ادامه یا گشایش بن بست سیاسی در عراق

وضعیت سیاسی در عراق بعد از گذشت 270 روز همچنان در بن بست سیاسی قرار گرفته و بحث پست ریاست جمهوری و نخست وزیری همچنان لاینحل باقی مانده است. در بحث ریاست جمهوری که بین جریان های کردی همچنان اختلاف هایی در بحث معرفی نامزد واحد وجود دارد، اما شواهد نشان می دهد که انعطاف هایی از سوی جریان دموکرات صورت گرفته است.

در بحث پست نخست وزیری نیز اختلاف اصلی بین جریان اطار تنسیقی و صدر بود. جریان صدر قائل به این بود که نخست وزیر توسط این جریان معرفی و جریان اطار آن را تایید کند و سپس مذاکرات پیرامون تشکیل دولت شکل گیرد. برخلاف این رویکرد جریان صدر، چارچوب هماهنگی قائل به این بود که بر روی شخص نخست وزیر ابتدا اجماع صورت گیرد و سپس سراغ تشکیل دولت رفت. این اختلاف اصلی بین جریان صدر با اطار بود و به همین دلیل بود که جریان صدر بعد از عدم موفقیت در تشکیل کتله اکبر در ائتلاف با سایر جریان ها و همچنین مهلت ۴۰ روزه به چارچوب هماهنگی و اتمام آن و سپس مهلت ۱۵ روزه به مستقلین برای ائتلاف و عدم تمایل این طیف به ائتلاف با جریان صدر و به نوعی تنها ماندن این جریان در تشکیل کتله اکبر، مقتدی صدر دستور داد که نمایندگان این جریان از پارلمان انصراف دهند. با انصراف نمایندگان صدر،  73کرسی این جریان به سایر جریان ها و به ویژه جریان اطارتنسیقی تعلق خواهد گرفت.

در بحث وضعیت موجود سیاسی، می توان دو سناریو را مطرح کرد:

1. باتوجه به افزایش تعداد کرسی های اطار، این جریان موفق به تشکیل کتله اکبر و در نتیجه تشکیل دولت خواهد شد. شواهد نشان می دهد که این امر به چند دلیل در حال تحقق یافتن است:

الف) دو جریان حلبوسی و بارزانی بعد از انصراف نمایندگان صدر، تمایل خود را به ائتلاف با اطارتنسیقی اعلام کردند.

ب) این دو جریان کرسی های بیشتری نسبت به انتخابات گذشته کسب کرده اند و بعید است به سمت سناریوی صدر برای خروج از پارلمان بروند.

ج) باتوجه به اکثریتی شدن جریان اطار تنسیقی بعد از انصراف جریان صدر،جریان حلبوسی و بارزانی خود را در مقابل اطار قرار نخواهند داد و این دو جریان توان خود را برای چانه زنی درباره پست های وزارتی قرار خواهند داد.

د) جریان اطار تنسیقی کمیته مذاکره تشکیل داده و نخست وزیر پیشبرد امور یعنی الکاظمی نیز برای اولین بار در آن شرکت کرده است. این وضعیت موید آن است که احتمالا وضعیت فعلی دوام زیادی نخواهد داشت و جریان های شیعی در عراق به یک راه حل پایدار برای خروج از بن بست موجود خواهند رسید.

۲. با خروج جریان صدر، برخی جریان های همسو با این جریان یعنی جریان های حلبوسی و بارزانی وارد ائتلاف با جریان اطار نخواهند شد و این جریان ها هم از پارلمان انصراف خواهند داد و پارلمان از حیز انتفاع خواهد افتاد. وقوع این سناریو بعید است، زیرا این جریان ها تمرکز خود را بر تقابل با اطار تنسیقی قرار نخواهند داد و بیشتر به دنبال حل و فصل موضوعات از طرق سیاسی هستند.

در بحث تهدیدات کناره گیری جریان صدر از روند سیاسی عراق نیز باید چند نکته را مطرح کرد:

• جریان صدر با گذشت 9ماه از انتخابات پارلمانی هیچ گاه تمایلی به ائتلاف با سایر جریان های شیعی نداشت و هربار نیز شرط و شروطی برای ائتلاف با جریان شیعی مطرح می کرد. این وضعیت موجب شده بود که وضعیت تشکیل دولت در عراق در حالت مبهمی قرار گیرد.
• جریان صدر نشان داده چه در دولت حضور داشته باشد و چه حضور فعال نداشته باشد، همواره به عنوان اپوزوسیون عمل خواهد کرد و تهدیدی که بیش از همه نگران کننده است، همین موضع جریان صدر است. زیرا قرارگرفتن صدر در اپوزوسیون باتوجه به عقبه مردمی آن، می تواند برای دولت آینده چالش زا باشد و سناریوی سال 2018 در عراق تکرار شود. بحثی که در اینجا به عنوان تهدید اصلی باید تلقی شود، سواستفاده سایر بازیگران خارجی از وضعیت بی ثباتی در عراق است. تهدید اصلی این گزاره است. زیرا تجربه نشان داده که آمریکا از وضعیت بی ثباتی در عراق در جهت رسیدن به منافع اش استفاده می کند. آمریکایی ها در سال 2018 با یک طرح مشخص و گام به گام در مرحله اول اغتشاش های خیابانی، در مرحله دوم برکناری دولت عبدالمهدی، در مرحله سوم ترورفرماندهان مقاومت، در مرحله چهارم تشکیل دولتی وابسته و در مرحله نهایی به بن بست کشیدن روند سیاسی در عراق با حمایت از برخی احزاب سیاسی بوده است. هیچ کدام از این اقدامات برای آمریکا میسر نمی شود مگر زمینه آن یعنی اغتشاش و اشوب در عراق شکل گیرد.

ارزیابی نهایی

بن بست موجود در عراق تنها با وحدت جریان های سیاسی و چشم پوشی برخی از آنها از خواسته های فراقانونی امکان پذیر است. در این میان آن چیزی که اکنون در عراق بیش از همه باید مورد توجه قرار گیرد، عدم ورود جریان های سیاسی به ویژه جریان های شیعی به جنگ شیعی- شیعی است. زیرا بازیگران خارجی در عراق به ویژه آمریکا و انگلستان تمام توان خود را بر روی وقوع یک جنگ شیعی- شیعی با دوگانگی مقتدی صدر- جریان مقاومت گذاشته اند تا از درون این اختلافات وضعیت بی ثبات کننده ای در عراق به وجود بیاورند.