نگاهی بر طرح جدید مصری‌ها برای آتش بس دورنمای وضعیت غزه

وضعیت نوار غزه همچنان بحرانی است و حملات وحشیانه رژیم صهیونیستی به این منطقه ادامه دارد. در اثر محاصره و ممانعت اسرائیل از ورود امدادرسانی، ذخایر حیاتی از جمله آب آشامیدنی، دارو و سوخت در آستانه فروپاشی کامل قرار دارد. طبق گزارش‌های رسمی شمار کل قربانیان حملات اسرائیل به نوار غزه تاکنون به بیش از ۵۱ هزار نفر و آمار مجروحان به حدود ۱۷۰ هزار تن رسیده است که اغلب آنها زن و کودک هستند.

نکته قابل توجه ان است که مقاومت در غزه به رغم شرایط دشوار محاصره و حملات مکرر رژیم اشغالگر، زیرساخت‌های سازمانی و تسلیحاتی خود را حفظ و بازسازی کرده و عملیات‌هایی را علیه اشغالگران سامان داده است.

برای نمونه اخیراً گردان‌های شهید عزالدین قسام شاخه نظامی جنبش حماس اعلام کرد که رزمندگانش یک بسته انفجاری ضد نفر را در میان شماری از نظامیان صهیونیست در شرق محله التفاح شهر غزه منفجر کردند که به هلاکت و زخمی شدن آنها منجر شد. گروه سرایا القدس شاخه نظامی جهاد اسلامی هم اعلام کرد که با یک موشک هدایت شونده، ساختمانی را که نظامیان صهیونیست در شرق محله التفاح سنگر گرفته بودند، هدف قرار دادند که به هلاکت و زخمی شدن آنها منجر شد.

این در حالی است که تلاش‌های مصر با هماهنگی قطر جهت میانجیگری ادامه دارد و هدف توقف کامل جنگ و بازگشت به مذاکرات آتش‌بس می‌باشد. در این راستا، پیشنهاد جدیدی از سوی مصر مطرح شده که شامل اجرای آتش‌بس پنج تا هفت ساله در نوار غزه است. بر اساس این پیشنهاد، تمام اسرای صهیونیست در برابر اسرای فلسطینی آزاد می‌شوند، جنگ به صورت رسمی پایان می‌یابد و رژیم صهیونیستی به طور کامل از نوار غزه عقب‌نشینی خواهد کرد. تا کنون رژیم صهیونیستی به این پیشنهاد پاسخ نداده است، اما هیاتی از حماس به قاهره سفر کرده است تا در این زمینه با مقامات مصری مذاکره کند.

مفاد طرح مصر

پیشنهاد جامع و چند مرحله‌ای برای پایان دادن به جنگ در نوار غزه شامل بند‌های زیر است:

- آتش‌بس اولیه به مدت ۱۴ تا ۵۰ روز، در این مدت عملیات نظامی و اطلاعاتی اسرائیل در غزه متوقف می‌شود.

- آزادی تعدادی از اُسرای اسرائیلی زنده و مرده، از جمله سرباز آمریکایی-اسرائیلی، به صلیب سرخ جهانی تحویل داده می‌شوند.

- در مقابل، آزادی بین ۱۲۰ تا ۱۵۰ اسیر فلسطینی از زندان‌های اسرائیل انجام می‌شود و مذاکرات برای تبادل بیشتر اسرا و اجساد ادامه می‌یابد.

- پس از آتش‌بس اولیه، مذاکرات برای تمدید آتش‌بس و آزادی گروگان‌های بیشتر برگزار می‌شود.

- تشکیل یک دولت واحد فلسطینی که اداره نوار غزه و کرانه باختری را برای دوره انتقالی برعهده گیرد تا اختلافات داخلی فلسطینی‌ها حل شود و مقدمات برگزاری انتخابات فراهم گردد.

- آتش‌بس بلندمدت ۵ تا ۷ ساله در نوار غزه به عنوان هدف نهایی مطرح شده است.

این طرح که با همکاری قطر تهیه شده، در اختیار اسرائیل، حماس، ایالات متحده و دولت‌های اروپایی قرار گرفته و در حال بررسی است. مصر همچنین بر مخالفت خود با کوچاندن اجباری فلسطینیان از سرزمین خود تأکید کرده است. تا کنون رژیم صهیونیستی به صورت تلویحی با این طرح مخالفت کرده است.

شایان ذکر است پیش از این نیز مصر طرحی برای آتش بس ارائه کرده بود که با مخالفت رژیم صهیونیستی مواجه شد. تفاوت طرح جدید با طرح گذشته این است که آتش‌بس طولانی مدت‌تر تا دو سال یا حتی ۵۰ روز به عنوان حداقل اولیه را مطرح می‌کند، در حالی که طرح‌های قبلی معمولاً آتش‌بس کوتاه مدت یا محدود به چند روزه مد نظر بود.

پیشنهاد تبادل اسرا در دو مرحله و با تعداد مشخصی از اسرای اسرائیلی و فلسطینی نیز از دیگر مشخصات طرح جدید است که در طرح‌های قبلی کمتر به این تفصیل و مرحله‌بندی پرداخته شده بود. همچنین در طرح جدید تلاش شده شکاف‌ها میان اسرائیل و حماس با تمرکز بر تبادل اسرا پر شود، در حالی که طرح‌های قبلی بیشتر بر آتش‌بس موقت متمرکز بودند.

