حمله رژیم صهیوینستی به ایران، مرحله جدیدی از درگیری را تشکیل میدهد، اما تا حدودی به سطح جنگ تمام عیار نمیرسد. واکنش اولیه ایران نشان داد که دو طرف (اسرائیل و ایران) بار دیگر موفق شده اند از یک جنگ تمام عیار اجتناب کنند.
در تحلیل گزینههای پاسخ ایران به تجاوز اسرائیل، باید ابعاد سیاسی، نظامی، اقتصادی و منطقهای را در نظر گرفت. گزینههای پاسخ ایران میتوانند از یک واکنش محدود تا اقدامات گستردهتر متغیر باشند. در شرایط فعلی، ایران با معضل پیچیدهای در انتخاب نوع و سطح پاسخ مواجه است. از یک سو باید اقتدار خود را نشان دهد و از سوی دیگر باید از تشدید تنشها به سطحی که میتواند به درگیری گسترده منجر شود، جلوگیری کند.
از منظر نظامی، گزینههای متعددی پیش روی ایران قرار دارد. نخست، فشار محور مقاومت در لبنان، سوریه، عراق و یمن است که میتوانند با حملات موشکی و پهپادی، فشار را بر اسرائیل افزایش دهند. این گزینه مزیت عدم درگیری مستقیم را دارد، اما ممکن است برای پاسخی متناسب با حملات اخیر کافی نباشد. از طرفی با توجه به اقدام رژیم، پاسخ از سوی ایران به رژیم خواهد بود.
گزینه دوم، حمله مستقیم موشکی یا پهپادی از خاک ایران است. ایران تواناییهای قابل توجهی در زمینه موشکهای بالستیک و کروز دارد که میتواند اهداف مختلف را در اسرائیل هدف قرار دهد. با این حال، این گزینه خطر تشدید درگیری و واکنش متقابل اسرائیل و متحدانش را به همراه دارد.
از منظر دیپلماتیک، ایران میتواند از طریق سازمان ملل و دیگر مجامع بینالمللی پیگیر محکومیت حملات اسرائیل باشد. همچنین میتواند با استفاده از روابط خود با کشورهایی مانند روسیه و چین، فشار سیاسی بر اسرائیل را افزایش دهد. این مسیر کمهزینهتر است، اما ممکن است نتایج ملموس کوتاهمدت نداشته باشد.
در حوزه اقتصادی، ایران میتواند با استفاده از اهرمهای خود در بازار انرژی و تنگه هرمز، فشارهایی را اعمال کند. تهدید به بستن تنگه هرمز یا اخلال در مسیرهای کشتیرانی میتواند تأثیرات اقتصادی جدی بر بازارهای جهانی داشته باشد. البته این گزینه نیز میتواند با واکنش شدید جامعه بینالمللی مواجه شود.
از منظر راهبردی بلندمدت، ایران میتواند بر تقویت توان بازدارندگی خود تمرکز کند. این شامل توسعه بیشتر برنامه موشکی، تقویت پدافند هوایی و افزایش همکاریهای نظامی با متحدان است. همچنین تقویت حضور در مناطق راهبردی مانند سوریه و عراق میتواند موازنه قدرت را به نفع ایران تغییر دهد.
یک گزینه دیگر، ترکیبی از اقدامات محدود نظامی و دیپلماتیک است. به این معنا که ایران میتواند ضمن پاسخ نظامی محدود و کنترلشده، از مسیرهای دیپلماتیک نیز برای حل تنش استفاده کند. این رویکرد میتواند ضمن نشان دادن قدرت پاسخگویی، از تشدید بحران جلوگیری کند.
به نظر میرسد محتملترین سناریو، ترکیبی از چند گزینه باشد: پیگیری دیپلماتیک همراه با برخی اقدامات نظامی یا استفاده از نیروهای محور مقاومت. این رویکرد ترکیبی میتواند هم پاسخ مناسبی به افکار عمومی داخلی باشد و هم از تشدید بحران به سطوح غیرقابل کنترل جلوگیری کند.
در نهایت، انتخاب هر یک از این گزینهها به عوامل متعددی از جمله شرایط منطقهای، موضع قدرتهای جهانی، توان نظامی و اقتصادی ایران و محاسبه دقیق هزینه-فایده بستگی دارد. مهمترین چالش، یافتن تعادل میان پاسخ متناسب و جلوگیری از تشدید درگیری به سطح یک جنگ تمام عیار است که میتواند پیامدهای غیرقابل پیشبینی برای کل منطقه داشته باشد.