اولویت های چهار گانه آمریکا در سوریه

با روی کار آمدن ترامپ و سیاست خارجی فعال دولت وی در عرصه منطقه ای شاهد تحرکات گسترده ای از سوی آمریکایی ها به صورت مستقیم و غیر مستقیم هستیم. دولت اوباما بیشتر نقشی غیر مستقیم و حمایت از گروه های شبه نظامی  وتروریست ها را در دستور کار قرار داده بود، اما دولت فعلی آمریکا علاوه بر حمایت های لجستیکی به صورت مستقیم نیز وارد عرصه شده است. حمله به پایگاه الشعیرات، حضور در شرق سوریه و مقابله مستقیم با نیروهای سوریه از مواردی است که واشنگتن ورود مستقیم کرده است. بنابراین آمریکا در کنار حضور مستقیم و حمایت های غیر مستقیم در مقطع فعلی چهار رویکرد اصلی را در سوریه در دستور کار قرار داده است:

• مقابله با نفوذ ایران: واشنگتن مهم ترین هدف خود را در سوریه مقابله با نفوذ ایران می داند. مارتین ایندایک، از اعضای اصلی اندیشکده بروکینگز می گوید که دشوارترین و پیچیده ترین مولفه راهبرد آمریکا برای مقابله با نفوذ ایران در سوریه است. وی می گوید: «توسعه و اجرای آن با کمک مذاکرات بی قاعده در مورد اهداف غیر واقعی بیرون راندن ایران از سوریه صورت نمی گیرد.» وی تنها عامل مقابله با نفوذ ایران را انعقاد قراردادی همچون قرارداد طائف[1] می داند. طبق قرار داد طائف نیروهای خارجی از لبنان باید خارج می شدند. مارنیت ایندایک می گوید تنها راه مقابله با نفوذ ایران انعقاد قراردادی همچون طائف است که علناً وجودی از حضور ایران در سوریه نباشد. همچنین "مایک پمپئو" مدیر سازمان سیا در سخنانی ادعا کرد: ایران همچنان به دنبال افزایش نفوذ خود در منطقه خاورمیانه است و بزرگترین حامی تروریسم به شمار می رود. وی در ادامه افزود: گسترش نفوذ ایران شاید بزرگترین چالش برای سیاست خاورمیانه‌ای ایالات متحده در بلندمدت باشد. مدیر سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا مدعی شد: جمهوری اسلامی ایران یک کشور قدرتمند است که همچنان بزرگترین حامی تروریسم در جهان به شمار می رود. قدرت و نفوذ ایران همچنان رو به افزایش است، به خصوص طی سال های اخیر. وقتی به اتفاقاتی که امروز در سوریه و یمن و عراق رخ می دهد، نگاه می کنیم، شما می توانید این تهدید را ببینید. ایران به طور آشکارا به دنبال تبدیل شدن به قدرت برتر در منطقه است. بنابراین در نگاه آمریکا اولویت اصلی در منطقه و بالاخص سوریه مقباله با نفوذ ایران است. حال باید به این سوال نیز پاسخ داد که هدف واشنگتن از تحدید قدرت ایران چیست؟

 ریچارد هاس به خوبی جواب این سوال را در مقاله‏ ای با عنوان «خاورمیانه جدید» می‏ دهد. وی در این باره می نویسد:«غرب این‌گونه نظر می ‏دهد که ایران در حال تبدیل شدن به قدرت منطقه ‏ای به دنبال آن خواهد بود تا با خارج کردن قدرت‌های فرامنطقه ‏ای از منطقه، خود جایگزین آنها شود و دیگر دولت‌های منطقه را به پذیرش سیاست‏های خود مجبور نماید. لذا طبیعی خواهد بود غرب با کمک کشورهای منطقه به دنبال تحدید قدرت ایران باشند و پروژه ایران هراسی را دنبال نمایند.»

