جمهوری اسلامی ایران

در دوره دوم ریاست‌جمهوری ترامپ، مذاکرات هسته‌ای با ایران دوباره به کانون توجهات بین‌المللی بازگشته؛ اما این بار با پیچیدگی‌های مضاعف. تهران با اتکا به عقلانیت حاکمیتی و تجربه‌های پیشین، مسیر گفت‌وگو را نه از موضع ضعف، بلکه برای تثبیت حقوق خود آغاز کرد. با وجود حسن نیت ایران، گره اصلی همچنان در دستان آمریکایی است که در سال ۲۰۱۸ یکجانبه از برجام خارج شد و حالا با سابقه‌ای پرخطا، در تلاش برای بازگشت است. از طرفی فرایند تصمیم‌گیری در ایران، برخلاف تصور رسانه‌های غربی، فرادولتی و در سطح شورای عالی امنیت ملی انجام می‌شود. توافق خوب آن است که عزت، استقلال و منافع ملت را حفظ کند. در خصوص سه دور مذاکرات باید گفت که نخستین دور (در عمان) تنها امکان‌سنجی بود؛ نمادی از پذیرش شکست سیاست‌های فشار حداکثری. دور دوم (در رم)، گام مهم‌تری برداشته شد: ایران سه مطالبه اصلی خود را مطرح کرد—تضمین‌های حقوقی، لغو کامل تحریم‌ها و حفظ غنی‌سازی. اما دور سوم (باز هم در عمان) با تنش همراه شد؛ آمریکا از مواضع اولیه عقب نشست و با درخواست توقف کامل غنی‌سازی، عملاً به خطوط قرمز ایران تاخت. واکنش قاطع تهران، توقف مذاکرات را رقم زد. درخصوص این تعویق مذاکرات باید گفت که از اختلافات داخلی در واشنگتن گرفته تا سنگ‌اندازی‌های اروپا، تهدید مکانیسم ماشه، فشار صهیونیست‌ها و مطالبات حداکثری آمریکا، همه نشان از دشواری مسیر دارد. ایران اما ثابت‌قدم است: غنی‌سازی خط قرمز است، و حذف توان هسته‌ای یعنی تسلیم در برابر سلطه. سناریوهای محتمل درخصوص آینده مذاکرات شامل: 1- توافق موقت و شکننده، برای نفس‌گیری طرفین 2- شکست مذاکرات و تداوم تقابل هوشمند 3- سناریوی نظامی با حمله احتمالی اسرائیل، پرهزینه و بی‌نتیجه 4- توافق حداقلی منطقه‌ای برای کنترل بحران 5- توافق جامع با حفظ حقوق ایران، اما دور از دسترس در کوتاه‌مدت. ایران در این نبرد دیپلماتیک، نه‌تنها از تجربه برجام آموخته، بلکه با صبر استراتژیک و انسجام حاکمیتی، مسیر خود را مشخص کرده است. گره در دستان آمریکاست، نه تهران.

در جهان پرتلاطم روابط بین الملل، مذاکره به مثابه ابزاری برای حل و فصل اختلافات شناخته می‌شود. اما زمانی که یکی از طرفین، مذاکره را نه به عنوان فرصتی برای تفاهم، بلکه به مثابه اهرمی برای تحمیل خواسته‌های یکجانبه تعریف کند، ماهیت این تعامل تغییر می‌کند. جمهوری اسلامی ایران در طول چهار دهه گذشته، همواره با چالش «تحمیل اراده» قدرت‌های غربی، به ویژه ایالات متحده، مواجه بوده است. در این میان، بیانات اخیر مقام معظم رهبری در ۱۸ اسفند ۱۴۰۳، که در جمع مسئولان نظام ایراد شد، چارچوبی تحلیلی برای درک این پدیده ارائه می‌دهد. این نوشتار با استناد به گفتمان ایشان، به بررسی ماهیت تحمیل اراده آمریکایی از طریق مذاکره، دلایل عدم مذاکره با ترامپ، و مکانیسم‌های مقاومت در برابر این استراتژی می‌پردازد.

ابعاد تاریخی، حقوقی و سیاسی تعلق جزایر سه‌گانه به ایران کاملاً روشن است و هیچ شکی در این زمینه وجود ندارد، حتی دولت‌های عربی و همچنین دولت‌های اروپایی هم در درون خود این موضوع را قبول دارند. بیانیه اخیر حاوی این پیام است که اروپا با تغییر رویکرد در قبال ایران تصمیم گرفته است، سطح تقابل با ایران را علاوه بر سطوح هنجاری و مواردی مانند تحریم‌ها بالاتر برده و حاضر شده است در هرگونه تقابل احتمالی منطقه‌ای، علیه ایران وارد عمل شود.

گروه بریکس با در اختیارداشتن 25 درصد تولیدناخالص داخلی، 40 درصد جمعیت جهان و 18 درصد از تجارت بین‌المللی بازیگری مهم و تاثیر گذار در روند شکل‌گیری و تثبیت نظم چندقطبی شناخته می‌شود.

نشست پانزدهم بریکس، اولین نشست حضوری از سال 2019 است که در یک لحظه بسیار مهم از منظر ژئوپلتیک و ژئواکونومیک برگزار می شود. علاوه بر این اولین دیدار و ملاقات رهبران کشورهای عضو از زمان آغاز درگیری های بین روسیه و اوکراین در سال 2022 محسوب می شود که رشد متقابل، توسعه پایدار و چندجانبه گرایی فراگیر را در دستور کار خود قرار می دهد. از طرفی اضافه شدن کشورهای نظیر جمهوری اسلامی ایران ، عربستان، امارات،آرژانتین، مصر و اتیوپی در بریکس، بر اهمیت این نشست افزود.

توافق اخیر دولت بایدن با ایران در بحث آزادسازی برخی زندانیان دوتابعیتی محبوس در ایران، هم سعی داشت تا فشار افکار عمومی داخلی در آمریکا علیه دولت بایدن و انفعال آن در زمینه آزادسازی شهروندان آمریکاییِ زندانی در ایران را ساکت و آرام کند و هم بر آن بود تا برگِ جدیدی را در مقابل حملات گسترده جمهوریخواهان علیه سیاست خارجی خاورمیانه ای دولت بایدن رو کند.