ترامپ که در اولین سفر خارجی دوره اول ریاست جمهوری خود در سال 2017 به عربستان سعودی سفر کرده بود، مجدداً در سال 2025 و در اولین سفر خارجی دور دوم ریاست جمهوری‌اش، منطقه خلیج فارس و کشور عربستان سعودی را انتخاب کرده است. موضوعی که در ابتدای امر نشان دهنده نگاه فرصت محورانه ترامپ به منطقه دارد. بنابر گزارش‌ها، توافق‌نامه دفاعی که بین دو کشور عربستان و آمریکا در کاخ سلطنتی یمامه ریاض امضا شد، ارزشی نزدیک به ۱۴۲ میلیارد دلار دارد که به موجب آن ریاض تجهیزات و خدمات پیشرفته‌ای از شرکت‌های آمریکایی دریافت خواهد کرد. بر پایهٔ اطلاعات منتشرشده از سوی کاخ سفید، این توافق دفاعی بخشی از تعهد سرمایه‌گذاری ۶۰۰ میلیارد دلاری عربستان در ایالات متحده است. این توافق همچنین شامل صادرات توربین‌های گازی و راهکارهای انرژی شرکت «جی‌ای» به ارزش ۱۴.۲ میلیارد دلار و هواپیماهای مسافربری بوئینگ ۷۳۷–۸ به ارزش ۴.۸ میلیارد دلار نیز می‌شود. کاخ سفید همچنین اعلام کرد که شرکت سعودی «دیتاولت» قصد دارد ۲۰ میلیارد دلار در مراکز داده و زیرساخت‌های انرژی مرتبط با هوش مصنوعی در ایالات متحده سرمایه‌گذاری کند. در همین زمینه ذکر چند نکته حائز اهمیت است: 1) جذب تریلیون ها دلار سرمایه از کشورهای ثروتمند عربی منطقه در دوره اول و دوم ریاست جمهوری ترامپ در حالی هنرنمایی سیاسی و اقتصادی او را نشان می‌دهد که میلیاردها دلار مالیاتِ مالیات دهندگان آمریکایی صرف هزینه‌های جنگی و نسل کشی و پاکسازی قومی در فلسطین و غزه می‌شود و احتمالاً عایدی و سود حاصل از سرمایه گذاری‌های سخاوتمندانه کشورهای عربی منطقه در ایالات متحده نیز مجدداً در قالب موشک و بمب‌های پیشرفته بر سر زنان و کودکان بی دفاع فلسطینی و یمنی و ... ریخته خواهد شد. 2) نکته دیگر این است که اگرچه ترامپ در کنفرانس خبری دیروز در ریاض، سخنرانی همراه با توسعه و امیدواری برای کشورهای عربی منطقه داشت اما در عمل ثابت کرده است که نگاه او به منطقه و کشورهای آن صرفاً یک نگاه ابزاری و فرصت طلبانه است و در بزنگاه‌های سیاسی ابایی از خالی کردن پشت متحدین منطقه‌ای خود ندارد. تصاویر تاریخی دیدار زلنسکی با ترامپ در اتاق بیضی شکل کاخ سفید به وضوح نمایشگر غیرقابل اعتماد بودن ترامپ و اشتباه و خطای استراتژیک در دست دوستی دادن با اوست. 3) نکته دیگر اینکه با این جذب سرمایه خارجی تریلیون دلاری عملاً دست ترامپ پُر شده و هنگام بازگشت به ایالات متحده، به عنوان اولین دستاورد سیاسی و اقتصادی او در بهبوهه بحران‌های بین المللی و داخلی گریبانگیر آمریکا قلمداد خواهد شد. عدم توانایی حل مسائل و بحران‌های کوچک و بزرگ داخلی و خارجی ایالات متحده توسط ترامپ علیرغم شعارها و وعده‌های پوپولیستی او، فشار زیادی را روی دولت و کابینه او قرار داده بود و حال فضا کمی تغییر خواهدکرد.

