واکاوی اهمیت سفر منطقه ای علی لاریجانی

علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و نماینده مقام معظم رهبری در این شورا، در نخستین سفر مأموریتی خود، به عراق و لبنان سفر کرد. تقارن سفر لاریجانی به عراق با ایام پیاده روی اربعین سالار شهیدان و حضور میلیون‌ها ایرانی در این مراسم بیانگر عمق پیوند مناسبات دو کشور در ابعاد سیاسی و فرهنگی است. از طرفی نیز این روز‌ها لبنان شرایط پرالتهابی را سپری می‌کند و خصوصاً با توجه به مصوبه اخیر دولت این کشور مبنی بر خلع سلاح گروه‌های مسلح و از جمله حزب الله، نگرانی‌هایی را نسبت به وضعیت این حزب و آینده محور مقاومت برانگیخته است.

اهداف و رویکرد‌های سفر

اهداف و رویکرد‌های سفر سه روزه علی لاریجانی به عراق و لبنان در شرایط حساس و پیچیده کنونی منطقه به ویژه پس از جنگ ۱۲ روزه، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و به همین دلیل مورد توجه محافل و رسانه‌های مختلف قرار گرفته است.

ناظران تحولات منطقه معتقدند در شرایطی که فشار‌های غربی بر بغداد و بیروت با هدف اجرای پروژه «خلع سلاح مقاومت» افزایش یافته، سفر لاریجانی به این دو کشور متضمن پیام‌های خاصی به دوست و دشمن می‌باشد.

در واقع سفر لاریجانی از جایگاه دبیری شورای امنیت ملی و نماینده ویژه رهبر معظم انقلاب نشانگر واکنش و موضع رسمی جمهوری اسلامی ایران به عنوان کانون محور مقاومت در منطقه تلقی شده و بر روند تحولات پیش رو تاثیرگذار خواهد بود.

آنگونه که خود لاریجانی پیش از سفر اعلام کرد نگاه ایران در روابط با همسایگان اینگونه است که امنیت ایرانیان نقطه اصلی است؛ ولی در ضمن توجه به امنیت همسایگان هم دارد و مثل برخی کشور‌ها نیست که فقط امنیت را برای خود می‌دانند ولی دیگر ملت‌ها را در منطقه نادیده گرفته‌اند. از نگاه لاریجانی ایران در پی تحکیم همکاری‌های امنیتی و توسعه مناسبات تجاری با عراق بوده و در لبنان قائل به این است که استقلال وحدت ملی در این کشور موضوع مهمی است که باید در همه شرایط حفظ شود.

تفاهم‌نامه امنیتی مشترک با عراق

یکی از محور‌های اصلی سفر لاریجانی به عراق، امضای تفاهم‌نامه امنیتی مشترک بین دو کشور بود؛ موضوعی که پیش‌تر از سوی او به‌عنوان «نقطه مهم» در روابط تهران و بغداد توصیف شده بود. این تفاهم‌نامه در حضور محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، توسط علی لاریجانی و قاسم الاعرجی به امضا رسید.

در واقع، یکی از مهم‌ترین مسائل مربوط به روابط ایران و عراق، موضوع امنیت متقابل دو کشور است. حضور نیرو‌های آمریکایی در عراق در کنار تحرکات برخی از گروه‌های تروریستی در مناطقی از این کشور، مستلزم اتخاذ تدابیر ویژه امنیتی برای دو کشور می‌باشد؛ به ویژه آنکه غرب و به طور خاص آمریکا با مداخله نظامی و حمایت از گروه‌های تروریستی در صدد برهم زدن ثبات ایران و عراق و به طور کلی منطقه غرب آسیاست. تجربه و واقعیات تاریخی نشان می‌دهد که واشنگتن هیچگاه از حمایت و تجهیز تروریست‌ها برای تحت تأثیر قراردادن روابط برادرانه تهران و بغداد دست برنداشته است.

