روسیه و قفقاز

ترکیه با اتخاذ سیاستی محافظه‌کارانه، روابط خود با دولت ترامپ را به‌دقت مدیریت کرده است. با تشدید تنش‌های منطقه‌ای و نقش اسرائیل، این رویکرد محتاطانه در معرض چالش جدی قرار دارد.

❇️ جمهوری آذربایجان در طول سه ده اخیر با بهره‏ برداری از الگوی «سیاست متوازن همه‏جانبه‏گرا و دیپلماسی مؤثر منفعت‏گرا»، توانستند اهداف مهمی نظیر بازپسگیری مناطق اشغالی و حفظ تمامیت ارضی، تقویت مشروعیت ساختار حاکم و تضعیف نیرو‌های اپوزیسیون، تضعیف جایگاه برتر فدراسیون روسیه و جایگزین کردن قدرت‏ های ثالث جهت توازن بخشی قدرت در منطقه قفقاز جنوبی، اتصال به کریدور‌های انتقال انرژی و بهره ‏برداری حداکثری از منابع انرژی، جامه عمل ببخشند. ❇️بعد از تحولات سوریه، رهبران باکو در تلاش‌اند این سیاست متوازن را فراتر از سپهر داخلی، در عرصه خارجی و منطقه‌ای هم متحقق کنند. در این راستا در خصوص مسئله سوریه به دنبال تحقق دیپلماسی مؤثر منفعت گرا با میانجی گری در قبال رژیم صهیونیستی و ترکیه هستند. به نظر می‌رسد جمهوری آذربایجان تلاش می‌کند از امتیاز ارتباطات گسترده و عمیق با رژیم صهیونیستی، ۵ هدف اصلی و راهبردی را متحقق کند: ۱. دستیابی به منفعت حداکثری در قبال معادلات سوریه و تحولات نوظهور منطقه‌ای ۲. توزان بخشی میان قدرت‌های مدعی العموم و انضمام طلب ۳. حفظ سیاست توازن در قبال رژیم صهیونیستی و ترکیه با ایجاد پرونده‌های جدید منطقه‌ای ۴. ایجاد توازن بین ایالات متحده و ترکیه ۵. برقراری ارتباطات جدید با ایالات متحده آمریکا

🔶 مذاکرات روسیه و اوکراین در استانبول، بدون حضور پوتین و با رهبری مقامات میانی دو طرف، آغاز شده است. تمرکز اصلی بر آتش‌بس ۳۰ روزه و مسائل انسانی مانند تبادل اسرا و کمک‌های بشردوستانه است، اما ابهامات جدی درباره جدیت این گفت‌وگوها وجود دارد. عدم حضور رهبر روسیه ممکن است نشان‌دهنده تمایل مسکو به کاهش سطح انتظارات یا عدم قصد واقعی برای مصالحه باشد. 🔷 ترکیه به عنوان میزبان، نقش میانجی بی‌طرف اما تأثیرگذار را بازی می‌کند، هرچند روابط پیچیده آن با دو طرف — از جمله همکاری با اوکراین در زمینه نظامی و با روسیه در انرژی — چالش‌هایی ایجاد می‌کند. از سوی دیگر، حضور غیرمستقیم آمریکا از طریق مقاماتی مانند مارکو روبیو، نشان‌دهنده تلاش غرب برای جلوگیری از امتیازات یک‌جانبه به روسیه است. 🔶 اختلافات اساسی مانند وضعیت کریمه و دونباس، تضمین‌های امنیتی، و عضویت اوکراین در ناتو همچنان حل‌نشده باقی مانده‌اند. در کوتاه‌مدت، آتش‌بس موقت محتمل است، زیرا روسیه ممکن است بخواهد فشار تحریم‌ها را کاهش دهد و اوکراین به زمان برای تقویت دفاع نیاز دارد. اما در بلندمدت، بدون حل این اختلافات، صلح پایدار بعید به نظر می‌رسد. ✅ به نظر می‌رسد این مذاکرات بیشتر یک فرصت تاکتیکی برای کاهش تنش‌هاست تا یک پیشرفت دیپلماتیک واقعی. نقش ترکیه و فشارهای غرب می‌تواند بر روند تأثیر بگذارد، اما در نبود اراده سیاسی روسیه برای تعدیل اهدافش، چشم‌انداز روشنی وجود ندارد.

🔷 سفر شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، به روسیه نشان‌دهنده تحکیم روابط استراتژیک بین دو کشور در شرایط پرتنش جهانی است. این سفر که در بحبوحه جنگ اوکراین، تحریم‌های غرب و رقابت ژئوپلیتیک انجام شد، بر چند هدف کلیدی متمرکز بود: ۱. تقویت همکاری انرژی: دو کشور درباره خط لوله گاز «پاور آو سیبری ۲» (با ظرفیت ۵۰ میلیارد مترمکعب در سال) مذاکره کردند تا وابستگی روسیه به اروپا کاهش یابد و امنیت انرژی چین تضمین شود. ۲. هماهنگی در نهادهای بین‌المللی: چین و روسیه قصد دارند در سازمان ملل، بریکس و سازمان شانگهای همکاری بیشتری کنند تا در مقابل یکجانبه‌گرایی غرب، نظم چندقطبی را تقویت نمایند. ۳. مسائل امنیتی: دو کشور درباره بحران اوکراین، تایوان و مخالفت با گسترش ناتو گفت‌وگو کردند و برعدم دخالت در امور داخلی کشورها تأکید داشتند. 🔶 اهمیت سفر در شرایط کنونی: - روسیه به دلیل تحریم‌ها، به شرق (چین) نزدیک‌تر شده است. - تنش‌های چین و آمریکا بر سر تایوان و فناوری‌های پیشرفته افزایش یافته است. - غرب به رهبری آمریکا در حال مهار نفوذ چین و روسیه است. پیام اصلی این سفر، نشان‌دهنده اتحاد استراتژیک دو قدرت برای شکل‌دهی به نظم جهانی عادلانه‌تر و کاهش سلطه غرب بود. نتیجه این دیدار می‌تواند شتاب در همکاری‌های انرژی، هماهنگی در بحران‌های منطقه‌ای و مقاومت مشترک در برابر فشارهای غرب باشد. این سفر تنها یک دیدار دیپلماتیک نبود، بلکه گامی بلند در بازتعریف معادلات قدرت جهانی و تقویت جبهه‌ی غیرغربی در برابر هژمونی غرب محسوب می‌شود.

اگرچه برخی کارشناسان بر این باورند سقوط دولت بشار اسد در واقع فرصتی برای برقراری ارتباط بیشتر میان ترکیه و اسرائیل فراهم کرده است چرا که هر دو کشور نسبت به این کشور نگرانی‌های سیاسی- امنیتی داشتند که هم اکنون مرتفع شده است؛ اما رهبران آنکارا همواره نگران سرایت بحران های منطقه به داخل خاک ترکیه هستند و از حمایت رژیم صهیونیستی از تشکیل کشور کردستان بزرگ و تجزیه سرزمینی کشورشان ترس دارند. بنابراین در تحولات سوریه نمی توان از عنوان «شریک» برای نوع سیاست ورزی های دو کشور ترکیه و اسرائیل نام برد؛ روند «رقابت» میان این دو کشور همچنان باقی است و به نظر می رسد در دوره ترامپ به مراتب تشدید و به مرحله «تنش» کشیده خواهد شد.