امنیت منطقه‌ای

چهارمین دور مذاکرات هسته ای میان مقامات دو کشور ایران و آمریکا در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ماه در شهر مسقط، پایتخت عمان، برگزار شد. این مذاکرات در حالی انجام شد که تنش ها در منطقه افزایش یافته و فشارهای سیاسی زیادی از سوی بازیگران مختلف بین المللی بر دو طرف وارد می شود. ❇️به طور کلی می‌توان 3 محور اصلی برای چهارمین دوره از مذاکرات هسته ای ایران و آمریکا در مسقط در نظر گرفت: 1. موضوع مربوط به غنی سازی اورانیوم 2. موضوع مربوط به تحریم‌های اعمال شده علیه ایران 3. موضوع مرتبط با برنامه موشکی ایران. ❇️ عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، مذاکرات را«صریحتر و جدیتر» از دوره های قبل توصیف کرد و اظهار داشت که بحث‌های مفیدی در این دوره مطرح شده است. در مقابل، استیو ویتکوف، نماینده ویژه آمریکا، نیز مذاکرات را مثبت ارزیابی کرد. ❇️با این حال می توان با توجه به روند برگزاری چهار دوره مذاکرات اخیر چند سناریوی اصلی را برای آینده مذاکرات میان دو کشور طرح کرد: 1. شکل گیری توافق گام به گام در سطح محدود 2. شکست کامل مذاکرات و تشدید تنش میان دو کشور 3. ادامه مذاکرات بدون نتیجه قطعی و نهایی. ❇️با این حال موضوعات مهمی مانند: 1. سفر ترامپ به خاورمیانه 2. تنش های منطقه ای می تواند تا حد زیادی چشم اندازه آینده مذاکرات میان آمریکا و ایران را تغییر دهد.

تحولات اخیر در سوریه، از حملات گسترده رژیم صهیونیستی به دمشق تا عقب‌نشینی نظامی آمریکا از دیرالزور، نقشه‌ای چندوجهی برای برهم زدن موازنه قدرت در منطقه است. تل‌آویو با تکیه بر خلأ قدرت در دولت جدید دمشق، تلاش دارد با تضعیف پدافند و ایجاد تنش‌های قومی، باز هم کنترل میدان را به دست گیرد. ادعای دفاع از اقلیت دروزی، نقابی برای توسعه‌طلبی اسرائیل است؛ آن‌هم در حالی‌که حملات این رژیم جان شهروندان دروزی را نیز گرفته است. همزمان تهدیدات داخلی و شکاف‌های قدرت در دولت جدید سوریه، فرصتی خطرناک برای مداخلات خارجی و تشدید بحران ایجاد کرده‌اند. عقب‌نشینی ایالات متحده از میادین نفتی کلیدی، نه نشانه صلح، بلکه بازآرایی خطرناک است. این خلأ قدرت اگر با ورود محور مقاومت پر نشود، می‌تواند میدان تاخت‌وتاز تازه‌ای برای گروه‌های تروریستی و رژیم صهیونیستی باشد. پیام این رخدادها روشن است: نبودِ بازوی مقاومت یعنی جسارت بیشتر دشمن! حزب‌الله در لبنان و حشدالشعبی در عراق، نه مانع توسعه، که تنها سد واقعی در برابر تکرار سناریوی سوریه‌اند. راه نجات منطقه، تمسک به مقاومت است؛ نه سازش با متجاوز.

سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در سفر اخیر به مسکو با سرگئی لاوروف و ولادیمیر پوتین دیدار کرد. این مذاکرات در چهار محور کلیدی انجام شد: ۱. انتقال پیام رهبر ایران به پوتین: تأکید بر تقویت همکاری‌های امنیتی و اقتصادی در شرایط تشدید تحریم‌های غرب، با توجه به سند همکاری ۲۰ ساله دو کشور. ۲. برنامه هسته‌ای ایران: روسیه به عنوان حامی ایران در شورای امنیت، نقش کلیدی در تعدیل فشارهای غرب و احیای برجام دارد. ۳. وضعیت سوریه: هماهنگی دو کشور برای حفظ ثبات و مقابله با تهدیدات امنیتی در منطقه. ۴. قفقاز و کریدورهای تجاری: ایران با طرح کریدور خلیج فارس-دریای سیاه، به دنبال کاهش وابستگی به ترکیه و تقویت جایگاه ترانزیتی خود است. این سفر نشان‌دهنده تلاش تهران و مسکو برای تبدیل همکاری‌های موقت به اتحاد استراتژیک در مقابل هژمونی غرب است، اما چالش‌هایی مانند تنش‌های روسیه با غرب و اختلافات داخلی می‌تواند بر نتایج آن تأثیر بگذارد.

