ماجرای حق آبه هیرمند چیست و چرا تا کنون محقق نشده است؟

بر اساس قرارداد 1351 هیرمند که قراردادی رسمی و مورد قبول دو کشور است، طرف افغان متعهد به تحویل 820 میلیون مترمکعب آب به طرف ایرانی در هر سال آبی شده است. مسئولان کشور افغانستان چه پیش از طالبان و چه بعد از به قدرت رسیدن طالبان، همواره با بهانه تراشی‌هایی از تحویل حق آبه ایران در هیرمند خودداری می کردند و کار به جایی رسید که با احداث سازه هایی، مسیر طبیعی روان آب ها به سمت ایران را نیز منحرف کردند. حقابه ایران از رود هیرمند با توجه به کمبود آب و بحران‌زایی آن در کشور به ویژه در سیستان و بلوچستان، از اهمیت بالایی برخوردار بوده که در دستور کار دولت سیزدهم نیز قرار گرفته است.

سیاست سد سازی و انحراف رودخانه هیرمند برعهده همه مقامات ادوار گذشته افغانستان است. مقامات افغانستان مسیر رودخانه هیرمند را در چند بخش تغییر داده اند. اولین مسأله تغییر مسیر رودخانه هیرمند در مرز مشترک افغانستان با ایران است که این اقدام با طراحی انگلستان صورت گرفت. هدف از این سیاست، مدیریت خروجی رودخانه هیرمند از ولایت نیمروز افغانستان بعد از استفاده کشاورزان این ولایت است. افغانستان با استفاده از ابزار آلات، نهر لشکری در 45 کیلومتری مرز ایران را لایروبی کردند و بعد از آن برخلاف بند5 معاهدة هیرمند، سازه ای درمسیر هیرمند ایجاد کردند که آب را در افغانستان هدایت کند، با آب گیری نهر لشکری و بهره‌مندی مردم ولایت نیمروز از این آب، نیاز افغانستان به آب پریان مشترک میان ایران و افغانستان پایان یافت. سد کمال خان نیز که توسط آمریکا ساخته شد، مسأله‌ای دیگری برای کنترل آب هیرمند در افغانستان است. باتوجه به اینکه حجم رودخانه هیرمند بیش از گنجایش سازه سد کمال خان آب داشت، مقامات افغانستان مجدداً برای جلوگیری از ورود مازاد آب به ایران، دیوار خاک ریزی به طول 17 کیلومتر برای هدایت آب پشت سد کمال خان به گود زره (که شوره‌زار است) را تأسیس کردند. تصاویر ماهواره ای مبنی بر سرریز کردن آب سد کمال خان و ریخته شدن آن به گود زره، شاهدی بر ادعای ما است. مسیر طبیعی رودخانه هیرمند برای ورود به گود زره این بوده که بعد از ورود و پر کردن تالاب های هامون، از مسیر شیله مجداداً به خاک افغانستان باز می گشت و به گود زره می ریخت اما مشخصاً مقامات افغانستان به دنبال مسأله دیگری بودند و آن انحصار هیرمند درخاک افغانستان بود که طالبان بنابر ادعای خود و با استناد به توافقنامه 1351 مبنی بر شرط آب و هوایی و خشکسالی گسترده در افغانستان، اقدام به انحصار آب هیرمند کرده است. تمام خروجی آب سد کمال خان به نهر لشکری و گود زره سرازیر می شود تاکنون و برخلاف ادعاهای برخی مقامات، خروجی آب بند کمال خان به خاطر انحراف های شکل گرفته در مسیر رودخانه(هدایت آب به نهر لشکری، رودبیابان، رود خشک و گودزره) و همچنین سد سازی ها و خاکریز های احداثی در مسیر این رودخانه در خاک افغانستان، رودخانه هیرمند قدرت رسیدن به ایران را ندارد، لذا مقدار بسیار ناچیزی از سوی افغانستان رهاسازی شده است که این امر مورد پیگیری مسئولین دولت قرار گرفته است.