رونمای ازکتاب «افغانستان؛ چکیده‌ای از تاریخ، جغرافیا و ساختار سیاسی»

افغانستان به‌عنوان همسایه شرقی، نقش مستقیم در امنیت مرز‌های ایران دارد و بی‌ثباتی آن می‌تواند تهدید‌های امنیتی ایجاد کند، حضور گروه‌های افراطی در افغانستان، اهمیت همکاری و مدیریت امنیتی را برای ایران دوچندان می‌کند. این کشور مسیر مهمی برای ترانزیت کالا به آسیای میانه و چین است و در راهبرد‌های اقتصادی ایران نقشی جدی دارد. پیوند‌های تاریخی، فرهنگی و زبانی، رابطه ایران و افغانستان را عمیق و چندلایه کرده است. به‌دلیل اهمیت ژئوپلیتیکی، امنیتی و اقتصادی افغانستان برای ایران، تصمیم گرفتیم یک مصاحبه‌ای را با نویسنده کتاب «افغانستان؛ چکیده‌ای از تاریخ، جغرافیا و ساختار سیاسی» جناب آقای مهدی سهرابی (کارشناس علوم سیاسی) انجام داده‌ایم تا ابعاد مختلف این موضوع را دقیق‌تر بررسی کنیم که به شرح ذیل می‌باشد:

۱- انگیزه شما برای نگارش کتاب «افغانستان؛ چکیده‌ای از تاریخ، جغرافیا و ساختار سیاسی» چه بود؟

سلام، مهدی سهرابی هستم. کارشناس علوم سیاسی انگیزه بنده از تالیف کتاب، تحولات افغانستان به دلایل متعدد اعم از فرهنگی (مهاجرین، قرابت‌ها و اشترکات زبانی و تاریخی)، اقتصادی (مراودات تجاری)، نظامی- امنیتی (قاچاق انسان، سلاح و موادمخدر) و سیاسی (حدود ۹۲۵ کیلومتر مرز مشترک) همواره بر ایران اثرگذار بوده است لذا شناخت کامل و رصد تحولات این کشور برای ج. ا. ایران ضروری به نظر می‌رسد.

بر اساس اهمیت مذکور، اینجاب ضمن رصد تحولات افغانستان، بررسی موضوعات مرتبط با تاریخ، جغرافیا و ... این کشور را آغاز کرده و اکنون پس از حدود ۷ سال مطالعه و تحقیق، توانستم تا تخصص و دانش خود را در زمینه تألیف کتاب «افغانستان؛ چکیده‌ای از تاریخ، جغرافیا و ساختار سیاسی» به کار گیرم. امید است تا بهره‌برداران خوانندگان محترم، نواقص و نارسایی‌های احتمالی این کتاب را منعکس کنند تا حتی‌الامکان در بازنگری‌های بعدی مرتفع شود.

۲- افغانستان را در نوشته خود «موزه‌ای از اقوام و نژادها» معرفی کرده‌اید. چرا این ترکیب اقوام تا این حد ویژه و قابل توجه است؟

افغانستان حاصل انباشت تاریخی حضور اقوام گوناگون است؛ از پشتون‌ها که ریشه‌های ایرانی دارند تا اقوام مغول و حتی بازماندگان یونانیان دوره اسکندر. این تنوع کم‌نظیر سبب شده این سرزمین مانند یک موزه زنده از فرهنگ‌ها و نژاد‌ها باشد. کنار هم زیستن این اقوام در طول قرن‌ها، هویت خاص و پیچیده افغانستان را شکل داده است.

۳- در کتاب اشاره کرده‌اید که افغانستان تا پیش از اسلام یکی از مراکز مهم آیین بودا بوده است. این دوره چه تأثیری بر تاریخ این سرزمین گذاشته است؟

از حدود دو قرن پیش از میلاد تا قرن پنجم میلادی، افغانستان یکی از مهم‌ترین مراکز جهانی آیین بودا بود و این آیین از همین منطقه به آسیای مرکزی و شرق آسیا گسترش یافت. حضور حکومت‌هایی مانند کوشانیان و یونانیان باختر نیز هویت تاریخی این سرزمین را از بخش‌های مرکزی ایران متمایز کرد و پشتوانه‌ای فرهنگی برای آن ساخت.

۴- پس از ورود اسلام، چه تحولاتی در ساختار فرهنگی و سیاسی افغانستان رخ داد؟

با گسترش اسلام، افغانستان وارد مرحله‌ای تازه از شکوفایی فرهنگی شد. حکومت‌هایی مانند صفاریان، سامانیان، غزنویان و غوریان در این منطقه شکل گرفتند و تا پیش از حمله مغول، این جغرافیا بخشی تأثیرگذار از جهان اسلام بود. اوج این شکوه را در عصر تیموریان، به‌ویژه در هرات، شاهد هستیم که به یکی از مراکز بزرگ تمدن اسلامی تبدیل شد.

۵- در کتاب توضیح داده‌اید که افغانستان چگونه به هویتی مستقل از ایران رسید. لطفاً این روند را توضیح دهید؟

تا اوایل قرن هجدهم، بخش‌های بزرگی از افغانستان کنونی در سیطره سیاسی ایران بود، اما با شکل‌گیری دولت صفوی و سپس قیام هوتکی‌ها، عملاً فاصله‌ای هویتی میان دو سرزمین ایجاد شد. این روند با قیام احمدشاه درانی در قرن دوازدهم هجری تکمیل شد و ساختار جغرافیایی افغانستان کنونی پایه‌ریزی گردید.

۶- شما در کتاب به دلیل اهمیت ژئوپلیتیکی افغانستان تأکید داشته‌اید. این اهمیت برای ایران دقیقاً در چه مؤلفه‌هایی دیده می‌شود؟

افغانستان همسایه شرقی ایران با ۹۲۵ کیلومتر مرز مشترک است و تحولات آن مستقیماً بر امنیت ایران اثر می‌گذارد. قاچاق مواد مخدر، سلاح و انسان، حضور مهاجرین، اشتراکات فرهنگی، و مراودات تجاری از مهم‌ترین مسائل مشترک هستند. به دلیل بی‌ثباتی طولانی‌مدت افغانستان، شناخت دقیق این کشور برای ایران ضرورتی راهبردی دارد.

۷- انگیزه شما برای نگارش کتاب «افغانستان؛ چکیده‌ای از تاریخ، جغرافیا و ساختار سیاسی» چه بود و چه خلأیی را قصد داشتید پر کنید؟

اهمیت افغانستان برای ایران، همراه با کمبود منابع جامع که تاریخ، جغرافیا و ساختار سیاسی این کشور را یکجا پوشش دهد، مرا بر آن داشت این کتاب را بنویسم. با ترکیب داده‌های میدانی و دانشگاهی، تلاش کردم شناختی دقیق‌تر از افغانستان و حاکمان فعلی آن ارائه کنم. هدف این بود که پژوهشگران و دانشجویان بتوانند از یک منبع قابل استناد بهره‌مند شوند و مسیر مطالعات عمیق‌تر درباره افغانستان هموار شود.