سفر استراتژیک عراقچی به مسکو در بحبوحه تحولات جهانی

سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در سفر اخیر خود به مسکو، با مقامات ارشد روسیه از جمله سرگئی لاوروف، همتای روسی خود، و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور این کشور دیدار کرد. این سفر در شرایطی انجام شد که ایران و روسیه در کانون تحولات پیچیده منطقه‌ای و بین‌المللی قرار دارند. اهداف اصلی این سفر را میتوان در چهار محور کلیدی تحلیل کرد: انتقال پیام رهبری ایران به پوتین، هماهنگی درباره برنامه هسته‌ای ایران، بررسی وضعیت سوریه، و بررسی تحولات قفقاز جنوبی و دریای خزر. هر یک از این محورها، ابعاد استراتژیک و ژئوپلیتیکی خاص خود را دارد.

۱. انتقال پیام رهبری ایران به پوتین: دیپلماسی در سایه تنش‌ها

یکی از اهداف اصلی سفر عراقچی، انتقال پیام مکتوب رهبر معظم انقلاب اسلامی به ولادیمیر پوتین بود. این پیام در شرایطی ارسال شد که همکاری ایران و روسیه در سال‌های اخیر، به ویژه در بحران سوریه و هماهنگی در مقابل تحریم‌های غرب، تقویت شده است. بر اساس گزارشها، محتوای این پیام احتمالاً بر ضرورت تقویت همکاری‌های دوجانبه در حوزه‌های امنیتی، اقتصادی و فناوری تأکید دارد.

این اقدام در چارچوب دیپلماسی سطح بالای دو کشور قابل تفسیر است، به ویژه پس از سفر شهید ابراهیم رئیسی به روسیه در سال ۲۰۲۲ که منجر به امضای سند همکاری ۲۰ ساله شد. در شرایط کنونی، همسویی ایران و روسیه در مقابل فشار‌های غرب، بهویژه پس از تشدید تحریم‌ها علیه ایران و جنگ اوکراین، اهمیت مضاعفی یافته است.

۲. برنامه هسته‌ای ایران: نقش روسیه در تعدیل فشار‌های بین‌المللی

برنامه هسته‌ای ایران همواره یکی از محور‌های اصلی گفت‌و‌گو‌های ایران با قدرت‌های جهانی بوده است. در این سفر، عراقچی و مقامات روسی به بررسی آخرین تحولات پرونده هسته‌ای پرداختند. این مذاکرات در حالی صورت گرفت که رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پیشتر از نیاز به شفاف سازی بیشتر ایران در مورد فعالیت‌های هسته‌ای خبر داده بود.

روسیه به‌عنوان عضو دائم شورای امنیت و حامی سنتی ایران در مذاکرات هسته‌ای، میتواند نقش میانجیگری یا تعدیل فشار‌های غرب را ایفا کند. لاوروف، وزیر خارجه روسیه، تحریم‌های آمریکا را «غیرقانونی» خوانده و بر لزوم همکاری‌های فنی با ایران تأکید کرده است. هماهنگی تهران و مسکو در این زمینه، نه تنها برای احیای برجام، بلکه برای جلوگیری از ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت حیاتی است.

۳. بررسی آخرین وضعیت سوریه

وضعیت سوریه از دیگر محور‌های کلیدی این سفر می‌باشد. ایران و روسیه به‌عنوان دو حامی اصلی بشار اسد، نقش تعیین کننده‌ای در ثبات این کشور داشته‌اند. عراقچی پیش از این هشدار داده بود که تحولات سوریه به مرز‌های این کشور محدود نمی‌ماند و امنیت عراق و دیگر کشور‌های منطقه را تهدید میکند.

هماهنگی ایران و روسیه برای مدیریت این تحولات و مقابله با حملات و کشتار علیه اقلیت‌های قومی و مذهبی در سوریه، از اهداف مشترک دو کشور است.

۴. قفقاز جنوبی و دریای خزر: احیای کریدور‌های تجاری

تحولات قفقاز جنوبی و دریای خزر، به ویژه پس از جنگ روسیه و اوکراین، اهمیت راهبردی یافته است. ایران با ابتکار کریدور خلیج فارس-دریای سیاه، که ارمنستان، گرجستان و بلغارستان را شامل میشود، تلاش دارد وابستگی خود به ترکیه در تجارت با اروپا را کاهش دهد. این کریدور نه تنها هزینه‌های حمل‌ونقل را کم میکند، بلکه جایگاه ایران را به عنوان «اتصال‌دهنده چهار حوضه دریایی» تقویت مینماید.

تحولات در قفقاز جنوبی، به ویژه در جمهوری آذربایجان و ارمنستان، از موضوعات مورد بحث در این سفر بود. روسیه به عنوان بازیگری کلیدی در این منطقه، میتواند با حمایت از ابتکارات ایران، موازنه قدرت را به نفع تهران تغییر دهد.

جمع بندی: سفر عراقچی و آینده همگرایی ایران و روسیه

سفر عراقچی به مسکو را باید در چارچوب تحولات گسترده منطقه‌ای و بین‌المللی تحلیل کرد. همکاری ایران و روسیه در حوزه‌های هسته‌ای، سوریه و قفقاز، نه تنها پاسخ به تهدیدات مشترک است، بلکه تلاشی برای ایجاد بلوکی در مقابل هژمونی غرب محسوب میشود. با این حال، چالش‌هایی مانند اختلافات درون دولت ترامپ درباره ایران و تنش‌های روسیه با غرب، میتواند بر نتایج این همکاری‌ها تأثیر بگذارد. در نهایت، این سفر نشان می‌دهد که تهران و مسکو به دنبال تبدیل همکاری‌های موقت به یک اتحاد استراتژیک بلندمدت هستند؛ اتحادی که بتواند در برابر تحریم‌ها، جنگ‌های نیابتی و رقابت‌های ژئوپلیتیکی مقاومت کند. موفقیت این همگرایی، به توانایی دو کشور در مدیریت اختلافات داخلی و خارجی وابسته است.