منافع ملی ایران

چهارمین دور مذاکرات هسته ای میان مقامات دو کشور ایران و آمریکا در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ماه در شهر مسقط، پایتخت عمان، برگزار شد. این مذاکرات در حالی انجام شد که تنش ها در منطقه افزایش یافته و فشارهای سیاسی زیادی از سوی بازیگران مختلف بین المللی بر دو طرف وارد می شود. ❇️به طور کلی می‌توان 3 محور اصلی برای چهارمین دوره از مذاکرات هسته ای ایران و آمریکا در مسقط در نظر گرفت: 1. موضوع مربوط به غنی سازی اورانیوم 2. موضوع مربوط به تحریم‌های اعمال شده علیه ایران 3. موضوع مرتبط با برنامه موشکی ایران. ❇️ عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، مذاکرات را«صریحتر و جدیتر» از دوره های قبل توصیف کرد و اظهار داشت که بحث‌های مفیدی در این دوره مطرح شده است. در مقابل، استیو ویتکوف، نماینده ویژه آمریکا، نیز مذاکرات را مثبت ارزیابی کرد. ❇️با این حال می توان با توجه به روند برگزاری چهار دوره مذاکرات اخیر چند سناریوی اصلی را برای آینده مذاکرات میان دو کشور طرح کرد: 1. شکل گیری توافق گام به گام در سطح محدود 2. شکست کامل مذاکرات و تشدید تنش میان دو کشور 3. ادامه مذاکرات بدون نتیجه قطعی و نهایی. ❇️با این حال موضوعات مهمی مانند: 1. سفر ترامپ به خاورمیانه 2. تنش های منطقه ای می تواند تا حد زیادی چشم اندازه آینده مذاکرات میان آمریکا و ایران را تغییر دهد.

سفر عراقچی به چین هم‌زمان با مذاکرات هسته‌ای، صرفاً یک دیدار دیپلماتیک نبود؛ بلکه پیامی روشن به آمریکای ترامپ بود: ایران تنها نیست و می‌تواند در زمین بازی جهانی، با تکیه بر شرق، چانه‌زنی کند. چین در بحبوحه تحریم‌ها، همچنان خریدار نفت ایران ماند و با راه‌اندازی سازوکارهای مالی مستقل، نشان داد مقابل یکجانبه‌گرایی آمریکا ایستاده. این یعنی تهران در میدان فشار، حامی دارد. رایزنی با پکن پیش از مذاکرات با واشنگتن، اقدامی هوشمندانه برای تقویت دست ایران پشت میز مذاکره بود. نه صرفاً برای مشورت، بلکه برای نمایش اتحاد در برابر فشار غرب. نگاه متوازن به شرق و غرب یعنی داشتن گزینه‌های جایگزین. ایران با حفظ تعامل با چین و روسیه، به طرف آمریکایی نشان می‌دهد که هر توافقی باید محترمانه و متوازن باشد، نه تحمیلی. به طور کلی هدف این سفر، مدیریت همزمان چالش‌ها و فرصت‌ها در صحنه بین‌المللی است. این سفر تأکیدی مجدد بر اهمیت نگاه متوازن در سیاست خارجی ایرانبود.د حمایت چین از مواضع هسته‌ای ایران، مخالفت آن با تحریم‌های یکجانبه، و ادامه همکاری‌های اقتصادی علیرغم فشارها، منافع ملموسی را برای کشورمان به همراه دارد و فضای تنفس لازم را برای پیگیری اهداف ملی فراهم می‌کند. در جهانی که مناسبات قدرت به سرعت در حال تغییر است و یکجانبه‌گرایی آمریکا با چالش‌های جدی روبروست، تحکیم پیوندها با شرکای قابل اعتمادی چون چین، نه تنها یک انتخاب، بلکه یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر برای تضمین امنیت، ثبات و پیشرفت کشورمان در دهه‌های آینده محسوب می‌شود.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در واکنش به مذاکرات ایران و آمریکا در عمان، نسبت به افراط در خوش‌بینی یا بدبینی هشدار دادند و رویکردی واقع‌بینانه و عقلانی را توصیه کردند. این دیدگاه ناشی از تجربه، شناخت عمیق ایشان از سیاست بین‌الملل و اولویت‌دادن به منافع ملی است. در سیاست خارجی نباید نگاه صفر و صدی داشت، زیرا چنین نگاهی باعث خطای محاسباتی و تصمیم‌گیری‌های نادرست می‌شود.خوش‌بینی یا بدبینی مطلق نسبت به آمریکا، مانع تحلیل دقیق و استفاده از فرصت‌ها در جهت تأمین منافع ملی است. برای ارزیابی درست از گفتگوها، پنج اصل مهم باید رعایت شود: شناخت منافع ملی، تحلیل دقیق رفتار طرف مقابل، هوشیاری در برابر فریب، آمادگی برای شکست احتمالی، و حفظ تعادل در روابط. این رویکرد، الگویی برای سیاست خارجی موفق است که هم از فرصت‌ها بهره می‌برد و هم اصول را حفظ می‌کند.

