
چهارمین دور مذاکرات هستهای میان مقامات دو کشور ایران و آمریکا در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ماه در شهر مسقط، پایتخت عمان، برگزار شد. این مذاکرات در حالی انجام شد که تنشها در منطقه افزایش یافته و فشارهای سیاسی زیادی از سوی بازیگران مختلف بینالمللی بر دو طرف وارد میشود. در ادامه ارزیابی مختصری از روند مذاکرات برگزار شده، انجام میگیرد.
- محورهای اصلی مذاکرات
به طور کلی میتوان ۳ محور اصلی برای چهارمین دوره از مذاکرات هستهای ایران و آمریکا در مسقط در نظر گرفت:
۱. موضوع مربوط به غنیسازی اورانیوم: اصلیترین نقطه اختلاف دو کشور در این دوره از مذاکرات حول محور حق ایران برای غنیسازی اورانیوم بوده است. با وجود آنکه ایران همچنان بر ادامه فعالیتهای غنیسازی خود برای مصارف صلحآمیز تأکید دارد، با این حال مقامات آمریکایی بار دیگر در جریان گفتوگوهای خود با مقامات ایرانی، خواستار توقف کامل این فعالیتها شدهاند.
۲. موضوع مربوط به تحریمهای اعمال شده علیه ایران: یکی دیگر از محورهای اصلی مذاکرات برگزار شده در مسقط به مسئله تحریمهای غرب علیه کشورمان مربوط میشود. در این راستا، ایران بار دیگر در خواست خود برای لغو تحریمهای اقتصادی را مطرح کرده است با این حال آمریکا همچنان هم این موضوع را مشروط به توقف کامل فعالیتهای هستهای و موشکی ایران دانسته است.
۳. موضوع مرتبط با برنامه موشکی ایران: در جریان مذاکرات اخیر، مقامات آمریکایی یک بار دیگر خواستار محدودیت در برنامه موشکی ایران شدند، موضوعی که ایران آن را خارج از چارچوب مذاکرات هستهای دانسته و به کلی طرح و بررسی اش را نامرتبط با مذاکرات هستهای عنوان کرده است.
- ارزیابی کلی دور چهارم مذاکرات
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، مذاکرات را «صریحتر و جدیتر» از دورههای قبل توصیف کرد و اظهار داشت که بحثهای مفیدی دراین دوره مطرح شده است. در مقابل، استیو ویتکوف، نماینده ویژه آمریکا، نیز مذاکرات را مثبت ارزیابی کرد و بر این موضوع نیز تاکید کرد که اختلافات اساسی میان مقامات دو کشور بر سر موضوعات مطرح شده همچنان به قوت خود باقی مانده است.
با این حال میتوان با توجه به روند برگزاری چهار دوره مذاکرات اخیر چند سناریوی اصلی را برای آینده مذاکرات میان دو کشور طرح کرد:
۱. شکل گیری توافق گام به گام در سطح محدود
در این سناریو، طرفین به جای دستیابی به یک توافق جامع، بر مجموعهای از اقدامات تدریجی و مشروط توافق خواهند کرد. این رویکرد تنشها را به طور موقت کاهش داده و همچنین اجازه میدهد اعتمادسازی مرحلهای میان دو کشور انجام گیرد.
۲. شکست کامل مذاکرات و تشدید تنش میان دو کشور
این موضوع که طرفین به جای انتشار بیانیه مشترک و یا شفاف سازی بیشتر در مذاکرات دور چهارم، باز هم مواضع کلی و تکراری را مطرح کردند و بسیاری از پیامها میان دو کشور به واسطه میانجیها منتقل شد، احتمال بدون نتیجه بودن مذاکرات آتی در صورت برگزاری را بالا خواهد برد. در اصل شاید بتوان گفت، تعلل در تصمیم گیری نهایی پس از برگزاری چهار دوره مذاکره، نوعی انفعال راهبردی میان دو کشور را نشان میدهد.
۳. ادامه مذاکرات بدون نتیجه قطعی و نهایی
این احتمال نیز وجود دارد که طرفین بدون رسیدن به هر گونه نتیجه قطعی، مذاکرات را ادامه داده و به جای تاکید بر لزوم ایجاد تغییر همچنان جهت جلوگیری از هر گونه تنش، وضعیت موجود را حفظ کرده و از حل ریشهای مسائل میان خود در کوتاه مدت امتناع ورزند.
- بررسی عوامل مؤثر بر آینده مذاکرات
یکی از مهمترین موضوعاتی که میتواند بر روند مذاکرات آینده میان آمریکا و ایران تاثیر گذار واقع شود، سفر قریبالوقوع دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا به خاورمیانه است. به اعتقاد برخی از کارشناسان و تحلیلگران این سفر بهویژه با توجه به فشارهایی که از سوی متحدان منطقهای آمریکا وارد میشود، میتواند بر روند مذاکرات دو کشور تأثیرگذار باشد.
برخی بر این باورند که تنشهای منطقهای نیز بی تاثیر بر روند مذاکرات آتی نخواهد بود. در همین رابطه درگیریهای اخیر در منطقه، از جمله در یمن و فلسطین فضای مذاکرات میان دو کشور را شدیدا تحت تأثیر قرار داده است و احتمالا در آینده نیز نقش مهمی را در روند مذاکرات ایفا خواهند کرد.
- چشمانداز آینده میان دو کشور:
با توجه به اینکه دور چهارم مذاکرات میان ایران و آمریکا نیز به پایان رسیده است و مقامات بلند پایه سیاسی دو کشور نسبت به آینده مذاکرات ابراز خوشبینی کردهاند. اینطور به نظر میرسد که با وجود اختلافات مطرح شده، هر دو طرف تمایل به ادامه مذاکرات داشته و سعی دارند به سمت دستیابی به توافق مورد تایید دو کشور حرکت کنند. با این حال شاید بتوان گفت، با توجه به پیچیدگی مسائل و فشارهای داخلی و بینالمللی، رسیدن به توافق نهایی نیازمند تلاشهای بیشتر و انعطافپذیری از سوی هر دو طرف باشد.