این دور از مذاکرات، در شرایطی بسیار حساس برگزار می‌شود. آمریکا تحت رهبری ترامپ، موضعی تهاجمی‌تر اتخاذ کرده است؛ به ویژه در قبال فعالیت‌های غنی سازی اورانیوم توسط ایران. نماینده آمریکا، «استیو ویکاف»، به صراحت خواستار توقف کامل غنی‌سازی و حتی برچیده شدن زیرساخت‌های هسته‌ای ایران شده است؛ درخواستی که لحن تند آمریکا را تشدید کرده و سطح ریسک مذاکرات را بالا برده است. در سوی مقابل، ایران همچنان بر حق مسلم خود برای غنی سازی اورانیوم تأکید دارد. «عباس عراقچی»، وزیر امور خارجه ایران، اعلام کرده است که کشورش آماده توافقی است که تضمین دهد به سمت تسلیحات هسته‌ای نخواهد رفت، اما پذیرش مطالبات «غیرمنطقی و غیر واقع بینانه» آمریکا را ناممکن می‌داند. این بن‌بست، بازتابی از بی‌اعتمادی تاریخی و اهداف متضاد دو کشور است. یکی از ویژگی‌های بارز این مذاکرات، نبود اجماع داخلی در درون دولت آمریکا است. موضع آمریکا بین خواسته‌های سخت‌گیرانه و تمایل به توافق در نوسان است. این دوگانگی، روند گفت‌و‌گو‌ها را پیچیده‌تر کرده است. اظهارات علنی مقامات آمریکایی مبنی بر توقف کامل غنی‌سازی و نابودی تأسیسات هسته‌ای، ممکن است بخشی از یک تاکتیک مذاکره‌ای برای نمایش قدرت و کسب امتیاز بیشتر باشد. اما چنین موضعی می‌تواند مذاکرات را تا مرز فروپاشی پیش ببرد؛ به ویژه اگر از نگاه ایران، این خواسته‌ها تغییر مداوم خطوط قرمز تلقی شوند.

چهارمین دور مذاکرات هسته ای میان مقامات دو کشور ایران و آمریکا در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ماه در شهر مسقط، پایتخت عمان، برگزار شد. این مذاکرات در حالی انجام شد که تنش ها در منطقه افزایش یافته و فشارهای سیاسی زیادی از سوی بازیگران مختلف بین المللی بر دو طرف وارد می شود. ❇️به طور کلی می‌توان 3 محور اصلی برای چهارمین دوره از مذاکرات هسته ای ایران و آمریکا در مسقط در نظر گرفت: 1. موضوع مربوط به غنی سازی اورانیوم 2. موضوع مربوط به تحریم‌های اعمال شده علیه ایران 3. موضوع مرتبط با برنامه موشکی ایران. ❇️ عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، مذاکرات را«صریحتر و جدیتر» از دوره های قبل توصیف کرد و اظهار داشت که بحث‌های مفیدی در این دوره مطرح شده است. در مقابل، استیو ویتکوف، نماینده ویژه آمریکا، نیز مذاکرات را مثبت ارزیابی کرد. ❇️با این حال می توان با توجه به روند برگزاری چهار دوره مذاکرات اخیر چند سناریوی اصلی را برای آینده مذاکرات میان دو کشور طرح کرد: 1. شکل گیری توافق گام به گام در سطح محدود 2. شکست کامل مذاکرات و تشدید تنش میان دو کشور 3. ادامه مذاکرات بدون نتیجه قطعی و نهایی. ❇️با این حال موضوعات مهمی مانند: 1. سفر ترامپ به خاورمیانه 2. تنش های منطقه ای می تواند تا حد زیادی چشم اندازه آینده مذاکرات میان آمریکا و ایران را تغییر دهد.

دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در قالب دیپلماسی هسته ای با ایران و مذاکرات جاری با این کشور، با 2 چالش مهم رو به رو است که تا حدی توان وی در میز مذاکره را کاهش می دهند. *اولین چالش ترامپ شاید چیزی باشد که وی پیشتر اساسا انتظار آن را نداشت. این گزاره مرتبط با ایران و ابتکارات جدی و گسترده تهران در جریان مذاکرات هسته ای است. موضوعی که حتی نشریات آمریکایی نیز به نحوی ویژه به آن معطوف شده و آن را مورد اشاره قرار داده اند. آمریکایی ها پیشتر این تصور را داشتند که ایران به هیچ عنوان مایل به گفتگو نیست. از این رو، ژست مذاکره گرفتند و سعی داشتند به جهانیان اینطور القا کنند که ایران اهل گفتگو نیست و درست به همین دلیل، هم جهان باید علیه این کشور اجماع کند و هم دولت آمریکا و متحدانش باید از این حق برخوردار باشند که به تاسیسات هسته ای ایران حمله کنند و دست به ماجراجویی علیه تهران بزنند. این در حالی است که ایران عملا توپ را به زمین خودِ ترامپیست ها انداخت و نه تنها با قدرت وارد فضای مذاکره شد بلکه تاکید کرد که با جدیت وارد مذاکره می شود و بهتر است دولت آمریکا نیز چنین باشد. البته که ترامپ و متحدانش با سیلی از ابتکارات ایرانی نیز در روند مذاکرات رو به رو شده اند که انتظار آن را پیشتر نداشتند. * ترامپ با چالش های عدیده ای در امر مدیریت مخالفت های داخلی و به طور خاص از ناحیه لابی‌های متحد رژیم اشغالگر قدس علیه تلاش هایش برای حصول یک توافق با ایران روبه رو است. در واقع، هم جریان ها و چهره های سیاسی در آمریکا و هم لابی‌های نزدیک به اسرائیل، به هر شیوه ممکن سعی دارند تلاش‌ها برای حصول یک توافق جدید میان ایران و آمریکا را به شکست بکشانند. این موضوع نیز یک چالش بزرگ و سخت برای ترامپ در بحبوحه مذاکرات هسته ای با ایران است.

پس از دور دوم مذاکرات ایران و آمریکا ، بر خلاف ایران که شاهد مواضع یکسانی از تمام قوا در مورد مذاکرات هستیم، اما همچنان در کاخ سفید آشفتگی و چند صدایی به گوش می‌رسد و از یک سو ترامپ اعلام می‌کند به دنبال تعطیل کردن صنعت هسته‌ای در ایران نیست و از سویی دیگر والتز مشاور امنیت ملی آمریکا خواستار توافقی مانند لیبی و برچیدن کامل تاسیسات هسته‌ای در ایران است و این یعنی در کاخ سفید راهبرد مشخصی در مورد مذاکرات وجود ندارد و با وجود این تعارضات و شرایط منطقه نمی‌توان در مورد آینده مذاکرات نظر قطعی داد با این حال این مذاکرات در چند حالت قابل بررسی است: الف) مذاکرات به یک توافق ذیل موضوع هسته‌ای منجر شود که این موضوع بسته به اراده طرف آمریکایی دارد، زیرا با توجه به بدعهدی چند باره آمریکایی ها، ایران برای اجرای هر توافقی به دنبال اجرای مرحله به مرحله و امکان راستی آزمایی است موضوعی که دو بار در زمان شهید رئیسی تا آستانه امضای توافق هم پیش رفتند (سند سپتامبر)، اما هر دوبار با بدعهدی طرف غربی مذاکرات با شکست مواجه شد و البته ایران خواستار تصویب هرگونه توافقی در کنگره آمریکا است تا نقض عهد برای آمریکایی‌ها نیز هزینه داشته باشد. ب) مذاکرات به بن بست برسد و هیچ توافقی امضا نشود که در این صورت شاهد افزایش تنش در منطقه خواهیم بود موضوعی که تیم نتانیاهو، والتز و روبیو به شدت به دنبال آن هستند و با این برآورد که بعد از شهادت سید حسن نصرالله، یحیی سنوار و سقوط سوریه محور مقاومت تضعیف شده خواستار حمله به ایران به عنوان ستون اصلی محور مقاومت هستند موضوعی که شاید یکی از علل سفر وزیر دفاع عربستان به ایران باشد، زیرا ایران تهدید کرده از هر کشوری مورد تعارض قرار گیرد قطعا حمله خواهد کرد و عربستانی‌ها که یک بار طعم ضربات موشکی و پهپادی یمنی‌ها را چشیده‌اند به شدت ترسیده‌اند. ج) روند اتفاقات بعد از طوفان الاقصی و نقض عهد‌های گسترده طرف غربی نشان داد ممکن است حین مذاکرات شاهد حرکاتی از جنس ترور فؤاد شکر در ضاحیه بیروت و سید حسن نصرالله باشیم یعنی در حالی که دشمن متعهد به کاهش تنش و آتش بس در غزه بود در سفر نتانیاهو به نیویورک دستور ترور سید حسن نصرالله را صادر کرد پس احتمال یک حرکت نیمه سخت و یا سخت از طرف غربی به محوریت آمریکا توسط رژیم صهیونیستی و یا حتی حرکت هماهنگ توسط آمریکا و رژیم صهیونیستی باشیم. فراموش نکنیم ترور شهید سلیمانی توسط ترامپ اقدام بی سابقه و غیر قابل پیش بینی بود.

