واکاوی دلایل جدایی ماسک از ترامپ

در نخستین ماه‌های آغاز به کار دولت دوم دونالد ترامپ، ایلان ماسک بیش از هر زمان دیگری به حلقه قدرت در واشنگتن نزدیک شده بود. ترامپ، که پس از پیروزی مجدد در انتخابات ۲۰۲۴ به‌دنبال تقویت چهره‌ای نوگرا و ضدساختار در دولتش بود، میلیاردر خلاق و جنجالی حوزه فناوری را نه‌تنها به عنوان متحد بلکه به‌نوعی به عنوان مشاور غیررسمی در بسیاری از تصمیمات اقتصادی مطرح کرد.

برای جلب رضایت ماسک، ترامپ حتی بار‌ها در برابر برخی اعضای سنتی کابینه‌اش ایستاد. او با وجود مخالفت‌های داخلی، پیشنهاد تأسیس «وزارت کارایی دولت» را پذیرفت؛ نهادی نوظهور با هدف کاهش هزینه‌های فدرال، که فقط به خاطر ایده ماسک شکل گرفت. منابع نزدیک به کاخ سفید تأیید کردند که ترامپ در چندین جلسه، دیدگاه ماسک را به نظرات مشاوران رسمی خود ترجیح داد و تلاش کرد تا چهره‌ای وفادار به نوآوری و فناوری به نمایش بگذارد.

اما این همکاری چندان دوام نداشت. در حالی که بسیاری تصور می‌کردند اتحاد میان ترامپ و ماسک می‌تواند شکل تازه‌ای از پیوند سیاست و فناوری را رقم بزند، ایلان ماسک به‌تازگی و در اقدامی ناگهانی از دولت ترامپ خداحافظی کرد. او با انتشار بیانیه‌ای رسمی، اعلام کرد که فعالیتش در رأس «وزارت کارایی دولت» را برای همیشه متوقف می‌کند.

برخی منابع نزدیک به دو طرف از اصطکاک‌های جدی در ماه‌های اخیر خبر داده‌اند؛ تنش‌هایی که ابتدا از ناکامی‌های اجرایی آغاز شد و سپس با اختلافات شخصی و مدیریتی گسترش پیدا کرد. ماسک، که پیش از این وعده داده بود تا در عرض یک سال دست‌کم ۲ تریلیون دلار صرفه‌جویی برای دولت ایجاد کند، نه‌تنها به این هدف نرسید، بلکه به گفته برخی تحلیلگران حتی باعث تنش‌های داخلی و فرسایش روابط در درون کابینه ترامپ شد.

جدایی ایلان ماسک از دولت ترامپ، نتیجه‌ای از ترکیب عوامل مختلف از جمله ناکامی‌های اجرایی، اختلافات سیاسی و تضاد‌های شخصیتی بود. این رویداد نشان‌دهنده چالش‌های همکاری میان دو شخصیت قدرتمند با دیدگاه‌ها و اهداف متفاوت بود و به دلایل متعددی از جمله اختلافات سیاسی، ناکامی‌های اجرایی و تضاد‌های شخصیتی اتفاق افتاد.

- آغاز یک همکاری پرهیاهو

در سال ۲۰۲۴، ایلان ماسک به یکی از بزرگ‌ترین حامیان مالی ترامپ تبدیل شد، با اهدای بیش از ۲۹۰ میلیون دلار به کمپین انتخاباتی او. در سپتامبر همان سال، ترامپ به پیشنهاد ماسک، «وزارت کارایی دولت» (DOGE) را تأسیس کرد و ماسک را به‌عنوان رئیس آن منصوب نمود. هدف این وزارتخانه، کاهش هزینه‌های فدرال و افزایش بهره‌وری بود.

- ناکامی‌های وزارت کارایی دولت و اختلافات فزاینده ماسک و ترامپ

با وجود وعده‌های بلندپروازانه ماسک برای صرفه‌جویی ۲ تریلیون دلاری، وزارت کارایی دولت تنها موفق به کاهش ۱۷۵ میلیارد دلار از هزینه‌ها شد. سبک مدیریتی تهاجمی ماسک و برخورد‌های او با اعضای کابینه، از جمله توهین به مشاور تجاری ترامپ، پیتر ناوارو، باعث ایجاد تنش‌های داخلی شد. همچنین، انتقادات ماسک از لایحه مالیاتی ترامپ، روابط آنها را بیش از پیش تیره کرد.

