واکاوی طرح 20 بندی ترامپ برای نوار غزه

طرح جدید دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا برای پایان جنگ در نوار غزه در جریان دیدار وی با بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی رونمایی شد. کاخ سفید با انتشار بیانیه‌ای در راستای این طرح اعلام کرد غزه یک منطقه عاری از افراط گرایی و ترور خواهد بود که تهدیدی برای همسایگان خود ایجاد نمی‌کند. علاوه بر این، ظرف ۷۲ ساعت پس از پذیرش عمومی این توافق توسط اسرائیل، همه اسرا اعم از زنده و مرده، بازگردانده خواهند شد و پس از آزادی همه اسرا، اسرائیل ۲۵۰ زندانی محکوم به حبس ابد به علاوه ۱۷۰۰ غزه‌ای را که پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ بازداشت شده‌اند، آزاد خواهد کرد.

کاخ سفید تاکید کرد ایالات متحده گفت وگویی بین اسرائیل و فلسطینی‌ها برقرار خواهد کرد تا در مورد افق سیاسی برای همزیستی مسالمت آمیز و توام با رفاه به توافق برسند؛ اگر هر دو طرف با این پیشنهاد موافقت کنند، جنگ بلافاصله پایان خواهد یافت.

ابن طرح که با استقبال کشور‌های غربی و عربی مواجه شده است در راستای تلاش دولت آمریکا جهت پایان دادن به جنگ غزه ارائه شده که نزدیک دو سال است ادامه دارد. نکته قابل توجه آن است که همه طرح‌ها و تلاش‌های میانجیگرانه برای توقف جنگ به دلیل زیاده خواهی رژیم صهیونیستی و نیز جانبداری واشنگتن از تل آویو ناکام و ناپایدار بوده است. به همین دلیل برخی ناظران در موفقیت طرح تازه ترامپ ابراز تردید کرده‌اند.

مفاد طرح

طبق طرح ۲۰ بندی ترامپ پس از توافق دو طرف (اسرائیل و جنبش حماس) جنگ پایان یافته و غزه تبدیل به منطقه‌ای خنثی و فاقد سلاح خواهد شد که تهدیدی برای همسایگان خود محسوب نمی‌شود. همچنین این طرح ناظر به بازسازی ویرانی‌ها و زیرساخت‌های نوار غزه با کمک‌های بین المللی و ایجاد زمینه‌های زندگی آرام و مرفه برای ساکنان این منطقه می‌باشد. مبادله اسرا و عقب نشینی رژیم صهیونیستی به خطوط مورد توافق از دیگر بند‌های این طرح است.

با توجه به دغدغه‌های امنیتی رژیم صهیونیستی، این طرح از حماس می‌خواهد که سلاح خود را از رده خارج کنند و اعضای آن میان همزیستی مساملت آمیز در نوار غزه و یا ترک این منطقه مخیر شده‌اند.

همچنین در این طرح قرار است تمام زیرساخت‌های نظامی، تروریستی و تهاجمی، از جمله تونل‌ها و تاسیسات تولید سلاح، نابود شده و دیگر بازسازی نخواهند شد. در واقع فرآیندی برای غیرنظامی‌سازی غزه تحت نظارت ناظران مستقل انجام خواهد شد که شامل قرار دادن سلاح‌ها به‌طور دائم و غیرقابل استفاده از طریق یک فرآیند توافق شده برای از رده خارج کردن آنها و پشتیبانی شده توسط یک برنامه بازخرید و ادغام مجدد با بودجه بین‌المللی که همه توسط ناظران مستقل تایید شده است، خواهد بود.