دولت دونالد ترامپ از زمانی که به اریکه قدرت در کاخ سفید دست یافت، سیاست حذف یا تضعیف محور مقاومت در منطقه را در پیش گرفته و اینک با قویترین حلقه مقاومت یعنی یمن مواجه شده و پس از آنکه دریافت از طریق حملات هوایی قادر به از میان بردن انصارالله نیست، تلاش دارد این سیاست را از طریق مزدوران داخلی و متحدان منطقه‌ای دنبال کند. در واقع، دولت ترامپ با ادعا‌های گزاف نتوانسته از پس رزمندگان یمنی برآید و این به منزله یک رسوایی بزرگ برای وی و دولتش محسوب می‌شود.از طرفی، دولت ترامپ این روز‌ها مشغول مذاکره غیر مستقیم با جمهوری اسلامی ایران در موضوع هسته‌ای می‌باشد و به طور طبیعی، هر گونه دستاورد نظامی و میدانی علیه محور مقاومت را به مثابه اهرم فشاری علیه رقیب خود قلمداد می‌کند. شاید جمع بندی دولت ترامپ در معادله یمن این است که گمان می‌کند می‌تواند سناریویی را که در سوریه رخ داد در یمن نیز تکرار کند؛ اما گویی نمی‌داند که میان سوریه و یمن تفاوت‌های بسیاری وجود دارد و جریان مقاومت در این کشور که دارای انگیزه اعتقادی بالا و پشتوانه گسترده مردمی و نیز حضور گروه‌های قدرتمندی مانند انصارالله می‌باشد، به هیچ وجه به دشمن اجازه اجرای سناریوی براندازی از طریق تحرکات نظامی را نمی‌دهد.

همزمان با پیگیری دیپلماسی هسته‌ای (مذاکرات مسقط و به زودی رم)، ایران و آمریکا واقع‌بینانه خود را برای سناریوهای پسا-شکست احتمالی نیز آماده می‌کنند. این آمادگی، نشانه بلوغ راهبردی برای صیانت از منافع ملی است. ایران با حسن نیت و با هدف رسیدن به توافقی خوب و پایدار که حقوق هسته‌ای و منافع اقتصادی ملت را تضمین کند، مذاکره می‌کند، اما هرگز تحت فشار و تهدید، توافقی را نمی‌پذیرد. کشورمان با اتکا به پیشرفت‌های هسته‌ای، توانمندی‌های دفاعی (موشکی و پهپادی) و عمق راهبردی منطقه‌ای (محور مقاومت)، اهرم‌های لازم برای توازن‌بخشی و بازدارندگی را در اختیار دارد. در صورت شکست مذاکرات، سناریوهای پیش‌رو عبارتند از: 1. فشار حداکثری متقابل: محتمل‌ترین سناریو؛ تشدید فشار آمریکا (تحریم، نمایش نظامی، اقدامات اسرائیل) و مقاومت فعال کشورمان (توسعه برنامه هسته‌ای، تقویت همکاری با شرق و همسایگان، حمایت از محور مقاومت). 2. درگیری نظامی: سناریوی خطرناک‌تر (با احتمال کمتر)؛ ناشی از اشتباه محاسباتی یا تحریک ثالث. حمله به ایران بی‌پاسخ نمانده و با توجه به قدرت بازدارندگی ایران، می‌تواند به جنگی منطقه‌ای با عواقب فاجعه‌بار برای همه، از جمله آمریکا، منجر شود. 3. نه جنگ، نه صلح: ادامه وضعیت فرسایشی؛ مدیریت تنش در کنار پیگیری راهبرد مقاومت فعال و صبر استراتژیک. نتیجه‌گیری: در هر صورت، کشورمان با اتکا به مؤلفه‌های قدرت ملی (انسجام داخلی، توان دفاعی و بازدارندگی، عمق راهبردی، دیپلماسی فعال و پایداری ملت)، قادر است از این مرحله عبور کرده و آینده‌ای مستقل و موفق را رقم بزند. دیپلماسی اولویت دارد، اما کشورمان با اتکای به ملت و نیروهای مسلح برای حفاظت از منافع خود در هر شرایطی آماده و توانمند است.

رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر خود با جمعی از مسئولین ارشد سه قوه نسبت به این حربه تاکتیکی آمریکایی‌ها هشدار داده و گوشزد کردند که در مواجهه با موضوع مذاکرات با آمریکایی‌ها نه باید خوش بینی مفرط داشت و نه بدبینی افراطی؛ چرا که اولاً در میان انبوه فعالیت‌ها و کارهای دیپلماتیک دستگاه دیپلماسی ایران برای تعامل با کشورهای دیگر، مذاکره با آمریکایی‌ها بر سر پرونده هسته‌ای ایران، تنها یک مورد از هزاران مورد است و در ثانی خوش بینی افراطی به این موضوع می‌تواند تا اثرگذاری مؤلفه‌های خارجی بر اقتصاد ایران را تشدید کند. از سوی دیگر این خوش بینی افراطی باعث افزایش انتظارات کاذب از سوی جامعه شده و در صورت برآورده نشدن آن موجب سرخوردگی و تزلزل شدید اقتصادی گردد. همچنین بدبینی افراطی نیز مخاطرات خاص خود را داشته و ممکن است تا روایت گری رسانه‌ای خارجی آسیب‌هایی نسبت به باور، شناخت و معیشت اقتصادی جامعه وارد سازد. بن بست سیاسی و در نتیجه بن بست اقتصادی و در نهایت حربه حمله نظامی، من جمله این روایت گری های نادرست رسانه‌ای غربی‌هاست که در این مدت گاها تاثیرات سوء بر بازار و اقتصاد ایران نیز داشته است. شرطی‌سازی مذاکرات به معنای گره زدن سرنوشت اقتصاد ملی به نتایج گفتگوهای بین‌المللی، می‌تواند به تضعیف استقلال اقتصادی و افزایش شکنندگی در برابر فشارهای خارجی منجر شود. اقتصاد ایران که طی دهه‌های اخیر تحت تأثیر تحریم‌های بین‌المللی قرار داشته، نیازمند راهبردهایی است که وابستگی به عوامل خارجی را کاهش دهد. تأکید رهبر معظم انقلاب اسلامی بر حل مشکلات داخلی با تمرکز بر اقتصاد، نشان‌دهنده ضرورت اتخاذ رویکردی درون‌زا و مقاومتی است. این دیدگاه با نظریه‌های اقتصاد سیاسی هم‌راستا است که بر اهمیت خودکفایی و تاب‌آوری در برابر شوک‌های خارجی تأکید دارند. به‌ویژه در روزهای اخیر، تحولات مرتبط با مذاکرات ایران و آمریکا بار دیگر حساسیت این موضوع را نشان داده است.

ترامپ شخصیتی بی ثبات دارد که در لحظه تصمیم می‌گیرد و ممکن است بعد از اندک زمانی از تصمیم خود پشیمان شود و یا نقض آن عمل کند. مواجهه ترامپ با جمهوری اسلامی ایران، به‌رغم تصورات پیشین او تبدیل به چالشی اساسی برای آمریکا و ترامپ شده است. 1) درست در روزهای ابتدایی ریاست جمهوری دور دوم ترامپ بود که او مدعی شد ایران باید کنترل شود و سیاست فشار حداکثری همراه با حمله نظامی به ایران می‌تواند تا ایران را به زانو در آورده و تسلیم کند. او ادعا می‌کرد که برای کنترل فعالیت‌های هسته‌ای ایران تنها کافی است تا چند بمب افکن آمریکایی به پرواز در بیایند و مراکز مهم و حیاتی هسته‌ای ایران را بمباران کنند. در حالی که ارسال نامه به تهران و درخواست برای مذاکره و قبول شرایط ایران برای ادامه مذاکرات نشان داد که ادعاهای اولیه ترامپ دروغی بیش نبود. 2) دومین دروغ ترامپ در نیازمندی به مذاکرات است. او بار ها ادعا کرده است که ایران نیازمند مذاکره و توافق است و یا با ادبیاتی رکیک مدعی شد که کشورهای دنیا برای انجام توافق حاضر هستند تا هرکاری انجام دهند اما مستندات موجود نشان می‌دهد که اتفاقاً درخواست برای مذاکره و ارسال نامه و دعوت به مذاکره از طرف آمریکا و ترامپ بوده است. به اذعان بسیاری از تحلیلگران ترامپ در شرایط بحرانی سیاست خارجی خود به دنبال دستیابی به موفقیت نسبی در روابط با ایران و دستاورد سازی برای دولت خود است. 3) سومین دروغ بزرگ ترامپ در نحوه تعامل و مذاکرات بوده است. او ابتدا گفت که مذاکرات به صورت مستقیم خواهد بود، سپس گفت که این مذاکرات تحت پوشش مستقیم رسانه‌ها و خبرگزاری خواهد بود، در نهایت هم ادعا کرد که مواضع مسئولین جمهوری اسلامی ایران خلاف واقع است. در حالی که مذاکرات غیر مستقیم و با واسطه گری عمان انجام شد، به صورت محرمانه و خارج از پوشش رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها انجام شد و مطابق با اظهارات و مواضع مسئولین جمهوری اسلامی ایران رقم خورد.

