توافق هسته‌ای

چهارمین دور مذاکرات هسته ای میان مقامات دو کشور ایران و آمریکا در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ماه در شهر مسقط، پایتخت عمان، برگزار شد. این مذاکرات در حالی انجام شد که تنش ها در منطقه افزایش یافته و فشارهای سیاسی زیادی از سوی بازیگران مختلف بین المللی بر دو طرف وارد می شود. ❇️به طور کلی می‌توان 3 محور اصلی برای چهارمین دوره از مذاکرات هسته ای ایران و آمریکا در مسقط در نظر گرفت: 1. موضوع مربوط به غنی سازی اورانیوم 2. موضوع مربوط به تحریم‌های اعمال شده علیه ایران 3. موضوع مرتبط با برنامه موشکی ایران. ❇️ عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، مذاکرات را«صریحتر و جدیتر» از دوره های قبل توصیف کرد و اظهار داشت که بحث‌های مفیدی در این دوره مطرح شده است. در مقابل، استیو ویتکوف، نماینده ویژه آمریکا، نیز مذاکرات را مثبت ارزیابی کرد. ❇️با این حال می توان با توجه به روند برگزاری چهار دوره مذاکرات اخیر چند سناریوی اصلی را برای آینده مذاکرات میان دو کشور طرح کرد: 1. شکل گیری توافق گام به گام در سطح محدود 2. شکست کامل مذاکرات و تشدید تنش میان دو کشور 3. ادامه مذاکرات بدون نتیجه قطعی و نهایی. ❇️با این حال موضوعات مهمی مانند: 1. سفر ترامپ به خاورمیانه 2. تنش های منطقه ای می تواند تا حد زیادی چشم اندازه آینده مذاکرات میان آمریکا و ایران را تغییر دهد.

مساله مرجعیت رسانه ای در جریان مذاکرات بسیار مهم است. ترامپ به صورت شخصی، و تریبون‌های تبلیغاتی همسو با وی به صورت گروهی و منسجم، سعی دارند روایت ها و مسائل مطلوب خود را در مورد مذاکرات به افکار عمومی بین المللی ارائه کنند و از این رهگذر، ایران را تحت فشار قرار دهند. این مساله در مدت اخیر بارها از سوی تحلیلگران رسانه و معادله هسته ای ایران مورد اشاره بوده است. 1) نباید اجازه داد که ترامپ و ترامپیست ها، روایت های یک طرفه خود را در مورد مذاکرات ارائه کنند یا شانتاژهای تبلغاتی ایجاد کنند و از این طریق بر فضای مذاکرات اثرگذاری داشته باشند. نتیجه مذاکرات صرفا در اتاق مذاکره تعیین تکلیف نمی شود و طیفی از مولفه ها در این رابطه موثرند که رسانه یکی از مهمترین آن ها است. 2) در عین حال، باید مراقب تحرکات مخرب احتمالی صهیونیست ها علیه ایران نیز باشیم. رژیم اشغالگر قدس بزرگترین بازنده شکل گیری فضای مثبت با محوریت پرونده هسته ای ایران و حصول یک توافق عزتمندانه برای ایران است. از این رو، تجربیات تاریخی نشان داده که هیچ بعید نیست این رژیم، دست به اقدامات تروریستی نظیر به شهادت رساندن چهره های مهم یا ضربه زدن به تاسیسات مهم هسته ای کشورمان بزند. موضوعی که هوشیاری مقام‌های ایرانی و دستگاه های امنیتی کشورمان را طلب می کند و البته که به نظر می رسد در این رابطه تدابیر لازم اندیشیده شده است.

ایران در قالب پاسخ اخیر خود به نامه ترامپ، عملاً افق‌هایی را ترسیم کرده که در قالب آن‌ها (بر اساس آنچه برخی منابع گفته‌اند)، درس گرفتن از گذشته نکته برجسته بوده است. به بیان ساده تر، ایران فعالانه این نکته را مورد اشاره قرار داده که اگر قرار باشد بدعهدی‌ها و روند‌های غلط گذشته از سوی آمریکا دنبال شود، هیچ چشم انداز روشنی پیش رو نخواهد بود. نامه ترامپ به ایران را فرستاده اماراتی به دست مقام‌های کشورمان رساند با این حال، ایران پاسخ نامه ترامپ را به طرف عمانی داده است. عمان سال هاست که به فعالیت میانجی گری میان ایران و قدرت‌های غربی مشغول است و تهران همواره این کشور را به مثابه یک میانجی‌گر مطمئن ارزیابی کرده است. همچنین پاسخ ایران به نامه ترامپ کاملاً جامع بوده است. بسیاری از منابع آگاه و البته تحلیلگران تاکید دارند که ایران گزاره خلع سلاح حود را رد کرده و البته که تاکید کرده که نفوذ منطقه‌ای این کشور نیز قابل مذاکره نیست و نیرو‌های جبهه مقاومت در منطقه از ایران دستور نمی‌گیرند و مذاکره بایستی صرفاً بر معادله هسته ای ایران متمرکز باشد.