در باره وضعیت سیاسی در این طرح پیش بینی شده است که غزه تحت حکومت موقت انتقالی یک کمیته تکنوکرات و غیرسیاسی فلسطینی (بدون حضور حماس) اداره شود که مسئول ارائه خدمات عمومی و شهرداری‌های روزانه برای مردم غزه است. این کمیته متشکل از فلسطینی‌های واجد شرایط و کارشناسان بین‌المللی خواهد بود و تحت نظارت و سرپرستی یک نهاد انتقالی بین‌المللی جدید، «شورای صلح»، به ریاست دونالد ترامپ، و سایر اعضا و سران کشور‌ها از جمله تونی بلر، نخست‌وزیر اسبق انگلیس، خواهد بود.

بر خلاف ادعا‌های پیشین ترامپ مبنی بر کوچ اجباری اهالی نوار غزه، در طرح جدید هیچکس مجبور به ترک غزه نخواهد شد و کسانی که مایل به ترک آن هستند، آزاد خواهند بود که این کار را انجام دهند و آزادانه بازگردند.

همچنین طبق این طرح، برای تضمین ثبات و امنیت آیند ه غزه ایالات متحده با شرکای عرب و بین‌المللی برای ایجاد یک نیروی موقت ثبات بخش بین المللی (ISF) برای استقرار فوری در غزه همکاری خواهد کرد و نیرو‌های پلیس فلسطینی تایید صلاحیت‌شده در غزه را آموزش داده و با اردن و مصر مشورت خواهد کرد.

از طرفی در این طرح تاکید شده است که اسرائیل غزه را اشغال یا ضمیمه نخواهد کرد و نیرو‌های ارتش این رژیم در چارچوب‌های زمانی مرتبط با غیرنظامی‌سازی که بین نیرو‌های اسرائیل، ضامن‌ها و ایالات متحده توافق خواهد شد، عقب نشینی خواهند کرد.

همچنین در یکی از بند‌های این طرح آمده است صورتی که حماس این پیشنهاد را به تأخیر بیندازد یا رد کند، موارد فوق، از جمله عملیات امدادرسانی گسترده، در مناطق عاری از تروریسم که از نیرو‌های دفاعی اسرائیل به نیرو‌های امنیتی اسرائیل تحویل داده شده است، ادامه خواهد یافت.

این طرح همچنین متضمن پیشنهاد‌های فرهنگی است و قرار است یک فرآیند گفت‌وگوی بین ادیان بر اساس ارزش‌های مدارا و همزیستی مسالمت‌آمیز ایجاد شود تا با تاکید بر مزایایی که می‌توان از صلح به دست آورد، ذهنیت‌ها و روایت‌های فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها را تغییر دهد؛ و بالاخره در پایان طرح پیش بینی شده است در صورتی که توسعه غزه پیشرفت کند و برنامه اصلاحات تشکیلات خودگردان به طور کامل اجرا شود، ممکن است شرایط برای مسیری به سوی خودمختاری و تشکیل کشور فلسطین به عنوان آرمان مردم فلسطین فراهم شود.

ارزیابی طرح ترامپ

آنگونه که از بند‌ها و مقاد این طرح برمی آید یک افق آرمانی و بلندمدت برای منازعه و حل مشکلات زیرساختی نوار غزه ترسیم شده است که خصوصا در بعد اقتصادی ظاهری جذاب دارد؛ اما با توجه به شرایط خاص موجود از جمله توسعه طلبی صهیونیست ها، ریشه دار بودن فرهنگ مقاومت و نیز متغیر‌های منطقه‌ای و بین المللی، در حد یک رویا باقی خواهد ماند و حتی اگر اجرای آن کلید بخورد در عمل با موانع و دشواری‌های فراوانی مواجه خواهد شد که تحقق کامل آن را در هاله‌ای از ابهام قرار می‌دهد.

از طرفی، هر چند این طرح دربردارنده نوید‌های جذابی برای اهالی نوار غزه مانند بازسازی و زندگی آرام و مرفه می‌باشد، اما به ریشه‌های اصلی بحران و منازعه موجود نپرداخته است و به نحوی حقوق اولیه و مسلم فلسطینی‌ها را نادیده گرفته و به شکل یک جانبه برای آینده نوار غزه و اهالی ان تصمیم گیری کرده است.

