غروب هژمونی آمریکا در افکار عمومی عربی غرب‌آسیا

سابقه حضور جدی آمریکا در غرب آسیا به دوران بعد از جنگ جهانی دوم و قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی برمی‌گردد. برای ده‌ها سال آمریکا که 13 هزار کیلومتر فاصله از غرب آسیا دارد، قدرت هژمون و بلامنازع این منطقه محسوب می‌شد و تا دهه هشتاد میلادی به تنهایی مسائل منطقه را مدیریت می‌کرد. اما در دو دهه اخیر، جایگاه آمریکا در منطقه تضعیف شده است.

• اخیراً «موسسه واشنگتن برای سیاست خاورمیانه نزدیک» در نظرسنجی بزرگی که در چند کشور عربی انجام داده است، به این نتیجه رسیده که اعتبار واشنگتن در سطحی گسترده روندی نزولی در میان مردمان کشورهای غرب آسیا و شمال آفریقا پیدا کرده است. نظرسنجی‌های انجام شده توسط این مؤسسه در ماه مارس گذشته، قبل از شروع ماه رمضان، نتایج تکان دهنده‌ای را در مصر، اردن، کویت، عربستان سعودی و امارات نشان داد.
• برای نمونه در سه کشور حاشیه خلیج فارس یعنی کویت، عربستان سعودی و امارات سه روند مشخص وجود داشت: مردم این کشورها روابط دولت‌های خود با روسیه را به اندازه روابط خود با ایالات متحده دارای اهمیت می‌بینند. 50 درصد از مشارکت‌کنندگان آمریکا را مطلقاً شریکی غیر قابل اعتماد می‌دانند و حتی 75 درصد از مشارکت کنندگان تلاش واشنگتن برای احیای توافق هسته‌ای با ایران را فاقد برآیند و دستاورد برای خود می‌بینند. برای نمونه اکثریت 70 درصدی از شهروندان عراقی به وضوح واشنگتن را غیرقابل اعتماد و سیاست‌های آن را برای کشوشان منفی ارزیابی کرده‌اند.
• نزدیک به 90 درصد شرکت‌کنندگان در نظرسنجی، برقراری مناسبات با ایران را دارای اهمیت ویژه دانسته‌اند. از نظر مشارکت کنندگان ایران، روسیه و چین، سه قدرتی هستند که به تدریج در حال تضعیف قدرت آمریکا در منطقه غرب آسیا هستند. در این میان تنها کشوری که مشارکت کنندگان حفظ مناسبات با آمریکا را همچنان از درجه اهمیت بالا ارزیابی کرده‌اند، «اردن» می‌باشد.شهروندان دیگر کشورهای به ویژه مصر، عربستان و امارات، خواهان برقراری مناسبات هم سطح با ایران، روسیه و چین شده‌اند.
• علاوه بر این، براساس این نظرسنجی اکثریت قاطع جمعیت شیعیان حاضر در کشورهای حاشیه خلیج فارس حضور ایران در منطقه را عدم دخالت ارزیابی و تاکید کرده‌اند که نقش ایران در مسیر تقویت ثبات و امنیت در منطقه ایجابی است. همچنین، اکثریت شرکت‌کنندگان در این نظر سنجی بر این باور بوده‌اند که فارغ از اینکه احیای توافق هسته‌ای غرب با ایران متحقق شود یا خیر، می‌بایست برقراری مناسبات با ایران در دستور کار قرار بگیرد. در این زمینه، شهروندان عراقی بیشتر از دیگر کشورها نقش ایران را در مناسبات با بغداد مثبت ارزیابی و خواهان تعمیق هر چه بیشتر همکاری‌ها شده‌اند.

در خصوص نظرسنجی اخیر که حاکی از افت جایگاه آمریکا در افکار عمومی کشورهای عربی غرب آسیاست، نکات حائز اهمیتی وجود دارد که به موارد مهمی از آن‌ها اشاره می‌شود:

• تنزل جایگاه آمریکا عمدتاً در کشورهایی صورت گرفته است که جزو شرکای اصلی ایالات متحده در منطقه محسوب شده و همکاری‌های گسترده‌ای در حوزه مسائل اقتصادی، سیاسی، امنیتی، نظامی و غیره با آمریکا دارند!
• با وجود تبلیغات وسیعی که در جوامع عربی منطقه و در محافل سیاسی و رسانه‌ای در خصوص ایران‌هراسی وجود دارد، اما نتایج نظرسنجی نشان می‌دهد که نه تنها سیاست ایران‌هراسی شکست خورده است، بلکه افزون بر آن ملت‌های عربی رویکرد بسیار مثبتی در خصوص تعمیق و گسترش مناسبات دوجانبه و چندجانبه با جمهوری اسلامی ایران دارند. این موضوع که ناشی از سیاست‌های اصولی ایران در منطقه است، می‌تواند به یک مطالبه ملی در داخل این کشورا تبدیل شود.
• نتایج حاصل از نظرسنجی که گزارش آن حتماً در کارتابل سران و حاکمان کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس قرار گرفته است، از یک واقعیت و هشدر تکان‌دهنده پرده برمی‌دارد؛ سیاست‌های همگرایانه کشورهای عربی با آمریکا با هر هدفی که صورت گرفته باشد، مورد تأیید افکار عمومی و ملت‌هایشان نیست. این موضوع در میان‌مدت می‌تواند به تضعیف سرمایه و پایگاه سیاسی و اجتماعی حکام عرب در کشورهایشان مبدل گردد.

مجموع نتایج حاصل شده در این نظر سنجی به وضوح نشان می‌دهد، سیاست‌های آمریکا در غرب آسیا، دیگر آن جذابیت و زیبایی‌های گذشته را برای شهروندان عرب ندارد. احساسات ضد آمریکایی در منطقه به شدت درحال افزایش بوده و افکار عمومی کشورهای عربی به این نتیجه رسیده‌اند که مناسبات یک سویه با آمریکا تامین کننده منافع ملی آن‌ها نمی‌باشد. در صورت استمراری چنین روندی، دوستی با آمریکا قطعاً برای دولت‌های منطقه به مسأله‌ای پرهزینه تبدیل خواهد شد.