ارمنستان - آذربایجان

روزهای گذشته شاهد تنش ‌ های پراکنده در مرزهای ارمنستان و جمهوری آذربایجان بودیم که نگرانی ‌ هایی را در مورد امکان آغاز مجدد درگیری میان طرفین را شدت بخشید. با وجود گذشت بیش از یکسال از جنگ دوم قره‌باغ، هنوز وضعیت شکننده حاکم بر روابط دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان و تفسیرهای متفاوت از توافق 9نوامبر 2020، تحلیل‌های مختلفی را درخصوص تداوم این وضعیت و احتمال ازسرگیری دوباره ناآرامی ‌ها را بیش از پیش قریب الوقوع می‌سازد.

عدم اتخاذ موضع واحد در داخل ارمنستان و وجود نوعی تشتت آرا در میان مسئولین این کشور در قبال مسئله‌ی صلح با آذربایجان و تعیین حدود مرزی و یا بازگشایی خطوط مواصلاتی و همچنین تغییرات متعدد و عدم ثبات سیاسی در این کشور، موجبات کاهش سطح نگرش منطقه‌ای به این کشور و ایجاد نگرانی مضاعف از آینده ژئوپلتیک حاکم بر این منطقه شده است. مقامات ایروان که برخلاف اعلام رسمی، از شرکت در نشست مشترک با همتایان روس و آذری خود در مسکو در 10آبان ماه سال جاری طفره رفته و آن را به سال آتی موکول کردند، هم اکنون با شروع مجدد حملات نظامی از سوی آذربایجان، قافیه به طرف مقابل خود باخته و با دادن 1 کشته، 13 اسیر و 24 مفقودی دوباره از روسیه درخواست عمل به توافق دوجانبه 1997 و دفاع از خاک ارمنستان را کرده است.

این درگیری‌ها که در مناطقی از لاچین و کلبجر اتفاق افتاد؛ با سرعت انتقال تجهیزات نظامی آذربایجان به سمت استان سیونیک، اعزام یک تیپ زرهی به لاچین و همچنین تجمیع نیرو در منطقه تووز به منظور حفاظت از خطوط انتقال انرژی همراه بوده است که با تماس تلفنی وزیردفاع روسیه با همتایان آذری و ارمنی خود شاهد بازگشت مجدد آرامش به منطقه شدیم. روسای گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا و همچنین رئیس شورای اتحادیه اروپا نیز هرکدام ضمن ابراز نگرانی از وضعیت موجود، ادامه درگیری‌ها را غیرقابل قبول عنوان کردند. سخنگوی وزرات امورخارجه ج.ا.ایران نیز ضمن دعوت طرفین به آرامش از آمادگی ایران برای حل این تنش‌ها خبر داد. صرف نظر از تلاش‌های سیاسی مختلف؛ شرایط منطقه بی ثبات بوده و طرفین درگیر آماده‌ی شروع هرگونه درگیری را دارند.

در طرف ارمنی؛ برخلاف جبهه آذربایجان، از تقویت نیروهای پیشرو خبر خاصی منتشر نشده و مشاهدات حاکی از آن است که مقامات تصمیم گیر در ارمنستان تمام سعی خود را بر بهره ‌برداری سیاسی از مسئله درگیری‌ها معطوف کرده‎اند تا تلاش برای دفاع از منافع ارضی خود. ارمنستان از یک طرف تمایلی برای قبول شکست در جنگ 44روزه سال گذشته نداشته و از طرف دیگر برخلاف انتظارات، تلاشی عملی در جهت پاسخگویی به تجاوزات نظامی آذربایجان از خود به نمایش نمی‎گذارد. سیاستگذاران این کشور بیشتر سعی دارند با تحریک یا ترغیب؛ روسیه و حتی جمهوری اسلامی ایران را در یک شرایطی ناگزیر به ورود به یک جنگ با جمهوری آذربایجان وادار سازند و در صورت عدم ورود روسیه به جنگ، براساس دیدگاه دولت مستقر در ایروان، نسبت به تخریب جایگاه مسکو در اذهان عمومی و بی اعتباری روس‌گرایان اقدام نمایند. بدین ترتیب تا زمانیکه ارمنستان بطور عمل‎گرایانه وارد مذاکرات صلح و تعیین خطوط مرز با آذربایجان نشود، همچنان شاهد درگیری‌های مقطعی در مرزهای دو کشور خواهیم بود. اما ازسوی دیگر جمهوری آذربایجان نیز که سرمست از پیروزی‌های سال گذشته خود می‌باشد، با تحریک آنکارا همچنان در آرزوی بازگشایی دالان باصطلاح زنگه زور(عبارت نادرست بکار گرفته شده برای استان سیونیک ارمنستان) و تحقق رویای توران بزرگ و پیوستگی سرزمینی با ترکیه می‌باشد.با این اوصاف ورود به تنش با باکو در حقیقت بازی در زمین رقبای منطقه جمهوری اسلامی ایران محسوب شده و امید بستن به دولت غرب‌گرای ایروان برای ایجاد توازن در منطقه، بازی در زمین ناهموار می‌باشد. بدین ترتیب معادلات قفقازجنوبی وارد مرحله‌ی جدیدی از پیچیدگی شده است.