ریشه های بحران اخیر لبنان

سعد حریری بالاخره پس از ۹ ماه، عصر روز پنجشنبه ۲۴تیرماه همانگونه که پیش بینی میشد از تشکیل کابینه انصراف داد تا بحران لبنان به شکل پیچیده تری ادامه یابد. شرایط سیاسی، اجتماعی و ژئوپلوتیک لبنان، این کشور کوچک را به چهارراه تحولات غرب آسیا تبدیل کرده است. هم اکنون خصوصا پس از استعفای حریری وضعیت بسیار شکننده ای بر لبنان مستولی است. فقدان بنزین، کمبود دارو، کمبود اقلام ضروری معیشتی، از کار افتادگی نیروگاه های برق، تورم بی سابقه و کاهش ارزش پول ملی منجر به تجمعات شبانه و گسترش درگیری حتی بین مردم عادی شده است. چهار رکن بحران کنونی لبنان را می توان به شرح ذیل برشمرد؛

۱- دخالت های قیم مابانه فرانسه و آمریکا

فرانسه همچنان لبنان را تحت الحمایه خود می داند و با نگاه استعماری یک قرن گذشته به این کشور می نگرد. آمریکا نیز سنتاً حساسیت ویژه ای بر روی کشورهای همسایه سرزمین های اشغالی دارد. رفتارهای نامتعارف واشنگتن و پاریس در چند ماه اخیر علیه حاکمیت لبنان به اوج خود رسیده است. «آن گریو» و «دوروتی شیا» سفرای فرانسه و آمریکا در رفتاری توهین آمیز بیروت را به قصد ریاض ترک کردند تا در مورد تحولات این کشور با عربستان گفتگو کنند. آمریکا لیستی از مسئولین لبنان را ارائه داده و بیان نموده این افراد به هیچ وجه نباید از مقام خود عزل شوند! فرانسه نیز طرح خود مبنی بر اصلاح قانون اساسی و ساختار حاکمیتی لبنان را ارائه کرده است، اصلاحی که البته در بردارنده فشار به مقاومت است. از سوی دیگر آمریکا با تحریم های بی سابقه خود علیه لبنان، عملاً مانع اجرائی شدن ابتکارات لبنانی برای عبور از بحران شده است.

 

۲- نقش ویرانگر عربستان سعودی

 

شعله سیاست های ماجراجویانه و تهاجی عربستان در منطقه به لبنان نیز سرایت کرده است. رفتار شبه گروگان گیرانه نخست وزیر وقت لبنان از سوی عربستان در نوامبر ۲۰۱۷ نقطه اوج سیاست های خصمانه ریاض علیه این کشور بود. دست سعودی در پشت استعفای حریری در ژانویه ۲۰۲۰ و در پی آن سقوط دولت حسان دیاب که کمتر از ۱۰ ما روی کار بود هویدا است.  انصراف حریری از تشکیل دولت در پنجشنبه ۲۴ تیر ماه نیز با کارشکنی های عربستان انجام شد. مقامات جدید عربستان معتقدند در ۱۰ سال گذشته لبنان روز به روز به سوی «محور ایرانی» نزدیکتر شده است و جریان ۱۴ مارس با وجود تمام حمایت های خارجی نتوانسته است برنامه های ضد مقاومت را در این کشور اجرائی کند. آنچه امروز از سوی عربستان دنبال می شود ایجاد فشار حداکثری به لبنان برای ایجاد شکاف های سیاسی و اجتماعی است.  ریاض منافع خود را با آشوب سازی طولانی مدت در لبنان پیگیری می کند. سران عربستان معتقدند ادامه این بحران تا انتخابات مجلس ۲۰۲۲ می تواند به بهترین نحو منافع عربستان را تامین کند. انها قطعا سیاست فشار به جانشین حریری اعم از تمام سلام یا نجیب میقاتی یا هر کس دیگری را ادامه خواهند داد.

 

۳- فساد سیاسی و اقتصادی

جریان های لبنانی برای عبور از جنگ های ۱۵ ساله داخلی(۱۹۷۵_۱۹۹۰) دست به توافق طائف زدند که بر اساس آن سیاست و حکومت این کشور از صدر تا ذیل به صورت «تقسیم بندی طائفه ای» اجرا می شود. یعنی هر طایفه ای در دولت های مختلف سهم خود را طلب می کند. بر این اساس هر مقام مسئولی در لبنان خود را مکلف به تامین منافع گروهی خود می داند. هم اکنون تمام گروه های لبنانی به فساد متهم هستند تنها استثنا در این میان حزب الله است. به گونه ای که خود لبنانی ها نیز این را به خوبی واقفند و تلاش می کنند وزارت خانه های خدماتی مانند کشاورزی، انرژی، بهداشت و... را در اختیار این گروه قرار بدهند تا از شر فساد در امان باشند.

۴- بحران کرونا

در کنار همه این موارد باید بحران کرونا را نیز اضافه کرد. ۸۵٪ اقتصاد و درآمد لبنان، خدماتی بوده است با شیوع کرونا، کسب و کارهای خدماتی لبنانی از جمله توریسم، انتشارات و بانکداری با بحران جدی روبرو شده و کارگران بخش های مربوط بیکار شده اند.

 

عبور از بحران

این واقعیت هم اکنون در سطح کلان لبنان مشهود است که اگر وساطت حزب الله و درایت شخص سید حسن نصرالله نبود، وضعیت این کشور به سوی جنگ داخلی تمام عیار داخلی پیش می رفت. سید حسن هم اکنون نقطه وصل تمام جریان های عمده اعم از ریاست جمهوری، ریاست مجلس، ارتش و نخست وزیری است. لبنانی های برای عبور کامل و دائمی از بحران های مشابه می بایست از پیمان طائفی به سوی پیمان مردم سالارانه ملی حرکت کنند. پیمانی که البته منشاء و طرح ریزی آن در عکار، بعلبک، بعبدا، بیروت، بقاع، جبیل، نبطیه، طرابلس و صیدا انجام می شود نه در ریاض، پاریس و واشنگتن.