توافق نامه همکاری‌های مشترک امنیتی ایران و عراق در اواخر سال ۱۴۰۱ از سوی علی شمخانی دبیر اسبق شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران و قاسم الاعرجی مشاور امنیت ملی نخست وزیر عراق به امضاء رسید و اکنون با امضای توافق جدید، خصوصاً در همکاری‌های عملیاتی و اطلاعاتی، ابعاد گسترده‌تری خواهد گرفت.

در همین حال، اقدام دولت عراق در اجرای مصوبه پارلمان مبنی بر اخراج نیرو‌های آمریکایی پس از ترور سردار شهید قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس از جمله اموری است که مورد تایید و تاکید جمهوری اسلامی ایران در شرایط کنونی می‌باشد.

ایران و عراق به عنوان دو کشور بزرگ منطقه تلاش دارند تا نقشی موثر در تحقق صلح و ثبات در منطقه ایفا نمایند و در این راستا ابتکار عمل‌های مشترکی را به صورت دو جانبه و یا در سازمان همکاری اسلامی و مجامع جهانی به اجرا گذاشته‌اند. در مقطع کنونی که رژیم صهیونیستی با حمایت‌آمریکا به ادامه نسل کشی در غزه می‌پردازد و آمریکا به دنبال توطئه خلع سلاح مقاومت در منطقه است؛ قطعا همگرایی و همکاری مشترک ایران و عراق از اهمیت خاصی برخوردار خواهد بود.

شرایط خاص ایران و منطقه

در شرایطی که شبح جنگ همچنان وجود دارد و سایه فعال‌سازی مکانیسم ماشه بر سر ایران سنگینی می‌کند، لاریجانی مأموریت دارد در سفر منطقه‌ای خود ضمن رایزنی با مقامات عراقی و لبنانی پیام تهران درباره حساسیت اوضاع منطقه و ضرورت پرهیز از اختلافات داخلی را منتقل کند.

این در حالی است که عراق در آستانه انتخابات پارلمانی در آبان ماه امسال قرار داشته و بیش از هر زمان نیاز به ثبات و آرامش داخلی دارد. لبنان نیز با توجه به مصوبه اخیر دولت شرایط شکننده‌ای پیش رو دارد، تا حدی که برخی تحلیلگران از احتمال ورود این کشور به ورطه جنگ داخلی سخن گفته‌اند.

در هفته‌های اخیر، دو بیانیه از سوی وزارت خارجه لبنان در واکنش به اظهارات برخی مقامات ایرانی منتشر شده که دولت لبنان آن را دخالت در امور داخلی خود دانسته است. در واقع موضع گیری‌های دولت نواف سلام هم‌زمان با افزایش فشار‌های ایالات متحده بر بیروت برای خلع سلاح حزب الله صورت می‌گیرد.

از این منظر، سفر لاریجانی به بیروت ضمن تلطیف روابط، پیام ایران را نسبت به تحولات لبنان و منطقه نیز به مقامات این کشور مخابره کرد. موضوع اصلی این پیام احترام به حاکمیت و استقلال این کشور و تاکید بر وحدت داخلی و پرهیز از اختلافات فرسایشی و جلوگیری از فراهم شدن زمینه برای مداخلات خارجی می‌باشد. در عین حال ایران اصرار دارد مناسبات دیرین دو کشور همچنان پایدار و بلکه روند صعودی داشته باشد.

در پایان باید گفت جمهوری اسلامی ایران بر اساس رویکرد اصولی خود تاکید دارد که راه رسیدن منطقه به ثبات و امنیت پایدار، عدم دخالت بیگانگان و ایجاد وحدت زیر پرچم حمایت از فلسطین و با تکیه بر تمام امکانات از جمله سلاح مقاومت است. با توجه به این امر، سفر منطقه‌ای لاریجانی به عنوان یک چهره باسابقه سیاسی و در عین حال معتدل، در راستای ادامه سیاست همگرایی منطقه‌ای ایران با تکیه بر توسعه مناسبات اقتصادی و سیاسی و امنیت بومی شده قابل ارزیابی است که می‌تواند مقدمه ساز تحولاتی تازه و مهم در معادلات منطقه گردد.