در ماه‌های اخیر، تبادل نامه‌های غیرمستقیم میان ایران و آمریکا، از طریق واسطه‌هایی نظیر عمان و امارات، به یکی از محورهای تحلیلی رسانه‌های غربی تبدیل شده است. اگرچه محتوای دقیق این مکاتبات افشا نشده، اما شواهد نشان می‌دهد که ترامپ در این نامه ضمن عقب نشینی از سیاست‌های گذشته خود در ماجرای پیش شرط‌های زورگویانه برای آغاز مذاکرات و تعدیل رویکرد ترامپ در قبال مذاکرات، صرفاً خواستار مذاکره و توافق در رابطه با عدم دستیابی جمهوری اسلامی ایران به سلاح هسته‌ای است. دیپلماسی ایران در مذاکرات هسته‌ای، نمایشی از «واقع‌گرایی تهاجمی» به شمار می‌رود: استفاده از ابزارهای دیپلماتیک برای حفظ دستاوردهای هسته‌ای و کاستن از فشارهای ظالمانه غربی‌ها، بدون عقب‌نشینی در مواضع امنیتی و منطقه‌ای. در این شرایط جمهوری اسلامی ایران با بازی هوشمندانه خود هم در عرصه رسانه‌ای و هم در میدان دیپلماسی تلاش دارد تا ضمن حفظ دستاوردهای صنعت هسته‌ای خود، از انرژی صلح آمیز هسته‌ای خود دفاع کرده و نهایتاً موقعیت استراتژیک و نقش بین المللی خود را در نظام بین الملل ارتقا ببخشد. لازم به ذکر است که هرگونه شکاف در درون حلقه تصمیم‌گیری می‌تواند به ابزاری برای بازیگری غرب تبدیل شود. خباثت‌های محتمل از سوی غربی‌ها و آمریکایی‌ها و دو قطبی سازی های کاذب و نهایتاً تلاش برای جدا کردن ملت از حاکمیت و یا دو پارگی در درون دولت یا ملت با انجام انواع فتنه‌های مختلف و یا سرگرم سازی جمهوری اسلامی ایران به چالش‌ها و برخی بحران‌های داخلی ممکن است تا تمرکز لازم را از ایران گرفته و منجر به اشتباه محاسباتی از سوی ایران و یا بیگانگان شده و دستاویزی برای ضربه زنی به ایران و یا جلوگیری از احقاق حقوق ایرانیان گردد. بنابراین وحدت و انسجام داخلی همراه با دقت و هوشمندی بسیار حائز اهمیت می باشد.

توافق مشارکت راهبردی ایران و روسیه، به دلیل ماهیت و ابعاد گسترده‌اش، می‌تواند تأثیرات مهمی بر وضعیت سیاسی، نظامی و اقتصادی ایران داشته باشد. همچنین با توجه به در پیش بودن مذاکرات هسته‌ای با غرب و به طور خاص دولت آمریکا، امضای توافق مشارکت راهبردی در قالب روابط ایران و روسیه، عملاً سبب خواهد شد تا کشورمان با دست پُر و با اهرم های متنوع بر سر میز مذاکره حاضر شود. موضوعی که می تواند برای ایران دستاوردساز باشد.امضای این توافق به معنای قدرت گیری بلوک قدرت های نوظهور در جهان در برابر بلوک قدرت های غربی که خود را قدرت های مستقر نظام بین الملل می دانند نیز بایستی ارزیابی شود.