دیپلماسی هسته‌ای

«اگر اروپا بخواهد مکانیسم ماشه را فعال کند، عملاً تمام سازوکار دیپلماسی در موضوع هسته‌ای ایران را نابود می‌کند و تهران را به سمت گزینه‌هایی مانند متوقف کردن کامل همکاری با آژانس یا حتی خروج از NPT سوق می‌دهد. این اتفاق، برخلاف تصور برخی محافل، نه‌تنها جلوی پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران را نمی‌گیرد بلکه نظارت بین‌المللی را از بین برده و زمینه یک تنش غیرقابل‌کنترل در خاورمیانه را فراهم می‌کند.»

دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در قالب دیپلماسی هسته ای با ایران و مذاکرات جاری با این کشور، با 2 چالش مهم رو به رو است که تا حدی توان وی در میز مذاکره را کاهش می دهند. *اولین چالش ترامپ شاید چیزی باشد که وی پیشتر اساسا انتظار آن را نداشت. این گزاره مرتبط با ایران و ابتکارات جدی و گسترده تهران در جریان مذاکرات هسته ای است. موضوعی که حتی نشریات آمریکایی نیز به نحوی ویژه به آن معطوف شده و آن را مورد اشاره قرار داده اند. آمریکایی ها پیشتر این تصور را داشتند که ایران به هیچ عنوان مایل به گفتگو نیست. از این رو، ژست مذاکره گرفتند و سعی داشتند به جهانیان اینطور القا کنند که ایران اهل گفتگو نیست و درست به همین دلیل، هم جهان باید علیه این کشور اجماع کند و هم دولت آمریکا و متحدانش باید از این حق برخوردار باشند که به تاسیسات هسته ای ایران حمله کنند و دست به ماجراجویی علیه تهران بزنند. این در حالی است که ایران عملا توپ را به زمین خودِ ترامپیست ها انداخت و نه تنها با قدرت وارد فضای مذاکره شد بلکه تاکید کرد که با جدیت وارد مذاکره می شود و بهتر است دولت آمریکا نیز چنین باشد. البته که ترامپ و متحدانش با سیلی از ابتکارات ایرانی نیز در روند مذاکرات رو به رو شده اند که انتظار آن را پیشتر نداشتند. * ترامپ با چالش های عدیده ای در امر مدیریت مخالفت های داخلی و به طور خاص از ناحیه لابی‌های متحد رژیم اشغالگر قدس علیه تلاش هایش برای حصول یک توافق با ایران روبه رو است. در واقع، هم جریان ها و چهره های سیاسی در آمریکا و هم لابی‌های نزدیک به اسرائیل، به هر شیوه ممکن سعی دارند تلاش‌ها برای حصول یک توافق جدید میان ایران و آمریکا را به شکست بکشانند. این موضوع نیز یک چالش بزرگ و سخت برای ترامپ در بحبوحه مذاکرات هسته ای با ایران است.

اولین دور گفت‌وگوهای مستقیم ایران و آمریکا بر سر برنامه هسته‌ای در مسقط، با ارزیابی مثبت رسانه‌ها همراه بود و نشانه‌هایی از پیشرفت دیپلماتیک نشان داد. تهران با تکیه بر پیشرفت‌های هسته‌ای (غنی‌سازی ۶۰٪) و دیپلماسی هوشمند، ابتکار عمل را در دست دارد. ایران تأکید کرده برنامه‌اش صلح‌آمیز است و مذاکرات باید بدون دخالت خارجی پیش برود. فرانسه با پیشنهاد میزبانی دور بعدی مذاکرات در رم و اظهارات مداخله‌جویانه، به دنبال تحمیل شروط غیرمنطقی است. این رویکرد «غیرسازنده» بوده و پاریس به ایفای نقش «مزاحم» در مذاکرات هسته‌ای ایران متهم است. آمریکا بدون هماهنگی با تروئیکای اروپایی (فرانسه، بریتانیا، آلمان) وارد مذاکره شد و خشم اروپا را برانگیخت. تروئیکا با تهدید «مکانیسم ماشه» به دنبال فشار بر ایران است، اما تهران هشدار داده این اقدام به تغییر دکترین هسته‌ای منجر می‌شود. ایران با حفظ آرامش و رد شروط غیرمنطقی، در موقعیت قوی چانه‌زنی قرار دارد. آمریکا تحت فشار اسرائیل و لابی‌های داخلی، تهدید به اقدام نظامی کرده، اما تهران بر گفت‌وگوهای سازنده تأکید دارد. دور بعدی مذاکرات، آزمونی برای عبور از سد مداخله‌گری اروپا خواهد بود.

همزمان با پیگیری دیپلماسی هسته‌ای (مذاکرات مسقط و به زودی رم)، ایران و آمریکا واقع‌بینانه خود را برای سناریوهای پسا-شکست احتمالی نیز آماده می‌کنند. این آمادگی، نشانه بلوغ راهبردی برای صیانت از منافع ملی است. ایران با حسن نیت و با هدف رسیدن به توافقی خوب و پایدار که حقوق هسته‌ای و منافع اقتصادی ملت را تضمین کند، مذاکره می‌کند، اما هرگز تحت فشار و تهدید، توافقی را نمی‌پذیرد. کشورمان با اتکا به پیشرفت‌های هسته‌ای، توانمندی‌های دفاعی (موشکی و پهپادی) و عمق راهبردی منطقه‌ای (محور مقاومت)، اهرم‌های لازم برای توازن‌بخشی و بازدارندگی را در اختیار دارد. در صورت شکست مذاکرات، سناریوهای پیش‌رو عبارتند از: 1. فشار حداکثری متقابل: محتمل‌ترین سناریو؛ تشدید فشار آمریکا (تحریم، نمایش نظامی، اقدامات اسرائیل) و مقاومت فعال کشورمان (توسعه برنامه هسته‌ای، تقویت همکاری با شرق و همسایگان، حمایت از محور مقاومت). 2. درگیری نظامی: سناریوی خطرناک‌تر (با احتمال کمتر)؛ ناشی از اشتباه محاسباتی یا تحریک ثالث. حمله به ایران بی‌پاسخ نمانده و با توجه به قدرت بازدارندگی ایران، می‌تواند به جنگی منطقه‌ای با عواقب فاجعه‌بار برای همه، از جمله آمریکا، منجر شود. 3. نه جنگ، نه صلح: ادامه وضعیت فرسایشی؛ مدیریت تنش در کنار پیگیری راهبرد مقاومت فعال و صبر استراتژیک. نتیجه‌گیری: در هر صورت، کشورمان با اتکا به مؤلفه‌های قدرت ملی (انسجام داخلی، توان دفاعی و بازدارندگی، عمق راهبردی، دیپلماسی فعال و پایداری ملت)، قادر است از این مرحله عبور کرده و آینده‌ای مستقل و موفق را رقم بزند. دیپلماسی اولویت دارد، اما کشورمان با اتکای به ملت و نیروهای مسلح برای حفاظت از منافع خود در هر شرایطی آماده و توانمند است.