غنی‌سازی اورانیوم

با پیروزی دوباره دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴، آمریکا وارد مرحله‌ای تازه از حیات سیاسی خود شده است؛ مرحله‌ای که بسیاری آن را «دوران ترامپیسم تثبیت‌شده» می‌نامند. ترامپ سه اولویت اساسی را در صدر برنامه‌های داخلی و خارجی خود قرار داده است: ❇️۱. مهندسی قدرت در داخل؛ بازنویسی نظم سیاسی آمریکا: ترامپ این‌بار دیگر فقط به دنبال ریاست‌جمهوری نیست؛ او به دنبال نهادینه‌سازی نوعی نظم سیاسی نوین با محوریت «ترامپیسم» است. در ماه‌های نخست بازگشتش به قدرت، موجی از تغییرات مدیریتی در نهاد‌های امنیتی، قضایی و رسانه‌ای آمریکا آغاز شد. بسیاری از مدیران ارشد مخالف یا مستقل، از سمت خود برکنار شدند و چهره‌های وفادار به گفتمان ترامپ جایگزین آنان شدند. ❇️ ۲. سیاست تهاجم اقتصادی: تحریم ها، سازمان‌های نظیر بریکس و شانگهای، ظهور رمز ارز‌ها و قدرت گرفتن برخی ارز‌ها نظیر یوآن، ترامپ را به این چالش انداخته که دیگر دلار نمی‌تواند آینده آمریکا را تضمین کند لذا سیاست تهاجم اقتصادی را در عرصه بین الملل در پیش گرفته است و اقداماتی نظیر جنگ تعرفه ها، جایگزین کردن کشور‌های عربی با اروپا برای منافع اقتصادی، نگاه بر کشور‌های دارای منابع و معادن نظیر اوکراین و کشور‌های آفریقایی و ... در این راستا ارزیابی می‌گردد. ❇️ 3. مهار چین با تمام ابزار‌های ممکن: در سیاست خارجی، ترامپ چین را تهدید شماره یک برای نظم جهانی تحت رهبری آمریکا می‌داند. این نگاه، اگرچه در دوره اول نیز وجود داشت، اما در سال اول دوره دوم به مرحله تهاجمی‌تری رسیده است.

در دوره دوم ریاست‌جمهوری ترامپ، مذاکرات هسته‌ای با ایران دوباره به کانون توجهات بین‌المللی بازگشته؛ اما این بار با پیچیدگی‌های مضاعف. تهران با اتکا به عقلانیت حاکمیتی و تجربه‌های پیشین، مسیر گفت‌وگو را نه از موضع ضعف، بلکه برای تثبیت حقوق خود آغاز کرد. با وجود حسن نیت ایران، گره اصلی همچنان در دستان آمریکایی است که در سال ۲۰۱۸ یکجانبه از برجام خارج شد و حالا با سابقه‌ای پرخطا، در تلاش برای بازگشت است. از طرفی فرایند تصمیم‌گیری در ایران، برخلاف تصور رسانه‌های غربی، فرادولتی و در سطح شورای عالی امنیت ملی انجام می‌شود. توافق خوب آن است که عزت، استقلال و منافع ملت را حفظ کند. در خصوص سه دور مذاکرات باید گفت که نخستین دور (در عمان) تنها امکان‌سنجی بود؛ نمادی از پذیرش شکست سیاست‌های فشار حداکثری. دور دوم (در رم)، گام مهم‌تری برداشته شد: ایران سه مطالبه اصلی خود را مطرح کرد—تضمین‌های حقوقی، لغو کامل تحریم‌ها و حفظ غنی‌سازی. اما دور سوم (باز هم در عمان) با تنش همراه شد؛ آمریکا از مواضع اولیه عقب نشست و با درخواست توقف کامل غنی‌سازی، عملاً به خطوط قرمز ایران تاخت. واکنش قاطع تهران، توقف مذاکرات را رقم زد. درخصوص این تعویق مذاکرات باید گفت که از اختلافات داخلی در واشنگتن گرفته تا سنگ‌اندازی‌های اروپا، تهدید مکانیسم ماشه، فشار صهیونیست‌ها و مطالبات حداکثری آمریکا، همه نشان از دشواری مسیر دارد. ایران اما ثابت‌قدم است: غنی‌سازی خط قرمز است، و حذف توان هسته‌ای یعنی تسلیم در برابر سلطه. سناریوهای محتمل درخصوص آینده مذاکرات شامل: 1- توافق موقت و شکننده، برای نفس‌گیری طرفین 2- شکست مذاکرات و تداوم تقابل هوشمند 3- سناریوی نظامی با حمله احتمالی اسرائیل، پرهزینه و بی‌نتیجه 4- توافق حداقلی منطقه‌ای برای کنترل بحران 5- توافق جامع با حفظ حقوق ایران، اما دور از دسترس در کوتاه‌مدت. ایران در این نبرد دیپلماتیک، نه‌تنها از تجربه برجام آموخته، بلکه با صبر استراتژیک و انسجام حاکمیتی، مسیر خود را مشخص کرده است. گره در دستان آمریکاست، نه تهران.

دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در قالب دیپلماسی هسته ای با ایران و مذاکرات جاری با این کشور، با 2 چالش مهم رو به رو است که تا حدی توان وی در میز مذاکره را کاهش می دهند. *اولین چالش ترامپ شاید چیزی باشد که وی پیشتر اساسا انتظار آن را نداشت. این گزاره مرتبط با ایران و ابتکارات جدی و گسترده تهران در جریان مذاکرات هسته ای است. موضوعی که حتی نشریات آمریکایی نیز به نحوی ویژه به آن معطوف شده و آن را مورد اشاره قرار داده اند. آمریکایی ها پیشتر این تصور را داشتند که ایران به هیچ عنوان مایل به گفتگو نیست. از این رو، ژست مذاکره گرفتند و سعی داشتند به جهانیان اینطور القا کنند که ایران اهل گفتگو نیست و درست به همین دلیل، هم جهان باید علیه این کشور اجماع کند و هم دولت آمریکا و متحدانش باید از این حق برخوردار باشند که به تاسیسات هسته ای ایران حمله کنند و دست به ماجراجویی علیه تهران بزنند. این در حالی است که ایران عملا توپ را به زمین خودِ ترامپیست ها انداخت و نه تنها با قدرت وارد فضای مذاکره شد بلکه تاکید کرد که با جدیت وارد مذاکره می شود و بهتر است دولت آمریکا نیز چنین باشد. البته که ترامپ و متحدانش با سیلی از ابتکارات ایرانی نیز در روند مذاکرات رو به رو شده اند که انتظار آن را پیشتر نداشتند. * ترامپ با چالش های عدیده ای در امر مدیریت مخالفت های داخلی و به طور خاص از ناحیه لابی‌های متحد رژیم اشغالگر قدس علیه تلاش هایش برای حصول یک توافق با ایران روبه رو است. در واقع، هم جریان ها و چهره های سیاسی در آمریکا و هم لابی‌های نزدیک به اسرائیل، به هر شیوه ممکن سعی دارند تلاش‌ها برای حصول یک توافق جدید میان ایران و آمریکا را به شکست بکشانند. این موضوع نیز یک چالش بزرگ و سخت برای ترامپ در بحبوحه مذاکرات هسته ای با ایران است.

در آستانه اکتبر ۲۰۲۵، اروپا بار دیگر دست بر ماشه گذاشته؛ همان مکانیزم پوسیده‌ای که سال‌هاست برای تهدید ایران از غلاف بیرون کشیده می‌شود، اما حالا بیشتر به شمشیر زنگ‌زده‌ای می‌ماند که حتی از پس بریدن نخ پوسیده اعتماد هم برنمی‌آید. آنچه امروز اروپایی‌ها به‌عنوان «مکانیسم ماشه» به رخ می‌کشند، بیشتر به شمشیر داموکلسی می‌ماند که نه بر سر ایران، بلکه بالای سر خود آن‌ها در نوسان است؛ شمشیری که با هر تکان، اعتبار باقی‌مانده‌ی توافق هسته‌ای را تهدید می‌کند و دیپلماسی را به مرز سقوط می‌کشاند. ایران در نشست‌های عمان و رم با صراحت موضع خود را اعلام کرده: غنی‌سازی ادامه خواهد یافت، برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای متوقف نمی‌شود و هرگونه فشار، با پاسخ متقابل روبه‌رو خواهد شد. اینکه اروپایی‌ها بار دیگر مکانیزم ماشه را به‌عنوان ابزار فشار مطرح می‌کنند، نه نشانه قدرت، بلکه علامت استیصال و سردرگمی آنهاست. مکانیزم ماشه حالا نه فقط کارایی سیاسی ندارد، بلکه به ابزاری برای افشای ریاکاری و وابستگی اروپا به تصمیمات واشنگتن تبدیل شده است.مذاکرات آپریل بیش از هر چیز نشان داد اگر توافقی قرار است شکل بگیرد، باید بر پایه احترام متقابل باشد، نه تهدید. ایران آماده گفت‌وگوست؛ اما نه از موضع ضعف، نه زیر سایه شمشیر داموکلسی که اروپا آن را بالای سرش تاب م