- تقابل دیدگاه ترامپ و ماسک در انتصاب افراد

در اوایل ژوئن ۲۰۲۵، ترامپ نامزدی جرد آیزاکمن، متحد نزدیک ماسک، برای ریاست ناسا را لغو کرد. تصمیمی که عملاً به‌منزله بی‌اعتمادی آشکار به پیشنهاد ماسک تلقی شد. آیزاکمن، کارآفرین و خلبان برجسته، پیش‌تر همکاری نزدیکی با اسپیس‌ایکس داشت و گزینه منتخب ماسک برای هدایت ناسا بود. اما درست پیش از نهایی شدن این انتصاب، ترامپ شخصاً دستور لغو آن را صادر کرد.

رسانه‌ها گزارش دادند که ترامپ به‌دلیل سابقه کمک‌های مالی آیزاکمن به برخی نامزد‌های دموکرات و همچنین نگرانی از افزایش نفوذ مستقیم ماسک در بدنه دولت، این تصمیم را گرفت. این اقدام ضربه جدی به اعتماد میان دو طرف زد و ماسک، که انتظار داشت متحدانش مورد حمایت کاخ سفید باقی بمانند، به‌شدت از این موضوع آزرده شد. در نهایت این اقدام، به‌عنوان نشانه‌ای از فاصله‌گیری ترامپ از ماسک تلقی شد.

- تضاد‌های شخصیتی و رقابت برای مرکز توجه

برخی تحلیلگران معتقدند که رقابت برای جلب توجه عمومی و تضاد‌های شخصیتی میان ماسک و ترامپ، به فروپاشی این همکاری انجامید. هر دو شخصیت، تمایل به رهبری و جلب توجه دارند، و این ویژگی‌ها در نهایت به برخورد منافع و جدایی انجامید. ترامپ به سبک قدیمی و با بیانیه‌های جنجالی و تجمع‌های پرهیاهو در رسانه‌های سنتی حضور پیدا می‌کند؛ در حالی که ماسک ترجیح می‌داد با توییت‌های غیرمنتظره، معرفی پروژه‌های آینده‌نگرانه یا حتی شوخی‌های علمی-فانتزی در فضای مجازی بدرخشد.

برای نمونه، زمانی که ترامپ در فلوریدا در حال سخنرانی درباره مالیات بود، ماسک همزمان از پروژه انتقال مغز انسان به ربات رونمایی کرد و توجه جهانی را از ترامپ گرفت. یا در موردی دیگر، وقتی ترامپ در حال امضای یک قانون بود، ماسک با انتشار توییتی درباره ارسال سگ به ماه، تمام ترند‌ها را در اختیار گرفت.

- ماجرای اعتیاد عجیب ایلان ماسک به مواد مخدر

از دیگر عواملی که به تیرگی نهایی رابطه میان رئیس‌جمهور آمریکا و میلیاردر مشهور دامن زد، گزارش‌هایی بود که در رسانه‌های معتبر آمریکایی درباره مصرف مواد روان‌گردان توسط ایلان ماسک منتشر شد. نیویورک‌تایمز در گزارشی افشا کرد که برخی اعضای سابق تیم ماسک ادعا کرده‌اند او گاهی در جلسات داخلی تحت تأثیر مواد بوده و رفتار‌های غیرعادی داشته است.

گرچه این ادعا‌ها از سوی ماسک رد شد، اما منابع نزدیک به کاخ سفید تأیید کردند که این موضوع یکی از دغدغه‌های ترامپ برای تداوم همکاری بوده؛ چرا که رئیس‌جمهور نمی‌خواست حاشیه‌های پیرامون زندگی شخصی ماسک، چهره دولتش را تحت‌الشعاع قرار دهد یا سوژه حملات رسانه‌های دموکرات شود.

- نتیجه‌گیری

در نهایت، جدایی ایلان ماسک از دولت ترامپ نه به‌دلیل یک اتفاق، بلکه حاصل مجموعه‌ای از اختلاف‌های عمیق بود؛ از شکست برنامه‌های اقتصادی و ناکامی در وزارت تازه‌تأسیس گرفته تا تضاد‌های شخصیتی، رقابت بر سر دیده‌شدن، اختلاف در انتصاب‌ها و حواشی شخصی. اتحاد پر سروصدایی که قرار بود نمونه‌ای از هم‌گرایی نوآوری و سیاست باشد، در کمتر از یک سال به بن‌بست رسید. تجربه ترامپ و ماسک نشان داد که حتی دو چهره جاه‌طلب و قدرتمند، اگر اهداف و روش‌هایشان همسو نباشد، نمی‌توانند در یک مسیر باقی بمانند.