تلاش فزاینده ترکیه برای نقش آفرینی هژمونیک در حوزه امنیت منطقه ای نویسنده: دکتر حسن صادقیان؛ تحلیلگر مسائل سیاسی ترکیه و قفقاز به نظر می رسد رهبران آنکارا با موانع سخت امنیتی در سوریه مواجه شده اند و برای رهایی از آن در تلاش برای همراه سازی کشورهای منطقه و نقش آفرینی هژمونیک در حوزه امنیتی هستند. به ویژه به دلیل وضعیت آنارشیک و هرج و مرج گونه حاکم بر سوریه، بروز بی‌ثباتی احتمالی در اردوگاه‌هایی که تروریست‌های داعش در آن نگهداری می‌شوند، مقامات ترکیه را به شدت نگران کرده است و ترس از آن دارند تبعات آن کشورهای همسایه از جمله ترکیه را با خطر امنیتی بزرگی مواجه خواهد کرد. ترکیه همچنین، نگران تحرکات امنیتی رژیم صهیونیستی علیه ترکیه با تحریک و تسلیح گروه های تروریستی است؛ لذا دست به دامن کشورهای منطقه برای کنترل این گونه تحرکات و خنثی سازی هرگونه اقدام تروریستی و نظامی علیه منافع ملی و منطقه ای شده است. طرفه آنکه در این میان مقامات ترکیه تلاش دارند با همراهی کشورهای منطقه به نوعی سیاست «رهبری هژمونیک در ابعاد امنیتی» را پیاده و جامه عمل بپوشاند. روندی که سالهاست ترکیه در ابعاد اقتصادی به دنبال آن است و تا حدودی توانسته است یک وابستگی هژمونیک علیه کشورهای منطقه از جمله عراق و اقلیم کردستان متحقق کند. گفتنی است در همین راستا پس از نشست مکانیزم امنیتی عالی ترکیه و عراق، رهبران این دو کشور تصمیم گرفتند کمیته مشترکی را برای حل مشکلات ناشی از اردوگاه‌های داعش در سوریه تشکیل دهند. در این نشست که به ریاست هاکان فیدان وزیر امور خارجه و فوات حسین وزیر امور خارجه عراق و با حضور مقامات کشور، وزارت دفاع و اطلاعات دو کشور برگزار شد، نمایندگان حشد الشعبی از عراق و اقلیم کردستان نیز حضور داشتند.

ایران در قالب پاسخ اخیر خود به نامه ترامپ، عملاً افق‌هایی را ترسیم کرده که در قالب آن‌ها (بر اساس آنچه برخی منابع گفته‌اند)، درس گرفتن از گذشته نکته برجسته بوده است. به بیان ساده تر، ایران فعالانه این نکته را مورد اشاره قرار داده که اگر قرار باشد بدعهدی‌ها و روند‌های غلط گذشته از سوی آمریکا دنبال شود، هیچ چشم انداز روشنی پیش رو نخواهد بود. نامه ترامپ به ایران را فرستاده اماراتی به دست مقام‌های کشورمان رساند با این حال، ایران پاسخ نامه ترامپ را به طرف عمانی داده است. عمان سال هاست که به فعالیت میانجی گری میان ایران و قدرت‌های غربی مشغول است و تهران همواره این کشور را به مثابه یک میانجی‌گر مطمئن ارزیابی کرده است. همچنین پاسخ ایران به نامه ترامپ کاملاً جامع بوده است. بسیاری از منابع آگاه و البته تحلیلگران تاکید دارند که ایران گزاره خلع سلاح حود را رد کرده و البته که تاکید کرده که نفوذ منطقه‌ای این کشور نیز قابل مذاکره نیست و نیرو‌های جبهه مقاومت در منطقه از ایران دستور نمی‌گیرند و مذاکره بایستی صرفاً بر معادله هسته ای ایران متمرکز باشد.

توافق آتش بس با حزب الله و جنبش حماس، نقطه عطف مهمی در روند منازعه و درگیری بین مقاومت و اشغالگران صهیونیستی محسوب می شود؛ زیرا نخستین پیام آن اعتراف به شکست در برابر دشمنانی است که رژیم غاصب قصد نابودی آنها را داشت. از این منظر اسرائیل در مرحله پسا جنگ با چالش های متعددی در ابعاد مختلف سیاسی ـ اجتماعی، نظامی ـ امنیتی و اقتصادی مواجه است که عبور از آن کار آسانی نخواهد بود. مهمترین چالش سیاسی رژیم صهیونیستی در مرحله پساجنگ تشدید شکاف های داخلی است. احتمال فروپاشی کابینه افراطی بنیامین نتانیاهو، تشکیل کمیته تحقیقات جنگ و نیز کاهش اعتماد جامعه به دولت و شخص نتانیاهو به دلیل ناکارآمدی و ناکامی در تحقق وعده های خود در جنگ (شامل نابودی حماس و حزب الله، آزادی یک جانبه اسرا، کوچ اجباری اهالی غزه و...) از جمله چالش های دشوار رژیم غاصب پس از توافق آتش بس می باشد، به گونه ای که برخی ناظران در موفقیت نتانیاهو در مدیریت مرحله جدید تردید جدی دارند. مهمترین چالش امنیتی رژیم صهیونیستی، قوام و دوام مقاومت چه در لبنان و چه در نوار غزه است. همچنین جنگ اخیر که با درگیری‌های شدید با حماس در نوار غزه آغاز شده و دامنه آن تا درگیری با لبنان کشیده شد، مشکلات اقتصادی متعددی برای اقتصاد رژیم صهیونیستی در پی داشته است. طبق آمار داخلی رژیم صهیونیستی، جنگ اخیر حداقل هزینه مستقیم ۶۶ میلیارد دلاری روی دست تل آویو گذاشته است.