۱۰ سال پیش، دولت وقت با شعار مذاکره روی کار آمد و عملاً مجبور به توافق با آمریکا بود. تحریم‌های بی‌سابقه، فروش نفت و انتقال ارز را فلج کرده و دولت در تنگنای شدید قرار داشت. آمریکا نیز تنها درگیر ایران و منطقه غرب آسیا بود و با تمام توان بر ایران متمرکز شده بود. اما امروز ایران با تجربه یک دهه تحریم، توانسته نفت بفروشد و ارز وارد کند. جبهه تحریم‌شدگان با حضور روسیه و چین گسترده شده و محور مقاومت از مدیترانه تا باب‌المندب شکل گرفته است. در مقابل، آمریکا امروز با چند بحران هم‌زمان در غرب آسیا، شرق اروپا و شرق آسیا روبه‌روست و تمرکز گذشته را ندارد. ایران باید با شناخت دقیق شرایط جهانی و داخلی، از اهرم‌های قدرت خود در مذاکرات بهره بگیرد، بر خطوط قرمز پای بفشارد و با حفظ انسجام ملی، جنگ شناختی دشمن را خنثی کند.

در ماه‌های اخیر، تبادل نامه‌های غیرمستقیم میان ایران و آمریکا، از طریق واسطه‌هایی نظیر عمان و امارات، به یکی از محورهای تحلیلی رسانه‌های غربی تبدیل شده است. اگرچه محتوای دقیق این مکاتبات افشا نشده، اما شواهد نشان می‌دهد که ترامپ در این نامه ضمن عقب نشینی از سیاست‌های گذشته خود در ماجرای پیش شرط‌های زورگویانه برای آغاز مذاکرات و تعدیل رویکرد ترامپ در قبال مذاکرات، صرفاً خواستار مذاکره و توافق در رابطه با عدم دستیابی جمهوری اسلامی ایران به سلاح هسته‌ای است. دیپلماسی ایران در مذاکرات هسته‌ای، نمایشی از «واقع‌گرایی تهاجمی» به شمار می‌رود: استفاده از ابزارهای دیپلماتیک برای حفظ دستاوردهای هسته‌ای و کاستن از فشارهای ظالمانه غربی‌ها، بدون عقب‌نشینی در مواضع امنیتی و منطقه‌ای. در این شرایط جمهوری اسلامی ایران با بازی هوشمندانه خود هم در عرصه رسانه‌ای و هم در میدان دیپلماسی تلاش دارد تا ضمن حفظ دستاوردهای صنعت هسته‌ای خود، از انرژی صلح آمیز هسته‌ای خود دفاع کرده و نهایتاً موقعیت استراتژیک و نقش بین المللی خود را در نظام بین الملل ارتقا ببخشد. لازم به ذکر است که هرگونه شکاف در درون حلقه تصمیم‌گیری می‌تواند به ابزاری برای بازیگری غرب تبدیل شود. خباثت‌های محتمل از سوی غربی‌ها و آمریکایی‌ها و دو قطبی سازی های کاذب و نهایتاً تلاش برای جدا کردن ملت از حاکمیت و یا دو پارگی در درون دولت یا ملت با انجام انواع فتنه‌های مختلف و یا سرگرم سازی جمهوری اسلامی ایران به چالش‌ها و برخی بحران‌های داخلی ممکن است تا تمرکز لازم را از ایران گرفته و منجر به اشتباه محاسباتی از سوی ایران و یا بیگانگان شده و دستاویزی برای ضربه زنی به ایران و یا جلوگیری از احقاق حقوق ایرانیان گردد. بنابراین وحدت و انسجام داخلی همراه با دقت و هوشمندی بسیار حائز اهمیت می باشد.