در طرح جدید، عقب‌نشینی رژیم صهیونیستی از نوار غزه به صورت مرحله‌ای و در بازه زمانی طولانی‌تر نسبت به طرح‌های قبلی پیشنهاد شده است. این در حالی است که حماس خواستار عقب‌نشینی کامل و فوری به وضعیت قبل از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ است و این امر موجب مخالفت این جنبش با برخی جزئیات طرح شده است.

همچنین موضوعاتی، چون تشکیل دولت واحد فلسطینی و مخالفت با طرح کوچ اجباری از دیگر ویژگی‌های طرح جدید مصر است که در طرح‌های قبلی با این صراحت به این موضوعات پرداخته نشده بود.

به طور خلاصه، طرح جدید مصر نسبت به طرح‌های قبلی جامع‌تر، بلندمدت‌تر و مرحله‌بندی شده‌تر است و تلاش دارد با ترکیب آتش‌بس طولانی، تبادل اسرا و حل مسائل سیاسی داخلی فلسطینیان، راهکار پایدارتری برای پایان جنگ ارائه دهد، اما هنوز برخی اختلافات مهم بین طرف‌ها به ویژه درباره عقب‌نشینی کامل اسرائیل و تعداد اسرا مانع توافق نهایی شده است.

موضع رژیم صهیونیستی

به طور طبیعی طرح آتش بس مصر با مخالفت بنیامین نتانیاهو نخست وزیر و برخی وزرای تندروی اسرائیل مواجه شده است؛ زیرا هیات حاکمه راستگرا و افراطی در تل آویو اساساً اعتقادی به آتش بس ندارد و به زعم خود قصد دارد پروژه مشت آهنین را تا نابودی حماس و پروژه‌های خطرناکی همچون کوچ اجباری ادامه دهد.

در این ارتباط، «یسرائیل کاتز»، وزیر جنگ رژیم صهیونیستی تصریح کرده است که اگر حماس به مخالفت با آزاد کردن اسرا ادامه دهد، ارتش این رژیم عملیات خود را در سراسر نوار غزه گسترش خواهد داد. به گفته کاتز ما در تلاش برای وادار کردن ساکنان نوار غزه به مهاجرت داوطلبانه طبق طرح دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا هستیم!

دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا ۲۵ ژانویه ۲۰۲۵ طرح انتقال ساکنان غزه به کشور‌های همسایه مانند مصر و اردن را مطرح کرد که با واکنش منفی هر دو کشور و سایر کشور‌های عربی و سازمان‌های منطقه‌ای و بین المللی مواجه شد. مدتی بعد نیز، ترامپ طرح تصاحب غزه از سوی آمریکا را مطرح کرد.

در تاریخ ۱۹ ژانویه ۲۰۲۵ براساس توافقی میان حماس و رژیم صهیونیستی، در نوار غزه آتش‌بس برقرار شد و براساس آن تعدادی از اسیران مبادله شدند؛ اما در ادامه دولت بنیامین نتایناهو که در محاصره جنگ طلبان افراطی قرار دارد، از ورود به مذاکرات مرحله دوم آتش بس سرباز زد و از بامداد سه شنبه ۱۸ مارس ۲۰۲۵ با نقض مفاد آتش بس، تجاوز‌های نظامی خود به نوار غزه را از سر گرفت و متاسفانه حملات علیه این منطقه در سایه سکوت و انفعال بین المللی همچنان ادامه دارد.

دورنمای وضعیت نوار غزه

دورنمای وضعیت نوار غزه چندان روشن نیست و بستگی به عوامل متعدد داخلی و خارجی دارد. عواملی، چون ادامه مقاومت، تداوم فشار‌های داخلی در رژیم صهیونیستی در کنار اعتراضات و اعمال فشار جدی جهانی ممکن است بار دیگر رژیم غاصب را وادار به پذیرش آتش بس کند.

محافل داخلی اسرائیل اذعان دارند که سیاست نظامی گری و تداوم جنگ برای این رژیم کارساز نیست و تحولات اخیر به وضوح نشان داده‌اند جنبش حماس توانسته به شکل موثری خود را با روش‌های ارتش اسرائیل تطبیق دهد تاکتیک‌های میدانی این جنبش به‌سرعت در حال توسعه است و این امر دستیابی ارتش به اهداف خود را با چالش‌های بیشتری روبه رو می‌کند.

در میان عوامل خارجی، به نظر می‌آید موضع دونالد ترامپ نقش برجسته‌ای دارد، زیر اجرای آتش بس در مرحله نخست با اصرار او صورت گرفت. در شرایط فعلی به نظر می‌آید ترامپ به رغم شعار‌های اولیه ضد جنگ، کاملا با طیف افراطی در داخل اسرائیل همسویی یافته و در نتیجه تمایل جدی به آتش بس در غزه ندارد. این در حالی است که مذاکرات آمریکا با جمهوری اسلامی ایران در جریان است و احتمالا واشنگتن سعی دارد برای کسب امتیاز از طرف ایرانی از برگه جنگ غزه بهره برداری کند.

با توجه به شرایط سخت و پیچیده جاری، تنها عامل بازدارنده برای پایان دادن به جنگ خانمانسوز در غزه در عنصر مقاومت در داخل و نیز عزم منطقه‌ای و جهانی شامل کشور‌های غیر همسو با آمریکا و نیز نهاد‌های بین المللی خلاصه می‌شود.