واکاوی سیاست دولت جدید آمریکا در عراق

از سال ۲۰۰۳ تاکنون آمریکا همواره یکی از بازیگران اصلی صحنه عراق بوده که نقش مخرب یکی ار کارکرد‌های آن در این کشور بوده است. این بازیگری فراز و فرود‌های فراوان به خود دیده است؛ با روی کار آمدن جو بایدن به عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده در ژانویه ۲۰۲۱، سیاست‌های آمریکا در عراق دستخوش تغییراتی شده است. دولت جدید آمریکا نیز تلاش دارد تا به‌طور همزمان از لحاظ دیپلماتیک و امنیتی در عراق حضور داشته باشد، اما این سیاست‌ها به‌ویژه در زمینه مقابله با تهدیدات ایران و گروه‌های مقاومت و همچنین ترویج دموکراسی به سبک غربی و حقوق بشر در عراق پیچیدگی‌هایی به همراه دارد. اجمالا به محور‌های این چالش‌ها اشاره می‌شود:
۱. کاهش حضور نظامی و تمرکز بر همکاری‌های امنیتی
یکی از تغییرات بارز در سیاست آمریکا در عراق در دوره بایدن، کاهش حضور نظامی مستقیم ایالات متحده در این کشور است. این تغییر به‌ویژه پس از تصمیمات ترامپ در خصوص کاهش نیرو‌های آمریکایی در عراق و افغانستان مشاهده شد. دولت بایدن نیز به این روند ادامه داده و در سال ۲۰۲۱ اعلام کرد که ایالات متحده دیگر عملیات‌های جنگی در عراق نخواهد داشت. با این حال، نیرو‌های آمریکایی همچنان در عراق حضور دارند، اما عمدتاً در نقش مشاوران و مربیان برای ارتش عراق و نیرو‌های امنیتی این کشور فعالیت می‌کنند. یکی از دلایل اصلی این تغییر سیاست، تلاش برای کاهش تنش‌های داخلی در عراق و همچنین کاهش هزینه‌های مالی حضور نظامی در غرب آسیا است. دولت بایدن ترجیح می‌داد که امنیت عراق بیشتر بر عهده نیرو‌های عراقی باشد و از این رو به تقویت همکاری‌های امنیتی و آموزشی با ارتش عراق پرداخته است. هر چند تردید‌هایی برای پایان دادن به حضور نظامی آمریکا در عراق وجود دارد، اما به نظر می‌رسد دولت ترامپ نیز به دلیل افزایش هزینه‌های انسانی و مادی خود چندان تمایلی به تداوم حضور رزمی خود در عراق نداشته و به احتمال زیاد بر توافق بایدن با بغداد مبنی برخروج نظامی از عراق پایبند باشد.
۲. مقابله با نفوذ ایران
یکی دیگر از چالش‌های عمده‌ای که دولت آمریکا در ادوار مختلف در عراق با آن مواجه است، مقابله با نفوذ فزاینده ج. ا. ایران در این کشور است. گروه‌های مقاومت عراقی مانند «حشد الشعبی» گسترده‌ای در عرصه امنیتی، نظامی و اجتماعی این کشور دارند و در مسائل سیاسی و فرهنگی عراق هم نقش کلیدی ایفا می‌کنند. ایالات متحده تلاش می‌کند تا با افزایش فشار دیپلماتیک بر عراق و تشویق این کشور به اتخاذ سیاست‌های مستقل‌تر، نفوذ ایران را در عراق کاهش دهد.
دولت ترامپ همچنین تلاش خواهد کرد تا با استفاده از ابزار‌های اقتصادی و دیپلماتیک و ایجاد توازن در روابط عراق و ایران، از کشیده شدن عراق به یک میدان رقابت مستقیم میان دو کشور جلوگیری کند. این در حالی است که حمایت‌های نظامی و مالی آمریکا از عراق به ویژه مبارزه با تروریسم در چارچوب توافقات امنیتی دو جانبه ادامه خواهد داشت.
