تلاش فزاینده ترکیه برای نقش آفرینی هژمونیک در حوزه امنیت منطقه‌ای

به نظر می‌رسد رهبران آنکارا با موانع سخت امنیتی در سوریه مواجه شده‌اند و برای رهایی از آن در تلاش برای همراه سازی کشور‌های منطقه و نقش آفرینی هژمونیک در حوزه امنیتی هستند. به ویژه به دلیل وضعیت آنارشیک و هرج و مرج گونه حاکم بر سوریه، بروز بی‌ثباتی احتمالی در اردوگاه‌هایی که تروریست‌های داعش در آن نگهداری می‌شوند، مقامات ترکیه را به شدت نگران کرده است و ترس از آن دارند تبعات آن کشور‌های همسایه از جمله ترکیه را با خطر امنیتی بزرگی مواجه خواهد کرد.

ترکیه همچنین، نگران تحرکات امنیتی رژیم صهیونیستی علیه ترکیه با تحریک و تسلیح گروه‌های تروریستی است؛ لذا دست به دامن کشور‌های منطقه برای کنترل این گونه تحرکات و خنثی سازی هرگونه اقدام تروریستی و نظامی علیه منافع ملی و منطقه‌ای شده است. طرفه آنکه در این میان مقامات ترکیه تلاش دارند با همراهی کشور‌های منطقه به نوعی سیاست «رهبری هژمونیک در ابعاد امنیتی» را پیاده و جامه عمل بپوشاند.

روندی که سالهاست ترکیه در ابعاد اقتصادی به دنبال آن است و تا حدودی توانسته است یک وابستگی هژمونیک علیه کشور‌های منطقه از جمله عراق و اقلیم کردستان متحقق کند. شگفت آنکه رهبران حزب عدالت و توسعه در طی دو دهه اخیر در عرصه هویتی و فرهنگی هم تلاش‌های گسترده‌ای انجام دادند تا با همراه سازی کشور‌های منطقه‌ای یک رهبری هژمونیک در عرصه فرهنگی و دینی و ایدئولوژی هم تحقق ببخشند؛ امری که در یک دهه اول حاکمیت این حزب (سال‌های ۲۰۰۲ الی ۲۰۱۲) با هموارسازی و الگومحوری جهان غرب که ترکیه را به مثابه پیشروترین و دموکراتیک‌ترین کشور جهان اسلام معرفی می‌کرد، با استقبال مواجه شد و مشروعیت و مقبولیت رهبران اسلامگرای ترکیه در نزد افکار عمومی جهان اسلام به ویژه جهان عرب افزایش قابل توجهی داشت.

در این میان به نظر می‌رسد رهبران آنکارا نگراننند گروه‌های YPG/PKK از اردوگاه‌های داعش در سوریه به‌عنوان اهرمی برای جلب حمایت غرب استفاده کنند لذا آنکارا می‌خواهد این موضوع را با هماهنگی دولت سوریه و عراق مدیریت کند و اجازه ندهد به یک مسئله فرامنطقه‌ای تبدیل شود. در اصل، ترکیه از مدت‌ها قبل در تلاش است تا کنترل این اردوگاه‌ها را از دست گروه تروریستی YPG بگیرد و در اختیار دولت جدید سوریه قرار دهد و مانع از حمایت آمریکا از سازمان تروریستی YPG تحت عنوان «مبارزه با داعش» شود. این درحالی است که تا قبل از ۸ دسامبر یعنی فروپاشی نظام بشار اسد که رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه از آن به عنوان یک «انقلاب» یاد می‌کند و از موضعی محکم و غرورآمیز ادعا می‌کند امکان بازگشت به دوران قبل از ۸ دسامبر وجود ندارد، ترکیه از حامیان گروه‌های تروریستی داعشی بود و از آن به مثابه یک ابزار علیه نظام وقت سوریه بهره برداری می‌کرد.

«تروریستی اعلام شدن» گروه‌های کُردی YPG/PKK از دیگر سیاست‌هایی است که ترکیه قصد دارد با همکاری‌های امنیتی در سطح منطقه به آن دست یابد. اگرچه تاکنون بغداد پ‌ک‌ک را به عنوان یک سازمان غیرقانونی به رسمیت شناخته و هنوز آن را به عنوان یک سازمان تروریستی نپذیرفته است؛ اما از منظر رهبران آنکارا حتی این تعریف نیز یک تحول مثبت است و آنها امیدوارند با تقویت همکاری‌های امنیتی، رژیم صهیونیستی و کشور‌های فرامنطقه‌ای به ویژه آمریکا فرصت بهره برداری و حمایت از نیرو‌های اقماری را نخواهند داشت.

به نظر می‌رسد با تغییر در نظام سوریه و موضعی که دولت جدید در قبال این مسائل اتخاذ کرده است، خیال ترکیه را از معضلات امنیتی این کشور به نوعی راحت کرده است. رهبران آنکارا امیدوار هستند با همکاری دولت جدید سوریه با کشور‌های منطقه به ویژه عراق مسئله گروه‌های تروریستی داعش و YPG/PKK حل و فصل خواهد شد؛ اما مهم‌ترین مسئله این است که سوریه و عراق چگونه تلاش خواهند کرد تا شهروندان داعشی خود را زندانی کنند و خانواده‌هایشان را بازپروری کنند. هرچند به نظر می‌رسد رهبران عراق روندی را برای گرفتن شهروندان خود آغاز کرده است و دولت سوریه نیز از YPG می‌خواهد تا زندان‌ها را در اختیار بگیرد.

اخیراً فواد، وزیر امور خارجه عراق اعلام کرده است حدود ۱۰ هزار تروریست داعشی و نزدیک به ۵۰ هزار نفر از بستگان تروریست‌ها در کمپ‌های داعش در شمال سوریه هستند. تخمین زده می‌شود که نزدیک به ۹۰ درصد از تروریست‌های دستگیر شده شهروندان عراقی و سوری هستند؛ لذا مدیریت و بازپروری این میزان از گروه‌های تروریستی قطعاً امری هزینه بر و طولانی مدت خواهد بود؛ این درحالی است که هر دو کشور سوریه و عراق با مشکلات گسترده از جمله بحران مالی مواجه هستند؛ کشور ترکیه هم در عین اینکه با مشکلات اقتصادی و تورم دست به گریبان است، مسائل داخلی و اعتراض‌های گسترده و طولانی مدت بلوک اپوزیسیون هم مزید بر علت شده است.

گفتنی است در همین راستا پس از نشست مکانیزم امنیتی عالی ترکیه و عراق، رهبران این دو کشور تصمیم گرفتند کمیته مشترکی را برای حل مشکلات ناشی از اردوگاه‌های داعش در سوریه تشکیل دهند. در این نشست که به ریاست هاکان فیدان وزیر امور خارجه و فواد حسین وزیر امور خارجه عراق و با حضور مقامات کشور، وزارت دفاع و اطلاعات دو کشور برگزار شد، نمایندگان حشد الشعبی از عراق و اقلیم کردستان نیز حضور داشتند.