برای مثال این طرح نه تنها خلع سلاح مقاومت، بلکه عملا حذف گروه‌هایی مانند حماس را مد نظر دارد تا جایی که این جنبش حق حضور در حاکمیت آینده غزه را نخواهد داشت. این در حالی است که حماس برخاسته از فرهنگ مقاومت در غزه و دارای پایگاه گسترده اجتماعی می‌باشد و نادیده گرفتن آن به منزله مخالفت با رای و خواست عموم مردم غزه می‌باشد.

همچنین در بعد حاکمیتی اعم از سیاسی و امنیتی، این طرح عملا دعوت به نوعی قیمومیت نموده و با سپردن کار به بیگانگان، استقلال و حاکمیت فلسطینی‌ها را پایمال کرده است. به همین دلیل دو جنبش حماس و جهاد اسلامی ضمن رد این طرح، آن را به عنوان تسلیم و ادامه تجاوزات تل آویو توصیف کرده‌اند.

از این منظر، ترامپ همسو با رژیم صهیونیستی عملا مخالفت خود را با طرح دولت مستقل فلسطین که اخیرا در مجمع عمومی سازمان ملل با ۱۴۲ رأی موافق در برابر ۱۰ رأی مخالف و ۱۲ رأی ممتنع به تصویب رسید نشان داده و در بند ۱۹ این طرح، تشکیل دولت فلسطین را مشروط به امور متعدد و به آینده‌ای نامعلوم موکول کرده است.

بر این اساس، برخی تحلیلگران و محافل بر این باورند که که این طرح یک پروژه استعماری برای تداوم هژمونی و اشغالگری است نه یک راه حل عادلانه. به عبارتی، طرح ترامپ به گونه‌ای تدوین شده که اسرائیل همچنان کنترل بر بخش‌های اشغالی را حفظ و وضعیت موجود را تثبیت کند، بدون آنکه آرمان فلسطینی‌ها تحقق یابد.

جمع بندی و دورنما

طرح ۲۰ بندی ترامپ که پس از نزدیک به دو سال از جنگ غزه اراه شده، ادعای پایان جنگ و ایجاد آینده‌ای توام با صلح و شکوفایی برای غزه و منطقه را سرمی دهد و با استقبال اروپا و برخی از کشور‌های منطقه مانند مصر، عربستان و ترکیه قرار گرفته و به طور طبیعی این کشور‌ها در حال اعمال فشار بر حماس برای پذیرش آن می‌باشند.

طرح ۲۰ بندی ترامپ به رغم بند‌های متعدد و به ظاهر جذاب برای آینده نوار غزه، ضمن آنکه فاقد جزئیات و ضمانت اجرایی لازم می‌باشد، از مسایل جوهری مانند حقوق تاریخی فلسطینی‌ها و نیز زیاده خواهی و تجاوزات رژیم صهیونیستی و نیز مطالباتی مانند دولت مستقل فلسطین غفلت نموده و یه شکل یک جانبه در صدد رفع منازعه و ایجاد نظمی برای پایان مقاومت و در واقع تامین امنیت رژیم صهیونیستی می‌باشد. به عبارتی می‌توان گفت آنچه را آمریکا و اسرائیل در جنگ علیه حماس نتوانستند محقق سازند، اینک در لفافه‌ای از طرح جذاب صلح می‌خواهند دنبال کنند؛ لذا می‌توان پیش بینی کرد این طرح همانند طرح‌های قبلی قرین موفقبت نخواهد شد و حتی اگر موفق شود به شکل موقت جنگ را پایان دهد؛ اما هرگز قادر به زدودن فرهنگ دیرین و مستحکم مقاومت در میان فلسطینی‌ها و مردم منطقه نخواهد شد و فرزندان غزه که در میان خون و خاکستر نشو و نما یافته‌اند، بار دیگر بپا خاسته و حق خود را از اشغالگران خواهند ستاند.