روابط متوازن ایران در قفقاز

علی اکبر ولایتی مشاور امور بین‌الملل رهبر معظم انقلاب در یادداشتی در روزهای اخیر در یادداشتی واکنشی به برخی مباحث شکل گرفته در فضای رسانه‌ای نوشته است: «در هفته‌های اخیر برخی از روی ناآگاهی و برخی از روی غرض‌ورزی شایع کردند که ایران می‌خواهد با جمهوری آذربایجان بجنگد، این ناجوانمردانه‌ترین تهمت به ایران است. ایران بنا ندارد که به هیچ کشور همسایه چه در قفقاز، چه نقاط دیگر به‌خصوص همسایگان خود کوچک‌ترین تعرضی داشته باشد، به‌ویژه مردم هم‌جنس، هم‌نژاد، هم زبان، هم‌دین، هم‌مذهب، هم‌سنت و هم‌تاریخ ما یعنی مردم جمهوری آذربایجان نور چشم ما هستند».

وی در بخش دیگری از یادداشت خود آورده است: «با این‌که به هر علتی بین ما و آذری‌های شمال ارس جدایی افتاده، ما درصدد این نیستیم که مرزها را برداریم و جایی را تصرف کنیم... سخن ایران در یک کلام یعنی مخالفت با هر تغییر غیرقانونی که برخلاف منشور ملل متحد است خلاصه می شود و مرزهای کشورها محترم است و فرقی ندارد ما باشیم یا کشور دیگری و هر کشوری بخواهد برخلاف این هنجار و قاعده عمل کند، ما با آن مخالفت می‌کنیم ولو این‌که یک یا چند همسایه ما باشد».

در خصوص مطلب فوق، ذکر چند نکته الزامی است:

• قفقاز و مرزهای آن از اهمیت «استرتژیکی» و «ژئوپلیتیکی» بالایی در سیاست خارجی ایران برخوردار است. جمهوری اسلامی ایران با رصد دقیق تحولات این حوزه، بر حل‌وفصل مناقشات موجود بین ایروان و باکو با استفاده از سازوکارهای درون منطقه‌ای و با احترام به حاکمیت، تمامیت ارضی و منافع و امنیت ملی کشورها تأکید دارد.
• در این راستا آذربایجان از جمله کشورهای مهم حوزه قفقاز است که در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از اهمیت مضاعفی برخوردار است؛ اولاً یک کشور مسلمان است، ثانیاً به نسبت جمعیت، دومین و بیشترین جمعیت شیعی در جهان بعد از ایران را دارد، ثالثاً از تاریخ، فرهنگ، آداب و رسوم، زبان و سنن مشترک با ایران برخوردار است که این مؤلفه فرصت ویژه‌ای است تا دو کشور به دور از هرگونه حواشی، مناسبات خود را به سطح راهبردی ارتقاء دهند.
• سیاست مسلم ایران در قبال آذربایجان که تاریخ و تمدن مشترکی با این کشور دارد، همان سیاستی که در رابطه با سایر کشورهای حوزه قفقاز از جمله ارمنستان دنبال می‌شود و تهران از هرگونه توسعه «مناسبات راهبردی» در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، نظامی و امنیتی با باکو استقبال می‌کند.
• ایران کشور بزرگ و قدرتمندی در منطقه است که به علت وجود ظرفیت‌های اقتصادی، تجاری، دفاعی و ... قابل توجه، حسن نیت و رفتارهای صادقانه نسبت به همسایگان، تلاش برای حل و فصل مشکلات و مناقشات منطقه‌ای و رویکردها، اقدامات و تجارب مثبت و سازنده در زمینه مقابله با ناامنی و بی‌ثباتی و تأمین صلح و امنیت در منطقه، می‌تواند یکی از مقاصد مهم کشورهای همسایه از جمله آذربایجان برای تقویت همکاری‌های دو و چندجانبه براساس «منافع متقابل» باشد. (حمید خوش‌آیند)