استیون ویتکاف، نماینده دولت ترامپ در امور خاورمیانه، به تازگی در جریان یک مصاحبه، موضع‌گیری معناداری را در مورد پرونده اتمی ایران انجام داده است. وی در گفتگو با فاکس نیوز تاکید کرده که واشینگتن صرفاً به دنبال اجرای توافقی با تهران است تا از طریق یک مکانیسم که امکان راستی‌آزمایی را فراهم کند، مطمئن شود که ایران به تسلیحات اتمی دست پیدا نخواهد کرد. به نظر می رسد ویتکاف از چشم اندازی کلان در حال بازی در نقشی است که به وی واگذار شده است. او قرار نیست مواضع تهاجمی و غیرمنطقی ترامپ در رابطه با ایران را تکرار کند. به بیان ساده تر، او قرار است تسهیل کننده روند مذاکره و تعامل با ایران باشد و به معنای ساده تر، بسترهای مساعدی را برای دستیابی به یک توافق مطلوبِ آمریکا با ایران فراهم کند. در این چهارچوب، از یک سو شاهدیم که ترامپ با اتکا به دکترین مرد دیوانه مدام دست به جوسازی و طرح مواضع تهاجمی علیه ایران می زند و در نقطه مقابل، ویتکاف با طرح برخی مواضع متعادل و نرم‌تر، سعی دارد وانمود کند که می شود گزینه های سخت را کنار گذاشت و در فضایی آرام‌‎تر به یک توافق رسید. این رویکرد ترامپ و ویتکاف از چشم اندازی کلان همان طرحی است که آن ها در عرصه سیاست بین‌المللی و در قبال طیفی از دیگر کشورهای جهان نیز به کار گرفته و می گیرند. از این رو، نه فریب مواضع به ظاهر منطقی و متوازن ویتکاف را باید خورد و نه از مواضع تهاجمی ترامپ وحشت‌زده شد. آن‌ها دو لبه یک قیچی هستند و با هم می بُرند. برای فهم این مساله نیز تجربیات فراوانی را پیشتر شاهد بوده ایم و اینکه دوباره به دام بیفتیم، نه منطقی و نه جایز است. از طرفی تنها مذاکراتی مورد پذیرش است که در آن سه اصل سیاست خارجی یعنی «عزت، حکمت و مصلحت» رعایت شده باشد و منافع ملی به ویژه در بُعد اقتصادی آن هم به صورت ارزیابی شده و گام به گام در آن اعمال شده باشد.

ترامپ اخیراً سندی را در قالب یادداشت ریاست جمهوری آمریکا با محوریت حوزه امنیت ملی به امضا رسانده که در قالب آن از ایران خواسته شده تا توانمندی های هسته ای و نفوذ منطقه ای خود را کنار بگذارد و در عین حال، به طور کامل خلع سلاح شود و سپس، اجرایی شدن این موارد می تواند زمینه های مساعدی را برای مذاکرات ایران و آمریکا فراهم کند. در این راستا باید گفت که دولت ترامپ از همان ابتدای کار، مواضع تهاجمی علیه ایران را در دستور کار قرار دادند. موضوعی که به هیچ عنوان عجیب نبود و در حقیقت باید آن را ادامه رویکردهای خصمنانه واشینگتن علیه ایران ارزیابی کرد که در دوره نخست حضور ترامپ در قدرت نیز جلوه های عینی خود را به نمایش گذاشت. بنابراین همانطور که رهبر معظم انقلاب اسلامی اخیراً فرموده اند "کشورمان در حوزه جنگ نرم و تولید محتوای آگاهی بخش با محوریت حراست از منافع و امنیت ملی ایران، باید فعالانه وارد میدان شود و اینطور نباشد که قدرت های غربی و به طور خاص آمریکا، روایت های تحریف شده و غلط خود را با محوریت مسائل مرتبط با ایران، به خورد افکار عمومی بین المللی بدهند و زمینه را برای تضعیف کشورمان فراهم کنند"، باید در این حوزه اقدامات جدی تری صورت گیرد. همچنین ایران جدای از تقویت قدرت نرم خود، باید تا جای ممکن بنیان های قدرت نظامی و امنیتی‌اش را نیز افزایش دهد و توان بازدارندگی کشورمان در برابر قدرت های متخاصم تا جای ممکن افزایش یابد. در نهایت در عرصه داخلی نیز ، نیاز به تقویت انسجام و وحدت ملی داریم تا توطئه های دشمنان را خنثی سازیم.

