توافق هسته‌ای ایران

چهارمین دور مذاکرات هسته ای میان مقامات دو کشور ایران و آمریکا در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ماه در شهر مسقط، پایتخت عمان، برگزار شد. این مذاکرات در حالی انجام شد که تنش ها در منطقه افزایش یافته و فشارهای سیاسی زیادی از سوی بازیگران مختلف بین المللی بر دو طرف وارد می شود. ❇️به طور کلی می‌توان 3 محور اصلی برای چهارمین دوره از مذاکرات هسته ای ایران و آمریکا در مسقط در نظر گرفت: 1. موضوع مربوط به غنی سازی اورانیوم 2. موضوع مربوط به تحریم‌های اعمال شده علیه ایران 3. موضوع مرتبط با برنامه موشکی ایران. ❇️ عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، مذاکرات را«صریحتر و جدیتر» از دوره های قبل توصیف کرد و اظهار داشت که بحث‌های مفیدی در این دوره مطرح شده است. در مقابل، استیو ویتکوف، نماینده ویژه آمریکا، نیز مذاکرات را مثبت ارزیابی کرد. ❇️با این حال می توان با توجه به روند برگزاری چهار دوره مذاکرات اخیر چند سناریوی اصلی را برای آینده مذاکرات میان دو کشور طرح کرد: 1. شکل گیری توافق گام به گام در سطح محدود 2. شکست کامل مذاکرات و تشدید تنش میان دو کشور 3. ادامه مذاکرات بدون نتیجه قطعی و نهایی. ❇️با این حال موضوعات مهمی مانند: 1. سفر ترامپ به خاورمیانه 2. تنش های منطقه ای می تواند تا حد زیادی چشم اندازه آینده مذاکرات میان آمریکا و ایران را تغییر دهد.

در دنیای سیاست، بدعهدی چیز تازه‌ای نیست؛ اما وقتی پای آمریکا و ایران وسط باشد، این بدعهدی‌ها به یک الگوی تکراری تبدیل می‌شوند! از همکاری ایران در کنفرانس بن برای ثبات افغانستان گرفته تا امضای برجام در ۲۰۱۵، ایران بارها نشان داده آماده تعامل است؛ اما در پاسخ چه دریافت کرده؟ ۱_ قرار گرفتن در محور شرارت ۲_ خروج یک‌جانبه از برجام۳_ تحریم‌های گسترده اقتصادی. در حالی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأیید کرده بود ایران به تعهداتش پایبند است، ترامپ در ۲۰۱۸ با شعار فشار حداکثری، همه چیز را زیر پا گذاشت. آمریکا نه‌تنها در برابر ایران، بلکه در اوکراین، کره شمالی و حتی با کانادا و مکزیک هم سابقه عهدشکنی دارد!نتیجه؟ اعتماد دوباره به آمریکا یعنی بازی با آتش! راه‌حل؟ تمرکز بر خودکفایی، اقتصاد مقاومتی و تقویت روابط با شرق و همسایگان. البته ممکن است در آینده نزدیک، کشور به سمت یک توافق موقت با آمریکا پیش برود؛ اما برای حل ریشه‌ای مشکلات که عمدتاً اقتصادی است، تنها راه مطمئن، حرکت به سوی خودکفایی و اقتصاد مقاومتی است تا با هر بدعهدی غربی‌ها، کشور دچار تزلزل نشود.

دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در قالب دیپلماسی هسته ای با ایران و مذاکرات جاری با این کشور، با 2 چالش مهم رو به رو است که تا حدی توان وی در میز مذاکره را کاهش می دهند. *اولین چالش ترامپ شاید چیزی باشد که وی پیشتر اساسا انتظار آن را نداشت. این گزاره مرتبط با ایران و ابتکارات جدی و گسترده تهران در جریان مذاکرات هسته ای است. موضوعی که حتی نشریات آمریکایی نیز به نحوی ویژه به آن معطوف شده و آن را مورد اشاره قرار داده اند. آمریکایی ها پیشتر این تصور را داشتند که ایران به هیچ عنوان مایل به گفتگو نیست. از این رو، ژست مذاکره گرفتند و سعی داشتند به جهانیان اینطور القا کنند که ایران اهل گفتگو نیست و درست به همین دلیل، هم جهان باید علیه این کشور اجماع کند و هم دولت آمریکا و متحدانش باید از این حق برخوردار باشند که به تاسیسات هسته ای ایران حمله کنند و دست به ماجراجویی علیه تهران بزنند. این در حالی است که ایران عملا توپ را به زمین خودِ ترامپیست ها انداخت و نه تنها با قدرت وارد فضای مذاکره شد بلکه تاکید کرد که با جدیت وارد مذاکره می شود و بهتر است دولت آمریکا نیز چنین باشد. البته که ترامپ و متحدانش با سیلی از ابتکارات ایرانی نیز در روند مذاکرات رو به رو شده اند که انتظار آن را پیشتر نداشتند. * ترامپ با چالش های عدیده ای در امر مدیریت مخالفت های داخلی و به طور خاص از ناحیه لابی‌های متحد رژیم اشغالگر قدس علیه تلاش هایش برای حصول یک توافق با ایران روبه رو است. در واقع، هم جریان ها و چهره های سیاسی در آمریکا و هم لابی‌های نزدیک به اسرائیل، به هر شیوه ممکن سعی دارند تلاش‌ها برای حصول یک توافق جدید میان ایران و آمریکا را به شکست بکشانند. این موضوع نیز یک چالش بزرگ و سخت برای ترامپ در بحبوحه مذاکرات هسته ای با ایران است.

پس از دور دوم مذاکرات ایران و آمریکا، بر خلاف ایران که شاهد مواضع یکسانی از تمام قوا در مورد مذاکرات هستیم، اما همچنان در کاخ سفید آشفتگی و چند صدایی به گوش می‌رسد و از یک سو ترامپ اعلام می‌کند به دنبال تعطیل کردن صنعت هسته‌ای در ایران نیست و از سویی دیگر والتز مشاور امنیت ملی آمریکا خواستار توافقی مانند لیبی و برچیدن کامل تاسیسات هسته‌ای در ایران است و این یعنی در کاخ سفید راهبرد مشخصی در مورد مذاکرات وجود ندارد و با وجود این تعارضات و شرایط منطقه نمی‌توان در مورد آینده مذاکرات نظر قطعی داد با این حال این مذاکرات در چند حالت قابل بررسی است: الف) مذاکرات به یک توافق ذیل موضوع هسته‌ای منجر شود که این موضوع بسته به اراده طرف آمریکایی دارد، زیرا با توجه به بدعهدی چند باره آمریکایی ها، ایران برای اجرای هر توافقی به دنبال اجرای مرحله به مرحله و امکان راستی آزمایی است موضوعی که دو بار در زمان شهید رئیسی تا آستانه امضای توافق هم پیش رفتند (سند سپتامبر)، اما هر دوبار با بدعهدی طرف غربی مذاکرات با شکست مواجه شد و البته ایران خواستار تصویب هرگونه توافقی در کنگره آمریکا است تا نقض عهد برای آمریکایی‌ها نیز هزینه داشته باشد. ب) مذاکرات به بن بست برسد و هیچ توافقی امضا نشود که در این صورت شاهد افزایش تنش در منطقه خواهیم بود موضوعی که تیم نتانیاهو، والتز و روبیو به شدت به دنبال آن هستند و با این برآورد که بعد از شهادت سید حسن نصرالله، یحیی سنوار و سقوط سوریه محور مقاومت تضعیف شده خواستار حمله به ایران به عنوان ستون اصلی محور مقاومت هستند موضوعی که شاید یکی از علل سفر وزیر دفاع عربستان به ایران باشد، زیرا ایران تهدید کرده از هر کشوری مورد تعارض قرار گیرد قطعا حمله خواهد کرد و عربستانی‌ها که یک بار طعم ضربات موشکی و پهپادی یمنی‌ها را چشیده‌اند به شدت ترسیده‌اند. ج) روند اتفاقات بعد از طوفان الاقصی و نقض عهد‌های گسترده طرف غربی نشان داد ممکن است حین مذاکرات شاهد حرکاتی از جنس ترور فؤاد شکر در ضاحیه بیروت و سید حسن نصرالله باشیم یعنی در حالی که دشمن متعهد به کاهش تنش و آتش بس در غزه بود در سفر نتانیاهو به نیویورک دستور ترور سید حسن نصرالله را صادر کرد پس احتمال یک حرکت نیمه سخت و یا سخت از طرف غربی به محوریت آمریکا توسط رژیم صهیونیستی و یا حتی حرکت هماهنگ توسط آمریکا و رژیم صهیونیستی باشیم. فراموش نکنیم ترور شهید سلیمانی توسط ترامپ اقدام بی سابقه و غیر قابل پیش بینی بود.

