جولانی به دنبال کسب مشروعیت خارجی

هنگامی که در آخرین روز‌های دسامبر ۲۰۲۴ نظام قانون سوریه به دست گروه‌های معارض مستقر در شمال و جنوب سوریه سقوط کرد، شاید کمتر کسی فکر می‌کرد که محمد جولانی دیروز یا احمد الشرع امروز بتواند جایگاه خود را به عنوان حاکم جدید، اما موقت سوریه تثبیت کرده و ضمن میزبانی از هیات‌های خارجی، فرصت سفر به دو قدرت بزرگ در منطقه غرب آسیا یعنی پادشاهی سعودی و ترکیه را به دست آورد. براساس اسناد منتشر شده در رسانه‌های جریان اصلی به نظر می‌رسد تغییر قدرت سیاسی در دمشق بیش از آنکه حاصل برنامه‌ریزی تحریر الشام و حتی حمایت ترکیه باشد، طرح راهبردی سازمان سیا برای تغییر موازنه در شرق مدیترانه و تحت فشار گذاشتن روس‌ها در مذاکرات آتی در قبال بحران اوکراین است. همچنین رژیم صهیونیستی برای آنکه بتواند اتصال سرزمینی میان اجزای محور مقاومت را از بین ببرد، سقوط اسد را فرصتی دانست تا بتواند ضمن قطع مسیر تسلیح حزب الله، باقی بخش‌های جولان را اشغال و قدرت نظامی سوریه را در سلسله حملاتی گسترده نابود کند. حال احمد الشرع وارث حکومتی موقت است که به شکل مستقیم و غیر مستقیم وام دار قدرت‌های منطقه‌ای –بین المللی بوده و باید به خواسته‌های آنها پاسخ دهد.
پادشاهی عربی سعودی نخستین مقصد احمد الشرع رئیس جمهور موقت سوریه بود. وی در جریان این سفر به همراه اسد الشیبانی وزیر خارجه موقت سوریه ضمن دیدار با محمد بن سلمان، ولیعهد و حاکم آینده حجاز، این فرصت را پیدا کرد تا به همراه هیات همراه خود به زیارت خانه خدا رفته و در اقدامی کم سابقه فرصت بازدید از کعبه را نیز به دست آورد. میزبانی ریاض از رهبر کنونی سوریه نشان دهنده برنامه‌ریزی عربستان سعودی برای بازگشتن به منطقه شامات و سرمایه گذاری بلندمدت در این منطقه است. تنها چند روز پس از تغییر وضعیت سیاسی در سوریه، عربستانی‌ها برای جایگزین کردن نفت ایران جهت تغذیه پالایشگاه‌های سوریه داوطلب و دست به کار شدند. در دو ماه اخیر فیصل بن فرحان در کنار هاکان فیدان در تلاش بوده تا نظر آمریکا و اتحادیه اروپا را برای لغو یا کاهش تحریم‌های سوریه جلب نماید.
آنکارا دومین مقصد احمد الشرع بود. با آنکه تمام ناظران خارجی، رجب طیب اردوغان سلطان نئوعثمانی ترکیه را «پدرخوانده» گروه‌های معارض در سوریه می‌دانند، اما به نظر می‌رسد ترک‌ها قصد دارند با هدف جلوگیری از برانگیخته شدن حساسیت پادشاهی عربی سعودی، این امتیاز را به محمد بن سلمان بدهند. در جریان استقبال از احمد الشرع، ترکیه نیز از حاکم جدید سوریه با عنوان «موقت» استقبال کرد تا نشان دهد که «چک سفید امضا» به جماعت تحریر الشام نداده است و اگر آنها گامی برخلاف منافع ترکیه بردارند باید آماده پذیرش عواقب آن باشند. بازگشت مهاجران، احداث پایگاه نظامی راهبردی در سوریه و در نهایت خلع سلاح یا سرکوب گسترده نیرو‌های دموکراتیک کرد سوریه از جمله اهداف ترکیه در سوریه است که احمد الشرع برای پاسخ به آنها باید جواب‌های قانع کننده‌ای پیدا کند. برنامه‌ریزی دمشق- ریاض برای امضای پیمان دفاعی راهبردی نشان دهنده تداوم «ماه عسل» ترکیه با تروریست‌های حاکم بر دمشق است. در دوران جدید اردوغان دیگر نمی‌تواند از مقابله مستقیم با رژیم صهیونیستی کنار بکشد، زیرا تمامیت ارضی سوریه ارتباطی مستقیم با امنیت جهان عرب دارد. به بیان دیگر یکی از عوامل مهم در تداوم حضور ترکیه در سوریه را می‌توان میزان موفقیت این کشور در عقب راندن رژیم صهیونیستی بدانیم.
به نظر می‌رسد با توجه به پروسه زمان‌بر تدوین قانون اساسی و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری سوریه براساس قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت، آنکارا و ریاض تصمیم گرفتند تا با هدف جلوگیری از بازگشت ایران و محور مقاومت به میدان شام رقابت‌های قدیمی را کنار گذاشته و به سمت تثبیت پایه‌های حکومت جدید در دمشق حرکت کنند. نهایی شدن چنین جمع بندی در ریاض به معنای آن است که تهران برای برقراری موازنه در سوریه حال باید بر روی توسعه همکاری با امارات و مصر حساب باز کند. واقعیت آن است که تهدید قدرت گیری اسلام سیاسی سنی در سوریه به قدری برای کشور‌های محافظه کار لیبرال خطرناک است که می‌تواند بقای سیاسی آن را در بلندمدت به خظر بی‌اندازد. به بیان دیگر نهادینه شدن سنت سیاسی جدید در سوریه اگر جلوتر از تحولات جاری در سپهر سیاسی کشور‌های عربی باشد، خواسته یا ناخواسته سبب ایجاد الگوی جدیدی برخلاف روال جاری در منطقه خاورمیانه می‌شود.