رژه نظامی مشترک آذربایجان، ترکیه و پاکستان در باکو

به مناسبت پنجمین سالگرد پیروزی ارتش آذربایجان در جنگ ۴۴ روزه با ارمنستان، نخستین رژه نظامی مشترک میان آذربایجان، ترکیه و پاکستان در باکو برگزار شد. این مراسم با حضور سران سه کشور و نواخته شدن سرود‌های ملی آنان، نشانه‌ای از تقویت روابط نظامی و سیاسی میان این کشور‌ها بود. در این رژه، نمایش جنگنده‌های اف-۱۶ ترکیه، جنگنده‌های JF-۱۷ پاکستان، سامانه پدافند هوایی دوربرد HQ-۹BE چینی، پرتابگر متحرک FD-۲۰۰۰B و موشک کروز Sea Breaker ساخت رژیم صهیونیستی که به تازگی خریداری شده‌اند، به چشم می‌خورد. همچنین، سامانه موشکی چندکالیبر ماژولار PULS ساخت شرکت اسرائیلی Elbit Systems و توپ خودکششی B-۵۲ صربستان نیز در این رژه به نمایش درآمدند. این ترکیب از تجهیزات نظامی جدید، نمایانگر روی‌گردانی آذربایجان از روسیه و افزایش وابستگی و گرایش به کشور‌های ترکیه، پاکستان و رژیم صهیونیستی است و به وضوح تغییرات در سیاست‌های نظامی این کشور را نشان می‌دهد.

از بعد نظامی، این نمایش قدرت علاوه بر تقویت توان دفاعی آذربایجان، به نوعی نماد قطع وابستگی این کشور از تجهیزات نظامی روسی و بلاروسی و سوق دادن آن به سمت همکاری‌های دفاعی جدید با کشور‌های غربی و منطقه‌ای است. همچنین، آموزش‌های مشترک با ناتو و همکاری‌های فزاینده آذربایجان با کشور‌های عضو ناتو، نشان‌دهنده گام‌های این کشور در جهت تقویت توان دفاعی و آماده‌سازی برای نقش‌های جدید در عرصه‌های امنیتی و صلح‌سازی است.

در بعد سیاسی، حضور رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه در رأس هیئتی بلندپایه شامل مقامات ارشد مانند هاکان فیدان وزیر خارجه، یاشار گولر وزیر دفاع و ابراهیم کالین رئیس سازمان اطلاعات ملی، بر اهمیت این رویداد افزوده است. اردوغان در سخنان خود پیروزی آذربایجان در جنگ ۴۴ روزه را نه تنها برای این کشور، بلکه برای کل کشور‌های ترک‌زبان مایه افتخار دانست و افزود: «این پیروزی موازنه‌های ژئوپلیتیکی در آسیا و اروپا را تغییر داده است و نقطه عطفی در مسیر صلح پایدار در قفقاز به‌شمار می‌رود.» علاوه بر این، شهباز شریف نخست‌وزیر پاکستان نیز ضمن تمجید از رهبری الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان در مسیر صلح با ارمنستان، این رژه را نمادی از «همبستگی و دوستی» میان سه کشور دانست و آن را افتخاری بزرگ برای منطقه خواند.

اما از منظر راهبردی، افزایش چشمگیر خرید تجهیزات نظامی پیشرفته و افزایش بودجه دفاعی آذربایجان، به‌ویژه در کنار سخنان مقامات ارشد ترکیه و پاکستان، نشانه‌ای از رویکرد تهاجمی‌تر و در عین حال تغییر موازنه قدرت در قفقاز جنوبی به نفع آذربایجان است. این تحولات نشان می‌دهند که در صورت هرگونه تشدید درگیری‌ها در منطقه، به‌ویژه در صورت بروز بحران بین ایران و رژیم صهیونیستی، آذربایجان ممکن است به عنوان یکی از بازیگران اصلی وارد میدان شود. به‌ویژه اینکه این کشور در حال تبدیل‌شدن به یکی از مراکز زرادخانه‌های نظامی رژیم صهیونیستی در منطقه قفقاز است.

با این حال، در شرایط کنونی و تا برگزاری انتخابات پارلمانی در ارمنستان که حدود هشت ماه دیگر برگزار می‌شود، بعید به نظر می‌رسد که ترکیه و آذربایجان اقداماتی جدی برای بی‌ثبات‌سازی این کشور انجام دهند. نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، از ایده صلح و مسیر ترامپ حمایت می‌کند و هرگونه تشدید درگیری مرزی یا اقدامی که منجر به تحریک ایران شود، می‌تواند وضعیت داخلی ارمنستان را علیه پاشینیان تغییر دهد. بنابراین، احتمال وقوع منازعه نظامی جدید در قفقاز تا بهار آینده پایین به نظر می‌رسد. با این وجود، در صورت شکست پاشینیان و تغییر دولت در ارمنستان، ترکیه و آذربایجان ممکن است به سرعت برای تسلط بر سیونیک و ایجاد کریدور جعلی زنگزور اقدام نظامی کنند.

در نهایت، رژه‌ی نظامی مشترک باکو و تقویت روابط نظامی و سیاسی آذربایجان با ترکیه و پاکستان، گامی بزرگ در بازتعریف سیاست‌های دفاعی و استراتژیک آذربایجان است که می‌تواند پیامد‌های قابل توجهی برای امنیت و ثبات قفقاز جنوبی و حتی روابط این منطقه با قدرت‌های جهانی به همراه داشته باشد.