بلندپروازی اردوغان در شمال عراق

عملیات ارتش ترکیه موسوم به «پنجه عقاب ۲» در بامداد چهارشنبه 22 بهمن 99 در منطقه «سنجار» در استان نینوا در شمال غربی عراق، موجب واکنش ها و نگرانی هایی شده است.

ارتش ترکیه و پ ک ک از دهه ۸۰ قرن میلادی گذشته با هم می ‌جنگند و بر اساس برخی گزارش ‌ها، درگیری‌ های دو طرف تاکنون بیش از ۴۰ هزار کشته برجای گذاشته است.

درگیری دو طرف محصور به داخل ترکیه نبوده و عرصه کارزار به عراق و نیز سوریه گسترش یافته است. ترکیه به ویژه در طول دو سال اخیر به حملات زمینی و هوایی موسوم به «پنجه ببر» و «چنگال عقاب» در شمال عراق دست زده که با واکنش شماری از مسئولان و جریان های سیاسی عراقی و حتی اتحادیه عرب روبه رو شد.

منطقه سنجار یا «شنگال»، در استان نینوا قرار دارد و اکثر ساکنان آن کردهای ایزدی هستند. سنجار از لحاظ سیاسی، یکی از مناطق مورد منازعه در خاک عراق است و ضعف دولت مرکزی موجب حضور پ ک ک در این منطقه شده است.

نگرانی ‌های ترکیه به همراه نگرانی‌ های حکومت اقلیم کردستان و دولت فدرال این کشور در مورد فعالیت‌ های پ ک ک در سنجار باعث شد که پاییز امسال، اربیل و بغداد بر سر اخراج گروه‌ های تروریستی از این منطقه و استقرار نیروهای فدرال و پیشمرگه در آن جا به توافق برسند.

هدف راهبردی ارتش ترکیه، قطع خط ارتباطی تردد نیروهای پ ک ک بین کوهستان قندیل و نقاط ورودی شمال سوریه و ترکیه است. اما اردوغان اهداف پنهان دیگری را هم دنبال می کند. وی تلاش دارد با انجام این گونه اقدامات برتری جویانه، ضمن توسعه نفوذ در کشور همسایه، جایگاه از دست رفته خود را در منطقه و صحنه جهانی بدست آورد. برپایی حداقل ده پایگاه نظامی در مناطق مختلف شمال عراق حاکی از این رویکرد جاه طلبانه اردوغان می باشد. 

به موجب تفاهم‌ نامه بین بغداد و آنکارا که در سال ۱۹۸۳ بین دو طرف امضا شد، ترکیه می‌ تواند در صورت وجود هرگونه تهدید از داخل خاک عراق، تا عمق ۱۰ تا ۱۵ کیلومتری، عوامل تهدید در خاک عراق را مورد تعقیب قرار دهد.

در اکتبر ۲۰۰۷ توافق امنیتی جدیدی بین دو طرف امضا شد که طبق آن ترکیه تنها با هماهنگی عراق مجاز به تعقیب عناصر پ ک ک در خاک این کشور می باشد.

از این منظر، اگر ترکیه با موافقت دولت بغداد اقدام به عملیات علیه پ ک ک کند، بغداد اعتراضی نخواهد داشت، اما در صورت تعدی ترکیه از مفاد توافق امنیتی، عراق معترض خواهد شد.

در همین راستا، «هادی العامری» رئیس ائتلاف «الفتح» عراق تاکید کرد دولت آنکارا باید به طور کامل از خاک عراق اعم از منطقه «بعشیقه» یا نوار مرزی که اخیرا اشغال کرده است، عقب نشینی کند؛ نه این که به اشغالگری بیشتری اقدام کند.

در حالی که دولت عراق و اقلیم کردستان هنوز موضعگیری رسمی در قبال عملیات ترکیه علیه عناصر حزب کارگران کردستان (پ ک ک) نکرده اند، «ابراهیم قالن» سخنگوی رئیس جمهوری ترکیه ادعا کرد که عملیات نظامی ترکیه در شمال عراق با هماهنگی بغداد و اربیل انجام شده است.

بنا بر دلایل مختلفی از جمله ضعف دولت مرکزی و عدم تمایل به تنش با ترکیه، شاهد انفعال دولت عراق در قبال حملات غیرقانونی ترکیه هستیم. اگر هم تجاوزات ترکیه در سطح رسمی محکوم می شود، اما بغداد قدرت بازدارندگی برای منع ترکیه از ادامه حملات نداشته و در عین حال نسبت به سرکوب عناصر پ ک ک اعتراضی ندارد و بلکه همسویی نشان می دهد.

با این وضعیت می توان پیش بینی کرد اجرای عملیات های مختلف زمینی و هوایی توسط ارتش ترکیه در شمال عراق استمرار خواهد یافت.

29/11/99