• ایجاد منطقه پرواز ممنوع و منطقه امن: واشنگتن از زمان روی کار آمدن ترامپ به دنبال منطقه امن و بعد از آن منطقه پرواز ممنوع بوده است. منطقه امن در جهت آموزش و تسلیح تروریست ها مورد استفاده قار خواهد گرفت و منطقه پرواز ممنوع نیز در جهت توازن قوا بین ارتش سوریه و تروریست هاست. به هر حال تروریست ها هیچ گونه نیروی هوایی ندارند و پرواز ممنوع کمکی به تروریست هاست. منطقه پرواز ممنوع و یا منطقه امن به هواپیماهای جنگی ایالات متحده برای رهگیری و احتمالا سرنگون کردن هواپیماهای جنگی روسیه و سوریه به منظور جلوگیری از ورود آنها به منطقه تعیین شده توسط واشنگتن و متحدانش، نیاز دارد. سیاست‌گذاران ایالات متحده احتمالاً مجبورند که روس‌ها را –که به احتمال زیاد مشتاق به درگیری نظامی با آمریکا نیستند- به یک حالت شرط‌ بندی وارد کنند که طی آن، مسکو از مواضع خود عقب بنشیند و به منطقه پرواز ممنوع تن دهد.
• یارکشی از نیروهای هم پیمان سوریه: آمریکا به دنبال توافق با بازیگری است که نزدیکی قابل توجهی به دولت سوریه داشته باشد. در این بین دو گزینه ایران و ورسیه مهم ترین بازیگران هستند. ایران بنابر دلایلی همچون عدم ارتباط سیاسی با واشنگتن و مخالفت با سیاست این کشور در منطقه وسوریه مقرون به صرفه نخو.اهد بود. بنابراین بهترین گزینه روسیه است. روسیه به هر حال در قضایای سوریه تاکنون همراهی مختلفی با آمریکا صورت داده است. قضایای آتش بس های چهارگانه مصداقی از این موارد است. آتش بس اخیری که اخیراً در جنوب غرب سوریه بین طرفین صورت گرفت، نشان از برنامه ویژه واشنگتن در جهت هم راستا کردن مسکو در بحران سوریه است. در نتیجه آمریکا به این امر پی برده که تنها عامل موفقیت این کشور در اجرای اولویت های اول ودوم(مقابله با نفوذ ایران و ایجاد منطقه پرواز ممنوع) همراهی روسیه را احتیاج خواهد داشت.
• حمایت از کردها و بازی با داعش: آمریکا بنابر توافقی که با کردها صورت داده به حمایت از این گروه ادامه خواهد داد. واشنگتن متعهد شده که در قبال ایجاد پایگاه نظامی در شمال سوریه از کردها حمایت های لجستیکی و نظامی صورت دهد. بنابراین در مقطع فعلی حمایت از کردها برای واشنگتن مقرون به صرفه است و تشکیل قسد[2] نیز در جهت پیمان دو طرف است. از سوی دیگر واشنگتن در مقطع فعلی به کمک کردها احتیاج دارد و مقابله با داعش در رقه توسط ائتلاف آمریکایی و کردها صورت می گیرد. همچنین واشنگتن در مقطع فعلی خواهان از بین رفتن داعش در سوریه نیست. این امر بنابر دلایلی است:

الف)با توجه به اینکه داعش در عراق از بین رفته و تنها در قسمت های محدودی از عراق حضور دارد، مقطع فعلی زمان مناسبی برای محو این گروه نخواهد بود. در نتیجه این گروه بنابر تهدیداتی که برای گروه های مقاومت دارد، وجودش الزامی است. یکی از علت هایی که آمریکا به شرق سوریه ورود مستقیم کرده ناشی از بین رفتن داعش در این منطقه است.

ب) داعش می تواند گزینه مناسبی برای واشنگتن در جهات مختلف همچون مبارزه با تروریسم باشد.

ارزیابی نهایی

سیاست های آمریکا در منطقه در دوره های متفاوت دست خوش تغییرات می شود و این امر در مورد سوریه نیز صدق می کند. با توجه به رویکرد تهاجمی ترامپ نسبت به اوباما سیاست خارجی دولت وی مقابله مستقیم با محور مقاومت است. در بلند مدت نیز باید یادآور شد که واشنگتن راهبرد برکناری بشار اسد را در دستور کار قرار خواهد داد و در مقطع فعلی مباحثی همچون تجزیه و برکناری بشار اسد مطرح نیست. از سوی دیگر باید به این نکته نیز توجه کرد که واشنگتن به دنبال قدرت برتر در سوریه است و این امر نیز تنها با ورود مستقیم و حمایت های غیر مستقیم از هم پیمانان آمریکا امکان پذیر است.

[1] - قرار داد طائف در سال 1990 بعد از پایان جنگ داخلی لبنان منعقد شد که  دو رکن اساسی داشت: اول  پایه ریزی سیستم سیاسی لبنان و دوم خروج نیروهای خارجی(ارتش سوریه) از این کشوربود.

[2] نیروهای دموکراتیک سوریه