اهداف سفر وزرای خارجه عربستان و روسیه به بغداد

در میان‌تنش اقتصادی بین ایالات متحده آمریکا با عراق، وزیر خارجه روسیه به بغداد سفر می‌نماید تا در خصوص مسائل مختلف از جمله امنیت و انرژی با مقامات عراقی گفتگو نماید. این موضوع بیانگر این است که به رغم فشارهای غرب و متحدانش، مسکو نه‌تنها منزوی نگردیده؛ بلکه با کشورهای عربی منطقه در تعامل حرفه‌ای است. پس از اعمال شدید‌ترین تحریم‌های اقتصادی غرب علیه روسیه در طی ماه‌های گذشته، مسکو به سمت توسعه روابط با دیگر کشورها حرکت کرده است. به نظر می‌رسد رهنامه جدید سیاست خارجی روسیه تعامل با کشورهای درحال‌توسعه غرب آسیا و در این سفر تمرکز بر کشور عراق است.

لاوروف در رأس یک هیئت بلندپایه دولتی و نمایندگان شرکت‌های بزرگ روسی به بغداد سفر و با رؤسای قوای سه‌گانه عراق و فواد حسین همتای عراقی دیدار و گفتگو کرده است. لاوروف در این سفر با مقامات عراقی در خصوص مسائل مرتبط با انرژی، نفت، گاز، فعالیت شرکت‌های روسی، امنیت و تسلیحات عراق رایزنی نموده و ممکن است قرارداد‌هایی نیز در عرصه‌های مورد اشاره بین روسیه و عراق تفاهم و امضا گردد. این سفر در زمانی انجام می‌شود که امریکا تلاش می‌کند با محدودیت دلاری ارزش پول عراق را کاهش داده و کشور عراق را در گام جدیدی از بحران وارد نماید. چراکه ادامه این کاهش ارزش پول ملی دولت محمدشیاع‌السودانی را دچار چالش خواهد نمود؛ بنابراین نخست‌وزیر عراق سعی دارد تا بحران اقتصادی عراق را تا حدودی مرتفع نماید.

واقعیت این هست که واشنگتن با استفاده از ابزار قدرت دلار به مردم عراق ضربه زده است و این مسئله خشم مقامات بغداد را در پی داشته، تا جایی که السودانی سفر خود به واشنگتن به‌خاطر این مسئله به تعویق انداخت. سردی روابط بغداد و واشنگتن، فرصت خوبی را برای روس‌ها فراهم نمود تا نفوذ و حضور خویش را در کشور عراق افزایش دهند و این توسعه روابط موجب دورشدن عراق از غرب خواهد بود. روسیه از سال‌های ۲۰۲۱ سطح مناسبات خویش را با کشور عراق توسعه داده و در حال حاضر روند حجم تجارت دو کشور روبه‌افزایش است، گویی که روس‌ها روی ظرفیت‌های عراق حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند. به نظر می‌رسد در این سفر نیز روس‌ها به دنبال فرصت‌های جدید برای افزایش و گسترش تجارت متقابل هستند. همکاری دو کشور عراق و روسیه با اولویت انرژی در دستور کار قرار دارد. دولت عراق سعی دارد با همکاری روسیه و احداث نیروگاه‌های اتمی بر چالش برق در این کشور فائق آید. از سوی دیگر به دلیل تعلل امریکا در فروش تسلیحات نظامی به عراق، فرصت خوبی برای مستحکم شدن پای روسیه در عراق به وجود آمده است، روسیه آمادگی خود را جهت برآورده نمودن تمام نیازهای عراق به محصولات نظامی ساخت روسیه رسماً اعلام نموده است.