سفر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، به واشنگتن و دیدار پرحاشیه با دونالد ترامپ، نه یک رویداد معمول دیپلماتیک، بلکه پرده‌ای نو از نمایشی کلاسیک در سیاست خاورمیانه محسب می‌شود که پیام آور نقشه‌های خبیثانه و منفعلانه و سراسر شکست و استیصال غرب و آمریکا در منطقه می‌باشد. این ملاقات، در نگاه نخست، تکرار کلیشه‌ای اتحاد سنتی تل‌آویوواشنگتن به نظر می‌رسد، اما زیر پوست این «همکاری استراتژیک»، لایه‌های پنهانی از محاسبات شیطانی وجود دارد که تنها با عبور از لنز انتقادی و تحلیل موشکافانه قابل رصد است. ترامپ و نتانیاهو در این دیدار، بی‌سر و صدا تلاش می‌کنند تا باقیماندهٔ پروژهٔ نرمال‌سازی روابط رژیم صهیونیستی با برخی رژیم‌های عربی (تحت عنوان «توافق‌های ابراهیم») را احیا کنند. هدف، ایجاد جبهه‌ای یکپارچه علیه محور مقاومت و به حاشیه راندن مسئلهٔ فلسطین است. اما واقعیت این است که این توافق‌ها، با وجود تبلیغات رسانه‌ای، نتوانسته‌اند خیزش مردمی ملت‌های منطقه را – که هنوز اشغال قدس را نماد ظلم می‌دانند – ساکت کنند.یکی از محور‌های اصلی گفت‌و‌گو‌های نتانیاهو و ترامپ، تهدیدات ناشی از برنامه هسته‌ای ایران بوده است. نتانیاهو بر این باور است که احتمال دستیابی به توافق هسته‌ای جدید میان آمریکا و جمهوری اسلامی بسیار پایین است و به همین دلیل، او قصد دارد درباره اقدامات نظامی احتمالی در صورت شکست دیپلماسی، با ترامپ به توافق برسد. هر چند که همزمان نتانیاهو به دنبال کشاندن پای آمریکا در تقابل با ایران است و در مذاکرات هم طرح لیبی سازی ایران را به آمریکا ارائه داده است. گرچه این طرح هیچگاه عملی نخواهد شد.

ترامپ در جریان دیدار با نتانیاهو بار دیگر احیای سیاست حداکثری فشار بر ایران را اعلام و از برنامه خود اعمال تحریم‌های شدید نفتی علیه کشورمان در قالب یک یادداشت فاقد قدرت اجرایی صحبت کرد. این اقدام در قالب امضای یادداشت فشار حداکثری بیشتر از آنکه جنبه اجرایی داشته باشد، با هدف کشاندن ایران به پای میز مذاکره برای دستیابی به توافق در زمینه موضوعاتی مختلفی همانند برنامه هسته ای کشورمان است. از متن یکطرفه ترامپ می توان در نهایت به خلع سلاح ایران رسید که ایران هیچگاه قائل به مذاکره با قاتل شهید سلیمانی با این شرایط نیست. در مجموع باید گفت که برخلاف حفظ ظاهر از سوی دولت جدید آمریکا اما باید گفت که آمریکا در دولت جدید نیز به دنبال فشار حداکثری به ایران است و رابطه آمریکا و ایران همان رابطه گرگ و میش است و هیچگاه آمریکا به فکر مردم و اقتصاد ایران نبوده و همواره منافع خود را دنبال کرده است. از سوی دیگر تجربه نشان داده است که هر گاه ایران قوی و مستحکم مقابل آمریکا ایستاد، این طرف آمریکایی بود که مجبور به کوتاه آمدن شد و هر گاه وابستگی نمایش داده شد، به ضرر ایران تمام شد. در این راستا بیانات اخیر رهبر معظم انقلاب اسلامی بسیار راهبردی و جامع است که فرمودند: "اوّلاً مذاکره‌ی با آمریکا هیچ تأثیری در رفع مشکلات کشور ندارد. از مذاکره‌ی با آمریکا هیچ مشکلی حل نمی شود. دلیل: تجربه. ما در دهه‌ی ۹۰ ."