سفر اخیر آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده، به منطقه غرب آسیا به ویژه عراق، اگرچه از پیش اعلام نشده بود، اما از آن دسته رویدادهایی است باید آن را در قالب تحولات پیچیده و بحرانی منطقهای و جهانی از جمله سوریه و محور مقاومت تحلیل نمود. در این نوشتار تلاش خواهیم کرد تا با تأکید بر وضعیت بحرانی منطقه، روابط عراق با آمریکا، و اهداف واشنگتن در حمایت از نیروهای دمکراتیک کُرد سوریه به ابعاد مختلف موضوع بپردازیم.
وضعیت بحرانی منطقه و ضرورت سفر بلینکن
منطقه غرب آسیا در شرایطی بحرانی قرار دارد که توازن قدرتها و نفوذ خارجی در آن به طور جدی به چالش کشیده شده است. مهمترین تحولات منطقهای که احتمالاً باعث سفر بلینکن به عراق شده، شامل چند عامل عمده است:
۱. سقوط دولت سوریه: وضعیت سوریه با سقوط بشار اسد وارد مرحلهای پیچیدهتر شده است. با وجود اینکه بشار اسد توانسته بود علیرغم جنگ و بحران داخلی وحدت سرزمینی این کشور را حفظ کند، اما سرنگونی وی منجر به بحرانهای انسانی، سیاسی و حتی ژئوپلتیکی شده و مشخص نیست این وضعیت تا چه زمانی تداوم داشته باشد. قدرت گرفتن گروههای رقیب نیروهای مورد حمایت آمریکا در سوریه به چالشی برای واشنگتن در منطقه و سوریه تبدیل شده است که لزوم حفظ و تقویت آنها در دوره پساگذار تحولات سوریه برای این کشور اهمیت حیاتی دارد.
۲. جنگ غزه و حملات اسرائیل: لزوم تامین امنیت رژیم صهیونیستی از مرزهای شمالی سرزمینهای اشغالی امر مهمی است که آمریکا را بر آن داشته تا در تحولات منطقه فقط نظارهگر نباشد. به باور آمریکا، سرزمین سوریه پل ارتباطی محور مقاومت است که تداوم خلا قدرت در آن میتواند منجر به شکل گیری طیف جدیدی از گروههای طرفدار ایران شود لذا همزمان با نابودی زیرساختهای قدرتساز سوریه توسط اسرائیل، این شکافها نیز باید از بین بروند.
۳. مهار نفوذ ایران در عراق و سوریه: رایزنی با مقامات عراقی برای منصرف ساختن گروههای مقاومت عراقی از مداخله در سوریه یکی از مهمترین محورهای رایزنی بلینکن در عراق بوده است. پس از حذف موقت سوریه از صف مقاومت، احتمال واکنش این گروهها علیه نیروهای آمریکایی مستقر در عراق و سوریه برای تبدیل این شکست به پیروزی وجود دارد تا با فشار بر آمریکاییها ابزارهایی در تحولات منطقه در اختیار مقاومت قرار گیرد.
۴. تلاش عراق برای بازیابی جایگاه بینالمللی: عراق تلاش میکند با بهره برداری از وضعیت بحرانی منطقه بتواند جایگاه دهههای گذشته عراق را به عنوان قدرت منطقهای تاحدودی بازیابی کند. عراق با دعوت از بازیگران مختلف منطقهای و بینالمللی در صدد نقش آفرینی در جنگ اسرائیل با غزه و لبنان بوده و هم اکنون نیز ضمن به رسمیت شناختن تلویحی دولت گروههای مسلح معارض سوری، در تلاش است از سرایت بحرانهای امنیتی از همسایه غربی به خاک خود جلوگیری کند.
تمدید حضور نظامی آمریکا در عراق: پیچیدگی تحولات منطقه
با توجه به پیچیدگیهای روزافزون تحولات منطقهای، به نظر میرسد که ایالات متحده برای ادامه حضور خود در عراق و سوریه به صورت نظامی و سیاسی به دنبال تمدید و تقویت این حضور است. تحولات اخیر در غزه و سوریه و نیز نفوذ ایران در عراق، ایالات متحده را مجبور به بازنگری در استراتژیهای خود کرده است.
سفر بلینکن به عراق همچنین میتواند نشاندهنده تلاش واشنگتن برای جلوگیری از گسترش نفوذ ایران در منطقه باشد. در شرایطی که گروههای شبهنظامی تحت حمایت ایران در عراق فعالیت میکنند، واشنگتن به دنبال ایجاد تعادل در روابط خود با دولتهای منطقهای و تقویت حضور نظامی خود در این کشورها است.
نتیجهگیری
سفر آنتونی بلینکن به عراق و منطقه، بیش از هر چیز نشاندهنده پیچیدگیها و چالشهای کنونی در سیاست خارجی ایالات متحده است. از یک سو، ایالات متحده در تلاش است تا از نفوذ ایران در عراق و سوریه جلوگیری کند، و از سوی دیگر، با توجه به تحولات اخیر در غزه و سوریه، نیاز به تقویت همکاریهای بینالمللی و حمایت از نیروهای محلی در مقابل تهدیدات مشترک دارد. در این راستا، ایالات متحده احتمالاً به دنبال تمدید حضور نظامی خود در عراق و سوریه است تا بتواند به صورت مؤثرتری در مقابله با تهدیدات منطقهای و بینالمللی عمل کند.