نه دلیلی برای خوش‌بینی افراطی وجود دارد نه دلیل برای بدبینی افراطی. با وجود انتشار اخبار نسبتاً امیدوارکننده از مذاکرت رم، اما به نظر می‌رسد طرفین دارای دو نظر متفاوت در خصوص میزان غنی‌سازی و مکان‌یابی انتقال اورانیوم غنی شده پس از توافق هستند. در حالی که برخی بازیگران همسو با مذاکرات هسته‌ای همچون عربستان سعودی و عمان از پیشرفت در مذاکرات خشنود بوده و حتی به دنبال کمک در روند تکمیل آن هستند، رژیم صهیونیستی به مانند بازیگری منزوی و تنها در منطقه همچنان بر طبل جنگ کوبیده و به دنبال جلوگیری از کاهش تنش‌ها میان تهران- واشنگتن است. نخست وزیر رژیم صهیونیستی پس از دو دور مذاکرات اتمی میان ایران و آمریکا با انتشار ویدیو‌هایی جداگانه خود را متعهد به نابودی تاسیسات اتمی ایران از طریق مذاکره یا جنگ دانست. قضاوت در خصوص نزدیک یا دور بودن توافق اتمی میان ایران و آمریکا امری دشوار و شاید غیرممکن است، اما برآورد اولیه آن است که دو صدای متفاوت از داخل دولت ترامپ در خصوص نوع برخورد با تهران وجود دارد.

اولین دور گفت‌وگوهای مستقیم ایران و آمریکا بر سر برنامه هسته‌ای در مسقط، با ارزیابی مثبت رسانه‌ها همراه بود و نشانه‌هایی از پیشرفت دیپلماتیک نشان داد. تهران با تکیه بر پیشرفت‌های هسته‌ای (غنی‌سازی ۶۰٪) و دیپلماسی هوشمند، ابتکار عمل را در دست دارد. ایران تأکید کرده برنامه‌اش صلح‌آمیز است و مذاکرات باید بدون دخالت خارجی پیش برود. فرانسه با پیشنهاد میزبانی دور بعدی مذاکرات در رم و اظهارات مداخله‌جویانه، به دنبال تحمیل شروط غیرمنطقی است. این رویکرد «غیرسازنده» بوده و پاریس به ایفای نقش «مزاحم» در مذاکرات هسته‌ای ایران متهم است. آمریکا بدون هماهنگی با تروئیکای اروپایی (فرانسه، بریتانیا، آلمان) وارد مذاکره شد و خشم اروپا را برانگیخت. تروئیکا با تهدید «مکانیسم ماشه» به دنبال فشار بر ایران است، اما تهران هشدار داده این اقدام به تغییر دکترین هسته‌ای منجر می‌شود. ایران با حفظ آرامش و رد شروط غیرمنطقی، در موقعیت قوی چانه‌زنی قرار دارد. آمریکا تحت فشار اسرائیل و لابی‌های داخلی، تهدید به اقدام نظامی کرده، اما تهران بر گفت‌وگوهای سازنده تأکید دارد. دور بعدی مذاکرات، آزمونی برای عبور از سد مداخله‌گری اروپا خواهد بود.

نشریه گاردین در گزارشی تاکید کرده که طرف آمریکایی خواستار انتقال ذخایر اورانیوم غنی شده ایران به یک کشور ثالث نظیر روسیه است. گزاره ای که ایران به احتمال زیاد آن را رد می کند و این مساله یک مانع بزرگ در مسیر مذاکرات است. در عین حال، استیون ویتکاف نماینده ترامپ در مذاکرات با ایران هم خواستار تطعیلی کامل غنی سازی اورانیوم از سوی تهران شده است. انتشار این قبیل اخبار در شرایط کنونی، با معانی قابل‌تاملی همراه است. اصرار احتمالی دولت ترامپ مبنی بر خروج اورانیوم غنی شده کشورمان از ایران و انتقال آن به یک کشور ثالث، منطقی نیست. دلیل آن هم روشن است زیرا دولت ترامپ در جریان توافق برجام بدعهدی خود را نشان داده و بهتر است که مواد هسته ای ایران همانطور که برخی منابع آگاه اعلام کرده اند که ایران تاکید کرده، در خاک کشورمان باقی بماند و تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار بگیرد. در این چهارچوب، طرف آمریکایی عملا این نکته را در ذهن خواهد داشت که نقض عهدش برای مرتبه دوم در قالب معادله اتمی ایران، از سوی تهران بی‌پاسخ نخواهد ماند و ایران خیلی زود می تواند بازرسان آژانس را اخراج و بار دیگر روند عادی فعالیتهای اتمی اش را از سر بگیرد. اینکه ویتکاف می گوید ایران باید به کل غنی سازی اورانیوم را تعطیل کند و یا این آمریکا است که تعیین می کند بازرسی از مراکز اتمی ایران را چه افرادی انجام دهند، بیش از آنکه مواضعی واقعی باشد، به نظر می رسد عمدتا مصرف داخلی دارد و برای اقناع طیف هایی در داخل آمریکا مطرح می شود که مدام بر تشدید فشارها علیه ایران تاکید دارند.