موضوع مهم بعدی همراه نمودن اربیل با سیاست‌های مسکو هست. روسیه سعی دارد از طریق میانجی‌گری در کاهش اختلافات میان اربیل و بغداد قدم بردارد؛ چرا که هرچقدر عراق امنیت و ثبات بیشتری داشته باشد، روسیه در اجرای برنامه‌های اقتصادی و انرژی خود موفق‌تر خواهد بود. این در حالی است که رهبران منطقه اقلیم به دلیل کاهش نقش‌آفرینی و تأثیرگذاری امریکا در تحولات عراق و تضمین امنیت کردها، از متحد سال‌های گذشته خویش دلسرد شده و به سمت تقویت روابط با مسکو که در حال نقش‌آفرینی در منطقه غرب آسیا است تمایل یافته‌اند. متقابلاً مسکو نیز به دنبال تقویت جایگاه خود در کردستان عراق به‌ویژه در مناطق جنوبی به دلیل ذخایر منابع نفتی و گازی قابل‌ملاحظه هستند. در واقع روس‌ها به دنبال سهم‌گیری از بخشی از فرایند همکاری گازی با اربیل هستند. نکته بعدی این است که تحکیم روابط مسکو با اربیل مانع سرقت منابع کردستان عراق به خارج هست، بنابراین امریکا بیشترین ضرر را خواهد نمود.

روسیه پس از شروع جنگ اوکراین برای تحت‌فشار قراردادن اروپا با توافق عربستان مانع از افزایش سطح تولید گردید. عراق پس از عربستان سعودی دومین کشور تولیدکننده نفت بوده و در قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی در جهان تأثیر زیادی را داراست. ازاین‌رو؛ روسیه به جایگاه واقعی عراق در عرصه انرژی پی برده است؛ بنابراین روسیه در صدد است تا سیاست‌های انرژی خود را در جهان با عربستان و عراق محقق نماید تا بتواند به منافع امریکا ضربه جدی را وارد نماید. توجه به این نکته ضروری است که کشورهای عربی پیش‌ازاین از سیاست‌های امریکا در جهان تبعیت می‌نمودند؛ اما با تغییرات و تحولات در هندسه نظم جدید جهانی، سبب شد تا اعراب در سیاست‌های خود بازنگری کند که این به نفع روسیه است. روسیه خود را برای نظم جدید جهانی آماده می‌کند و در این راستا همکاری‌های خوب و جدیدی با کشورهای منطقه خصوصاً عربستان سعودی و عراق به‌عنوان صاحبان نفت و گاز ایجاد نموده است.

از سوی دیگر عربستان سعودی نیز در تلاش است از طریق توسعه روابط اقتصادی با عراق، نفوذ خویش را در این کشور افزایش دهد. در دیدار «محمد العلبوسی» با «فیصل بن فرهان» راه‌های گسترش روابط و همکاری‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری مشترک مورد بررسی قرار گرفت. یکی از مهم‌ترین رخدادهای سیاست خارجی عربستان، گفتگو با جمهوری اسلامی ایران برای احیای روابط است که با میانجی‌گری عراق مذاکرات میان مقامات دو کشور در بغداد برگزار شده است. مقام‌های ایرانی و سعودی در ماه‌های اخیر نیز بارها برای ادامه گفتگوها و بهبود روابط اعلام آمادگی کرده‌اند. به نظر می‌رسد یکی از اهداف سفر اخیر فیصل بن فرهان به بغداد ضمن توسعه مناسبات اقتصادی و سرمایه گذاری، گفتگو درباره ادامه مذاکرات با ج.ا.ایران باشد. پیش‌ازاین، فواد حسین، وزیر خارجه عراق از سفر قریب‌الوقوع وزیر خارجه عربستان به بغداد برای ازسرگیری مذاکرات تهران و ریاض خبر داده بود.

به طور خلاصه موضوع سفرهای اخیر مقامات روسیه و عربستان برای دولت عراق از اهمیت فزاینده‌ای برخوردار است. از یک سو، عراق خواستار نقش‌آفرینی در تحولات منطقه‌ای است و میزبانی از مذاکراتی همچون ایران و عربستان می‌تواند این هدف عراق را محقق نماید، از سوی دیگر، عراق نیز مانند دیگر کشورهای منطقه به‌خوبی آگاه است که بهبود روابط بین ایران و ریاض نه فقط برای این کشورها بلکه برای سایر کشورها از جمله روسیه، چین و منطقه غرب آسیا تبعات مهمی دارد.