تلاش فزاینده ترکیه برای نقش آفرینی هژمونیک در حوزه امنیت منطقه ای نویسنده: دکتر حسن صادقیان؛ تحلیلگر مسائل سیاسی ترکیه و قفقاز به نظر می رسد رهبران آنکارا با موانع سخت امنیتی در سوریه مواجه شده اند و برای رهایی از آن در تلاش برای همراه سازی کشورهای منطقه و نقش آفرینی هژمونیک در حوزه امنیتی هستند. به ویژه به دلیل وضعیت آنارشیک و هرج و مرج گونه حاکم بر سوریه، بروز بی‌ثباتی احتمالی در اردوگاه‌هایی که تروریست‌های داعش در آن نگهداری می‌شوند، مقامات ترکیه را به شدت نگران کرده است و ترس از آن دارند تبعات آن کشورهای همسایه از جمله ترکیه را با خطر امنیتی بزرگی مواجه خواهد کرد. ترکیه همچنین، نگران تحرکات امنیتی رژیم صهیونیستی علیه ترکیه با تحریک و تسلیح گروه های تروریستی است؛ لذا دست به دامن کشورهای منطقه برای کنترل این گونه تحرکات و خنثی سازی هرگونه اقدام تروریستی و نظامی علیه منافع ملی و منطقه ای شده است. طرفه آنکه در این میان مقامات ترکیه تلاش دارند با همراهی کشورهای منطقه به نوعی سیاست «رهبری هژمونیک در ابعاد امنیتی» را پیاده و جامه عمل بپوشاند. روندی که سالهاست ترکیه در ابعاد اقتصادی به دنبال آن است و تا حدودی توانسته است یک وابستگی هژمونیک علیه کشورهای منطقه از جمله عراق و اقلیم کردستان متحقق کند. گفتنی است در همین راستا پس از نشست مکانیزم امنیتی عالی ترکیه و عراق، رهبران این دو کشور تصمیم گرفتند کمیته مشترکی را برای حل مشکلات ناشی از اردوگاه‌های داعش در سوریه تشکیل دهند. در این نشست که به ریاست هاکان فیدان وزیر امور خارجه و فوات حسین وزیر امور خارجه عراق و با حضور مقامات کشور، وزارت دفاع و اطلاعات دو کشور برگزار شد، نمایندگان حشد الشعبی از عراق و اقلیم کردستان نیز حضور داشتند.

کشیده شدن پای جمهوری اسلامی ایران به نبرد طوفان الاقصی به رغم میل باطنی‌اش و زد و خورد چندباره با رژیم صهیونیستی و وقوع حوادث تلخی چون سقوط بالگرد رئیس جمهور و به تبع آن برگزاری انتخابات زودهنگام و روی کار آمدن دولت غربگرا و احتمال فعال شدن شکاف‌ها و دوقطبی‌های اجتماعی با طرح مجدد دوگانه‌‌های کاذبی چون "میدان_دیپلماسی" و "موشک_معیشت" افکار عمومی جامعه ایرانی را تحت فشار سنگین اقتصادی خود قرار داده که تاثیر(حداقلی و ناچیز) آن در کنشگری جمهوری اسلامی در تحولات اخیر سوریه را نمی توان نادیده انگاشت. در چنین شرایطی "عمل‌گرایی" را می‌توان به عنوان یک رویکرد متعادل بین آرمان‌گرایی و واقع‌گرایی در نظر گرفت. عمل‌گرایی به ما کمک می‌کند تا ضمن پافشاری بر آرمان‌ها در عین حال واقعیت‌های موجود را نیز در نظر بگیریم و به دنبال راه حل‌های بینابین و ممکن برای دستیابی به منافع ملی باشیم. رویکردی که جمهوری اسلامی قبال تحولات تلخ سوریه برگزید "عملگرایی مثبت" بود. 

پس از آغاز حکومت‌داری دوم طالبان در 24 مرداد 1400، داعش خراسان به‌عنوان یک گروه شورشی با امارت اسلامی طالبان در قامت یک دولت، به تقابل پرداخت. داعش در این مسیر با استفاده از ظرفیت‌های ذیل، به‌تدریج بر حجم عملیات‌هایش علیه نیروهای طالبان، زیرساخت‌های دولتی و همچنین غیرنظامیان افزود تا ضمن مطرح ساختن خود در منطقه، دولت طالبان را در تأمین امنیت ناتوان نشان داده و بر فشارهای داخلی و خارجی بر این دولت بیفزاید.

«یکی از نکاتی که در بحبوحه اخبار و تحولات مرتبط با حادثه تروریستی اخیر مسکو برجسته سازی شده، نقش احتمالی صهیونیست ها در این حادثه و تلاش برای برهم زدن روابط روسیه با گروه های اسلامی و به طور خاص تضعیف موضع روسیه در حمایت از مقاومت فلسطین در جریان جنگ غزه است.»

آمریکا برای تداوم نقش آفرینی خود در سوریه (پس از داعش ) نیاز به نیروهای مورد اعتماد دارد. در شرایط کنونی استراتژی آمریکا حمایت از نیروهای قسد با هدف نقش آفرینی در ترسیم آینده سوریه است.

معادله نظامی ـ امنیتی در سوریه به هیچ وجه به نفع اشغالگران آمریکایی نیست و در نتیجه احتمال حملات مقاومت در آینده همچنان وجود دارد. بر این مبنا می توان پیش بینی کرد سرانجام این معرکه شکست پرهزینه و عقب نشینی ذلت بار آمریکا از سوریه همانند افغانستان و عراق خواهد بود.

مصری‌ها علاوه بر کمک به روند بازگشت دولت اسد به اتحادیه عرب، به دنبال بهره برداری از فرصت‌های جدید اقتصادی در این کشور است. برنامه ریزی برای ورود سوریه به ائتلاف شام الجدید می‌تواند ماموریت اصلی وزیر خارجه مصر در سفر به دمشق باشد. همچنین جلوگیری از بسط نفوذ محور مقاومت، ایجاد موازنه در برابر رقبای منطقه‌ای و مهار اسرائیل از جمله اهداف ژئوپلیتیکی این کشور در جغرافیای سیاسی سوریه است.

حضور داعش در افغانستان در حکومت یک ساله طالبان بیشتر شده است. این حضور با حملات مکرر انتحاری، تروریستی، انفجار و ترور به اوج خود رسیده است. این امر طالبان را برآن داشت تا جهت حفظ امنیت داخلی و کسب وجهه بین المللی خود، با داعش مقابله کند.

حملات داعش به شیعیان هزاره می‌تواند باعث برافروختن جنگ شیعه و سنی در افغانستان شود که اگر طالبان نتواند بر این مسأله از طریق دفع داعش فائق آید، تعامل این جریان با جمهوری اسلامی ایران نیز خدشه‌دار خواهد شد. این‌ها چالش‌هایی است که کار طالبان برای تشکیل دولت را دشوار ساخته است.