السیسی در دیدار با اردوغان به دنبال چه بود؟

مرحله جدیدی از روابط آنکارا- قاهره با سفر‌های متقابل اردوغان- السیسی آغاز شده است. به گزارش روزنامه «الجمهوریه» عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور کنونی مصر در سفر رسمی به همراه هیاتی بلندپایه راهی آنکارا پایتخت ترکیه شد تا طلسم حضور در خاک ترک‌ها را بشکند. پیش از این اردوغان در ماه فوریه سال جاری میلادی به قاهره سفر و با همتای مصری خود دیدار و گفتگو کرده بود. نکته برجسته در روابط این دو بازیگر بزرگ منطقه‌ای آن است که ترک‌ها تصمیم گرفتند با عبور از «پان اسلامیسم اخوانی» و بازگشت مجدد به خط مشی «پراگماتیسم سودمحور» به تنظیم روابط با دولت جدید مصر بپردازند. اتخاد این رویکرد جدید حاصل یک دهه تجربه در خصوص تخاصم بی‌حاصل و «بازی با حاصل جمع صفر» است. برهمین اساس در ادامه این یادداشت سعی خواهیم کرد تا نگاهی به اهداف نخستین سفر «فرعون» مصر به میراث دار امپراتوری عثمانی داشته باشیم.
السیسی در حالی راهی ترکیه شد که منطقه غرب آسیا به دلیل فرسایشی شدن جنگ غزه و سیاست صدور بحران نتانیاهو در لبه پرتگاه قرار گرفته است. طی هفته‌های اخیر نخست وزیر رژیم با پافشاری بر روی شرط حضور نیرو‌های اسرائیلی در محور فیلادفیا علاوه بر نقض آشکار توافق «کمپ دیوید»، زمینه برانگیخته شدن احساسات ضدصهیونیستی در مصر را فراهم کرده است. قاهره بار‌ها اعلام کرده که زیربار اقدامات غیرقانونی نتانیاهو نرفته و در صورت لزوم از ابزار نظامی استفاده خواهد کرد. آنکارا نیز که جز متحدان قدیمی حماس محسوب می‌شود، تل‌آویو را عامل «نسل‌کشی» در غزه دانسته و در عین حال نگران محدود شدن نفوذ خود در این منطقه فلسطینی نشین است. انتقاد از سیاست‌های نتانیاهو و اقدامات توسعه‌طلبانه ارتش رژیم فصل مشترک کنفرانس خبری روسای جمهور دو کشور بود.
تجارت و توسعه روابط اقتصادی دیگر ستون تشکیل دهنده روابط جدید ترکیه و مصر است. با آنکه چشم انداز توسعه روابط تجاری دو طرف ۱۵ میلیارد دلار اعلام شده، اما به نظر می‌رسد همچنان موانعی همچون رقابت با اعضای شورای همکاری خلیج فارس اجازه تحقق سریع این چشم انداز را نمی‌دهد. در جریان سفر السیسی به آنکارا دو طرف بر سر توسعه روابط در حوزه‌های گردشگری، انرژی و تجارت به تفاهم رسیدند. یکی از دستآورد‌های برجسته این سفر، امضای توافقنامه ۲۰۰ میلیون دلاری برای توسعه دو منطقه صنعتی در مصر بود. زمین مورد استفاده در این طرح ۲.۶ میلیون متر مربع اعلام شده است. قرار است در پایان این پروژه ۲۵ الی ۳۰ هزار فرصت شغلی جدید ایجاد شود. یکی از پیامد‌های جنگ غزه، گسترش دامنه عملیات مقاومت یمن در محدوده دریای سرخ و تغییر مسیر کشتی‌های تجاری بود. به گزارش شرکت دانمارکی «مرسک» ترافیک دریایی در محدوده کانال سوئز قریب به ۶۶ درصد کاهش یافته و موجب وارد شدن فشار اقتصادی بی‌سابقه به مصری‌ها شده است. در چنین شرایطی السیسی برای جبران کسری ناشی از کاهش عبور و مرور از کانال سوئز به دنبال جذب سرمایه خارجی و اعتبار از کشور‌ها و سازمان‌های بین‌المللی است. پس از پادشاهی سعودی، امارات و قطر حال به نظر می‌رسد قرعه به نام ترکیه درآمده و قرار است سرزمین فراعنه میزبان شرکت‌ها و سرمایه گذاران ترک باشد.
سرعت یافتن روند تغییر در نظم جهانی و جایابی قدرت‌های بزرگ و منطقه‌ای سبب شده است تا شاهد اتحادها، رقابت‌ها و حتی تخاصم‌های کوتاه مدت باشیم. در چنین شرایطی واحد‌های سیاسی نمی‌توانند دورنمای بلندمدت ترسیم کرده و مجبور خواهند بازه‌های دو الی پنج ساله برای بررسی پیشرفت روابط دوجانبه در نظر بگیرند. آنکارا- قاهره نیز این قاعده مستثنی نبوده و نمی‌توانند تمام تخم مرغ‌هایشان را در سبد یک یا چند کشور محدود قرار دهند. برهمین اساس در چند ماه پیش‌رو نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا می‌تواند بردار سیاست خارجی کشور‌های خاورمیانه را تغییر دهد. چهار سال پیش با روی کارآمدن دموکرات‌ها در کاخ سفید دولت‌های منطقه تصمیم گرفتند تا به سمت انجماد تنش‌ها و توسعه روابط راهبردی حرکت کنند. از آن زمان تاکنون سطح تنش‌ها میان محور مقاومت، بلوک محافظه‌کار سنی و محور اخوانی به شکل قابل توجهی کاهش پیدا کرده و عمده تمرکز‌ها بر جبهه فلسطین و تقابل با رژیم صهیونیستی متمرکز شده است. به بیان دیگر پس از سال‌ها فتنه مذهبی غرب در منطقه خاورمیانه، بار دیگر «رژیم اشغالگر قدس» تبدیل به مسئله نخست جهان اسلام شده است. درخواست رجب طیب اردوغان برای اتحاد کشور‌های اسلامی جهت مقابله با تهدید رژیم صهیونیستی نشان دهنده تغییر اولویت‌ها در منطقه غرب آسیا است.