۳. تقویت دموکراسی و حقوق بشر
یکی از اهداف کلیدی دولت ترامپ در عراق، ترویج فرهنگ غربی و دموکراسی و حقوق بشر به سبک آمریکایی آن است. آمریکایی‌ها معتقدند؛ در حالی که عراق در مسیر بازسازی سیاسی و اقتصادی خود قرار دارد، اما هنوز با چالش‌های بزرگی مانند فساد، نقض حقوق بشر، و ضعف نهاد‌های دولتی روبه‌رو است. دولت ترامپ تلاش خواهد کرد تا با حمایت از آنچه که اصلاحات دموکراتیک در عراق می‌خواند؛ به این کشور کمک کند تا به یک دولت پایدارتر و شفاف‌تر تبدیل شود.
همان گونه که الینا رومانوسکی سفیر آمریکا در عراق و بلینکن وزیر خارجه آمریکا بار‌ها اعلام کرده‌اند؛ دولت آمریکا خواستار برگزاری انتخابات آزاد و عادلانه در عراق بوده است. در همین راستا، واشنگتن به نهاد‌های مدنی و سازمان‌های غیردولتی عراقی در آستانه انتخابات ۲۰۲۵ پارلمانی عراق کمک بسیاری خواهد کرد تا ظرفیت‌های نظارتی خود را تقویت کرده و سعی نمایند چهره‌های سکولارو غربگرا را راهی پارلمان این کشور کنند.
۴. مسائل اقتصادی و انرژی
عراق همچنان به نفت به عنوان منبع اصلی درآمد خود وابسته است. آمریکا در دوره ترامپ همچنان به کمک‌های اقتصادی خود به عراق ادامه داده و به ویژه در زمینه توسعه زیرساخت‌ها و انرژی، روابط اقتصادی خود را با هدف تسهیل صادرات نفت به آمریکا تقویت نماید. در دوره بایدن نیز در زمینه انرژی، ایالات متحده کمک‌های فنی به عراق ارائه داده تا این کشور ظرفیت‌های خود را برای تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر تقویت کند و به این ترتیب از وابستگی به انرژی‌های فسیلی کاسته شود؛ اما تاکنون توفیق چندانی در این حوزه حاصل نشده است.
۵. چالش‌ها و چشم‌انداز آینده
با وجود تلاش‌های دولت بایدن برای بهبود وضعیت عراق، چالش‌های زیادی همچنان پیش روی این کشور و سیاست آمریکا قرار دارد. برخی از این چالش‌ها عبارتند از:
• جریان مقاومت: همچنان تهدیدات گروه‌های مقاومت علیه منافع توسعه طلبانه‌ی آمریکایی‌ها در عراق وجود دارد که می‌تواند تاثیرات مهمی در روند ثبات این کشور داشته باشد.
• بحران اقتصادی: بحران اقتصادی عراق و وابستگی این کشور به درآمد‌های نفتی باعث می‌شود که ایالات متحده در تلاش باشد تا مدل‌های اقتصادی جدیدی برای عراق معرفی کند.
• تلاش برای ثبات سیاسی: عراق هنوز با بحران‌های سیاسی داخلی مواجه است و قدرت‌طلبی گروه‌های مختلف قومی و سکولار می‌تواند مانعی برای ایجاد یک دولت پایدار باشد.
نتیجه‌گیری
سیاست دولت جدید آمریکا در عراق با تمرکز بر کاهش حضور نظامی و تقویت همکاری‌های امنیتی، مقابله با نفوذ ایران، حمایت از دموکراسی و حقوق بشر به سبک آمریکایی و توسعه اقتصادی تلاش دارد تا منافع خود را در عراق تامین نماید. این سیاست‌ها هرچند با چالش‌های زیادی روبه‌رو هستند، اما واشنگتن امیدوار است که از طریق دیپلماسی، فشار‌های اقتصادی و حتی امنیتی، و تقویت جریانات سکولار و غربگرا عراق را به عنوان یک شریک استراتژیک در منطقه غرب آسیا تثبیت کند.