ترامپ در جریان دیدار با نتانیاهو بار دیگر احیای سیاست حداکثری فشار بر ایران را اعلام و از برنامه خود اعمال تحریم‌های شدید نفتی علیه کشورمان در قالب یک یادداشت فاقد قدرت اجرایی صحبت کرد. این اقدام در قالب امضای یادداشت فشار حداکثری بیشتر از آنکه جنبه اجرایی داشته باشد، با هدف کشاندن ایران به پای میز مذاکره برای دستیابی به توافق در زمینه موضوعاتی مختلفی همانند برنامه هسته ای کشورمان است. از متن یکطرفه ترامپ می توان در نهایت به خلع سلاح ایران رسید که ایران هیچگاه قائل به مذاکره با قاتل شهید سلیمانی با این شرایط نیست. در مجموع باید گفت که برخلاف حفظ ظاهر از سوی دولت جدید آمریکا اما باید گفت که آمریکا در دولت جدید نیز به دنبال فشار حداکثری به ایران است و رابطه آمریکا و ایران همان رابطه گرگ و میش است و هیچگاه آمریکا به فکر مردم و اقتصاد ایران نبوده و همواره منافع خود را دنبال کرده است. از سوی دیگر تجربه نشان داده است که هر گاه ایران قوی و مستحکم مقابل آمریکا ایستاد، این طرف آمریکایی بود که مجبور به کوتاه آمدن شد و هر گاه وابستگی نمایش داده شد، به ضرر ایران تمام شد. در این راستا بیانات اخیر رهبر معظم انقلاب اسلامی بسیار راهبردی و جامع است که فرمودند: "اوّلاً مذاکره‌ی با آمریکا هیچ تأثیری در رفع مشکلات کشور ندارد. از مذاکره‌ی با آمریکا هیچ مشکلی حل نمی شود. دلیل: تجربه. ما در دهه‌ی ۹۰ ."

بی اعتمادی، پیوست دائمی مذاکرات احتمالی بین ایران و امریکا است. بی‌اعتمادی ایرانی‌ها به آمریکا، واقعیتی است که نه تنها در میان مردم عادی، بلکه در بین نخبگان سیاسی و حتی در میان تحلیل‌گران بین‌المللی نیز مورد تأیید قرار گرفته است. این بی‌اعتمادی ریشه در وقایع تاریخی و تجربیات تلخ گذشته دارد و به سادگی قابل اغماض نیست. همانطور که ملاحظه می‌کنید رهبر انقلاب به‌رغم وجود دلایل آرمانگرایانه در خصوص عدم اعتماد به امریکا به تجارب واقع گرایانه کف میدان یعنی تجربه تلخ بدعهدی امریکا، غشّ در معامله و عدم تحقق مقصود مذاکره یعنی رفع تحریم‌ها و ضرر و زیان در تحصیل منافع ملی می‌پردازند و با تاکید بر کلیدواژه‌های عقلانیت، هوشمندی و امثال آن همه ایرانیان با هر دین و آئین و مرام و مسلک را مخاطب خود قرار می‌دهند. مایه بسی تعجب و تأسف است که با منطقی به این روشنی هنوز عده‌ای از مسئولین کشور تنها گزینه رفع مشکلات مردم را تعامل با غرب خصوصا مذاکره با آمریکا می‌دانند بدون آنکه به تجارب تلخ مذاکرات دهه ۹۰ بین ایران و غرب (به ویژه آمریکا) اشاره نمایند. حال آنکه با هر عینکی به این ماجرا نگاه کنیم (عینک آرمانگرایی/ عینک واقع گرایی) مذاکره با امریکا نه تنها فایده‌ای ندارد و مشکلی را حل نمی‌کند بلکه اقتصاد را به حالت تعلیق درآورده، بازار ایران را شرطی کرده و مشکلات کشور را پیچیده‌تر می‌کند. تنها راه غلبه بر آمریکا و مقابله با فشار حداکثری ترامپ مقاومت حداکثری و قوی شدن جمهوری اسلامی است