که اساساً هر گونه مذاکره با آمریکایی‌ها دارای سه متغیر اصلی در داخل ایالات متحده است: 1) رئیس جمهور فعلی آمریکا 2) روسای جمهور بعدی آمریکا 3) مجلس کنگره و سنا آمریکا. به نظر می‌رسد که دلیل اصلی اینکه ایالات متحده قابل اعتماد نیست و پیمان شکن است به خاطر این است که هر کدام از سه متغیر پیشتر ذکر شده توانایی تغییر دادن سیاست‌ها و بازپس گیری امضاها به صورت یکجانبه را دارند لذا مذاکره و بر سر میز نشستن در چنین شرایطی عاقلانه محسوب نمی‌شود. گفتنی است ایران در واکنش به تحولات بین‌المللی و تجربه‌های گذشته، رویکردی محتاطانه و مبتنی بر راستی‌آزمایی را اتخاذ کرده است. ایران، تقریباً مشابه روسیه و چین، با تکیه بر درس‌هایی که از مذاکرات تحقیرآمیز برخی کشورها مانند اوکراین، مکزیک و کانادا گرفته، شرط اصلی خود برای ورود به مذاکره مستقیم را پایبندی عملی طرف مقابل به وعده‌ها اعلام کرده است. این در حالی است که وعده‌های کشورهای غربی در مواردی نظیر اوکراین، غزه و حتی در قبال روسیه، بارها متزلزل و غیرقابل اعتماد بوده است. . ایران تأکید کرده است که در شرایط فشار حداکثری، حتی این روزنه محدود مذاکرات غیرمستقیم نیز ممکن است کاملاً بسته شود. این پیام آشکارا نشان‌دهنده اهمیت احترام به حقوق و منافع ملی ایران در هرگونه مذاکره و تعامل آینده است. در حوزه منطقه‌ای آنچه که از آن با عنوان نیروی‌های نیابتی ایران توسط آمریکایی‌ها یاد شده است به صراحت اعلام شده است که چنین نیست و دولت‌ها و گروه‌های مقاومت حاضر در منطقه مستقلاً در برابر زیاده خواهی‌های آمریکایی و تجاوزات و جنایات رژیم غاصب صهیونی عملیات انجام می‌دهند و برای هر گونه مذاکره‌ای با ایشان نیاز است تا آمریکایی‌ها مستقلاً با هر کدام از آن‌ها مذاکره داشته باشد. در خصوص ادعاها و درخواست ترامپ مبنی بر مذاکره بر سر مسائل دفاعی و موشکی هم موضع گیری ایران ثابت و اصولی و هوشمندانه است. رهبر انقلاب در سال ۱۳۹۸ طی یک سخنرانی به‌طور شفاف و قاطعانه تأکید کردند که توانایی دفاعی و نظامی کشور از مسائل اصلی و حیاتی انقلاب اسلامی است و مذاکره درباره این موضوع به هیچ وجه پذیرفتنی نیست. و در نهایت پاسخ جمهوری اسلامی ایران به بخش پایانی نامه که احتمالاً تهدید نظامی ایران می‌باشد نیز قاطع و هوشمندانه بوده و رونمایی از تونل‌های موشکی جدید و موضع گیری های اخیر فرماندهان سپاه و ارتش در برابر یاوه گویی ها و هرگونه تهدید خارجی نیز در همین زمینه قابل بررسی و تحلیل است. در نهایت، آنچه که امروز بیش از هر چیز دیگری نیاز است، هوشیاری و اتحاد ملی است. تنها با همبستگی و آگاهی می‌توانیم در برابر تهدیدات ایستادگی کنیم و آینده‌ای روشن برای کشورمان بسازیم.

یکی از مهم ترین مسائلی که می توان از طریق آن آینده مذاکرات هسته ای کشورمان با غرب را پیش بینی کرد، حول محور اقدام جدی دونالد ترامپ برای وارد کردن فشار حداکثری به ایران خواهد بود. این اقدام در شرایطی صورت می گیرد که رئیس جمهور جدید آمریکا به خوبی این موضوع را پذیرفته است که بیرون آمدن ناگهانی اش از برجام موجب شده است تا دیگر تمایلی از جانب مقامات سیاسی کشورمان برای از سر گیری مذاکرات هسته ای با این کشور وجود نداشته باشد. با این حال، به اعتقاد تیم ترامپ در چنین شرایطی اعمال فشار حداکثری می‌تواند بار دیگر مقامات کشورمان را بر سر میز مذاکره با آمریکا آورد. به طور کلی بعید به نظر می رسد ترامپ در دوره جدید حضورش در قدرت بتواند به موفقیت جدی در رابط با پرونده هسته ای ایران دست یابد. دلیل آن هم اصرارهای وی بر رویکردهای شکست خورده اش در رابطه با تهران است.