واکاوی و چشم انداز صلح بین گروه های فلسطینی

همزمان با تشدید درگیری‌ها در جبهه شمالی- جنوبی فلسطین اشغالی، روند مذاکرات سیاسی نیز با شدت در دوحه، قاهره و اخیرا در پکن پیگیری می‌شود. در حالی که اخبار ضدونقیضی از مذاکرات آتش‌بس و تبادل اسرا به گوش می‌رسد، چینی‌ها بار دیگر ابتکار سیاسی را به دست گرفته و از طرح صلح فلسطینی- فلسطینی رونمایی کردند. روز سه‌شنبه 23 ژوئیه 2024، دوازده گروه فلسطینی همراه با نمایندگان ارشد جنبش اسلامی حماس و سازمان فتح بیانیه سیاسی را امضا کردند که براساس آن با هرگونه حاکمیت غیرفلسطینی برای اداره غزه مخالفت شده و بر تداوم حاکمیت فلسطینی بر سرزمین‌های 1967 تاکید شده است. با وجود اراده فلسطینی‌ها برای حرکت به سمت تشکیل دولت وحدت ملی اما به نظر می‌رسد مقامات راستگرای صهیونیست به مانند سال 2007 مخالف هرگونه حاکمیت یکپارچه در کرانه باختری و نوار غزه باشند. در ادامه این یادداشت سعی خواهیم کرد تا به بررسی چشم انداز صلح و امکان سنجی موفقیت صلح فلسطینی در آینده بپردازیم.
اراده گروه‌های فلسطینی برای کنار گذاشتن اختلافات قدیمی و حرکت به سمت ایجاد دولت موقت یکی از دستآوردهای عملیات طوفان الاقصی برای ملت فلسطین است. پیش از این تل‌آویو توانسته بود با ایجاد رابطه مشروط با تشکیلات خودگردان فلسطین نوعی شکاف در روابط رام الله- غزه ایجاد کند. در دوران جدید شاخه سیاسی جنبش حماس با توجه به شرایط حاکم بر نوار غزه تصمیم گرفته است تا پس از پایان جنگ حاکمیت کرانه باختری و غزه ذیل دولت وحدت ملی دنبال شود. حال توافق پکن بستر سیاسی لازم برای ادامه گفتگوهای فلسطینی- فلسطینی و حرکت به سمت سازوکار اداره مشترک سرزمین‌‌های 1967 را ایجاد خواهد کرد. البته ذکر این نکته لازم است که پیش از این نیز توافق‌های سیاسی میان گروه‌های فلسطینی اعلام شده اما به دلیل سرباز کردن اختلافات داخلی و دخالت‌های خارجی به سرانجام نرسیده بود.
علی‌رغم استقبال اکثر اعضای جامعه جهانی از صلح پکن اما مقامات اسرائیلی با استخدام ادبیاتی شدید الحن این توافق را به باد انتقاد گرفتند. یسرائیل کانص وزیر خارجه اسرائیل با حمله به فتح گفت که محمود عباس به جای در آغوش گرفتن (حماس) باید اقدامات آنها را محکوم کند. وی در ادامه با تکرار مواضع نتانیاهو در خصوص عدم بازگشت تشکیلات خودگردان به غزه، وعده داد که محمود عباس از دور باید ویرانه‌های غزه را تماشا کند! اساسا خیزش نتانیاهو به عنوان نخست وزیر اسرائیل همزمان با مخالفت وی با خروج شارون از غزه و تحویل آن به تشکیلات خودگردان بوده است. در نگاه نخست وزیر اسرائیل تفاوتی میان هدف غایی جنبش اسلامی حماس و فتح وجود ندارد و نباید واشنگتن یا بروکسل به اسم «اصلاحات» به فتحی‌ها در غزه میدان دهند.
آمریکا دیگر بازیگر ذی‌نفع و تاثیرگذار در روند مذاکرات فلسطینی- فلسطینی است. با گذشته چند هفته از عملیات طوفان الاقصی، جو بایدن صراحتا از واگذاری اداره آینده غزه به تشکیلات خودگردان سخن گفت اما تحقق این امر را مشروط به اصلاحات مدنظر واشنگتن کرد. در اصلاحات مد نظر آمریکا محمود عباس لزوما در راس تشکیلات خودگردان قرار ندارد و افراد تکنوکراتی همچون سلام فیاض، حسین شیخ، محمد مصطفی و حتی مروان برغوثی کاندیدا قرار گرفتن در این سمت هستند. علاوه بر این تشکیلات خودگردان اصلاح شده باید علاوه بر آماده شدن جهت مقابله با نیروها و هواداران جنبش حماس، باید برنامه ریزی بلندمدتی برای تغییر نظام آموزشی در این منطقه انجام دهد. حال پس از امضای توافق پکن و ادغام جنبش حماس-فتح در دولت موقت آشتی ملی آمریکایی‌ها میان دو گزینه احترام به اراده سیاسی مردم فلسطین و پیروی از خواسته‌های نامعقول اسرائیل باید یک گزینه را انتخاب کند.
بزرگ‌ترین برنده توافق میان گروه‌های فلسطینی را می‌توان جمهوری خلق چین دانست. پیش از این چینی‌ها با اضافه شدن به روند مذاکرات امنیتی بغداد موفق شدند تا سطح تنش میان تهران- ریاض را کاهش داده و نهایتا امکان عادی سازی روابط دیپلماتیک میان این دو قدرت منطقه‌ای را فراهم آورند. حال پس از کاهش سطح اصطحکاک میان بلوک محافظه کار سنی و محور مقاومت به نظر می‌رسد چینی‌ها به دنبال ورود به پرونده فلسطین و نقش آفرینی به عنوان شریک جهان عرب و عضو مسئول شورای امنیت هستند. توافق 14 گروه فلسطینی و ارائه طرح سه مرحله‌ای چین از آتش‌بس در غزه تا تشکیل دولت فلسطین براساس مرزهای بین‌المللی نشان دهنده هدف گذاری پکن برای نقش آفرینی بیشتر در معادلات منطقه و ایجاد موازنه در برابر آمریکا است. موفقیت چینی‌ها در این پرونده اعتبار پکن را برای ورود به پرونده اوکراین و میانجی گری میان مسکو- کیف افزایش خواهد داد.