افول آمریکا و سیاست جهانی

✅ایالات متحده از آغاز ریاست‌جمهوری ترامپ تا دوره دوم در ۲۰۲۵، در پی بازسازی الگوی جهان تک‌قطبی بود؛ الگویی که پس از جنگ سرد تا یازدهم سپتامبر در سایه هژمونی نظامی، مالی و تکنولوژیک آمریکا تجربه شد. اما تحولات پس از ۲۰۰۱ روند افول هژمونیک این کشور را شتاب بخشید. سرمایه‌گذاری‌های سنگین در جنگ‌های فرسایشی، ناکامی در مهندسی اجتماعی خاورمیانه و سپس بحران‌های مالی ۲۰۰۸ و پاندمی، آمریکا را از منظر نظریات امپریالیسم متأخر (به روایت والرشتاین و هاروی) وارد فاز انباشت ناپایدار کرد. ❇️در برابر این افول نسبی، قدرت‌های نوظهور همچون چین و روسیه توانستند با تکیه بر نوسازی نهادی و گسترش ظرفیت‌های تولیدی ـ فناورانه، از حاشیه نظام جهانی خارج شوند. شکل‌گیری بلوک‌های چندجانبه‌ای چون بریکس، شانگهای، گروه ۲۰ و اتحادیه اروپا نیز نشانه‌ای از چندقطبی شدن نظام بین‌الملل و گذار از انحصار دلار به سمت تنوع پولی (یورو، یوان، روبل) است. ❇️در مجموع، ترامپ در تلاش برای بازسازی هژمونی تک‌قطبی، درگیر پارادوکس امپریالیستی شد: از یک‌سو نیاز به نمایش سلطه جهانی، و از سوی دیگر، فقدان ظرفیت‌های اقتصادی ـ نهادی برای بازتولید آن. این وضعیت، آینده آمریکا را بیش از پیش در مسیر افول تدریجی هژمونیک و تثبیت الگوی چندقطبی قرار می‌دهد.

جهان به طرز عجیبی در حال تماشای فروپاشی اعتبار جهانی آمریکا است. ترامپ در حال قربانی کردن اصول ویلسونی و وداع با آرمان های لیبرال دموکراسی است. احتمالا فوکویاما باید کتاب دیگری در باب پایان تاریخ و غروب لیبرال دموکراسی بنگارد. افول آمریکا در شخصیت ترامپ کاملا نمایان است, به گونه ای که فاصله ترامپ با روسای جمهور پیشین آمریکا در قالب آرمان های جهانی بسیار زیاد است و یا اصلا قابل مقایسه نیست. پدیده ترامپ نشان از اتمام تاریخ انقضای لیبرال دموکراسی به عنوان باغ سبز جهنم سرمایه داری است. سرمایه داری آمریکایی با رسیدن به انتهای خود, در حال نابودی خویشتن و نمایاندن خارهای سمی لیبرال دموکراسی به جهانیان است. جهانی که قرار بود در سایه لیبرال دموکراسی به ساحل انسانیت برسد, به کشتار انسانها در مقابل چشمان سازمان های بین المللی رسیده است. ساختارهای بعد از جنگ جهانی دوم با پدیده ترامپ از هم گسسته و نظم نوین جهانی در حال پردازش با رنگ و بویی جدید و متفاوت خواهد بود. اروپا و آمریکا نتوانستند با گزاره پوشالی لیبرال دموکراسی, گفتمان غرب را پیروز این میدان معرفی کنند. هنری کیسینجر در کتاب نظم جهانی به مسئله افول شخصیتی روسای جمهور آمریکا از گذشته اندیشه محور به امروزِ پوشالی اشاره می کند و این مهم را همسان با افول آمریکا می داند, چراکه بنیان گذاران آمریکا افرادی چون جرج واشنگتن و تماس جفرسون فلسفه وجودی این کشور را بر مبنای اصول آزادی و لیبرالیسم در داخل و خارج قرار داده بودند و افرادی مانند آبراهام لینکلن, فرانکلین روزولت و وودرو ویلسون درصدد اشاعه جهانی این اصول بودند اما ترتیب زمانی روسای جمهور آمریکا به افرادی ختم شد که نه تنها به این اصول پایبند نبودند بلکه درک اولیه از این اصول را نیز نداشتند که جو بایدن و ترامپ را می توان نماد عینی آن دانست.

هر سال که می‌گذرد سیاست های تهاجمی آمریکا شدت بیشتری به خود می گیرد. حال با روی کار آمدن رئیس جمهور جدید آمریکا که خوی و خصلت پرخاشگری و رادیکالیسمی آن زبانزد است؛ می خواهد این‌بار تندروتر از دوره گذشته، نفرت و دشمنی همه جانبه ای علیه کشورهای مختلف در اقصی نقاط جهان به وجود آورد. بحران غزه، در کشورهای مختلف جهان «افزایش تقابل و تضاد ساختار و کارگزار» را به ارمغان آورد و متأثر از آن موقعیت و مشروعیت خیلی از رهبران سیاسی در نزد افکار عمومی تحت الشعاع قرار گرفت و از همه مهمتر اعتبار و حیثیت ماهیت سیاسی و اندیشه‏ای جهان غرب که داعیه نظام سیاسی دموکراتیک و مدافع حقوق بشری را یدک می‌کشید، بیش از پیش تضعیف کرد. اگرچه می‌دانیم میزان وابستگی برخی کشورها به ایالات متحده آمریکا به قدری عمیق است که عملاً امکان رهایی‌شان را سخت و یا حتی غیرممکن کرده است؛ اما همان‌طور که نوام چامسکی، اندیشمند و نظریه پرداز مشهور آمریکایی گفته است «افول آمریکا آغاز شده و تصور مقام های آمریکایی درباره اینکه این کشور قدرت بلامنازع دنیا خواهد ماند جز خیال خوش نبوده است». لذا به قول تد گالن کارپنتر در این «افول موریانه‌ای» آمریکا، کشورهای جهان می توانند با وحدت در مقابل سیاست های تهاجمی آمریکا بایستند و ما شاهد قدرت‌های نوظهوری باشیم که نگاه متفاوت به عرصه حکمرانی و سیاست ورزی دارند. امید است برخلاف یک سال اخیر که مخالفت ها و اعتراضات کشورهای مختلف اسلامی و غیراسلامی در همان حد زبانی محدود ماند و عملاً اقدامات جدی علیه جنایات بی بدیل رژیم صهیویستی و حامی اصلی آن آمریکا از سوی کشورهای مختلف جهان به ویژه کشورهای اسلامی صورت نگرفت؛ این‌بار شاهد وحدت در سپهر ساختاری و سیاسی باشیم و با انتشار بیانیه های مشترک ضمن ابراز مخالفت همه جانبه، در عرصه عمل هم شاهد اقدامات قاطعانه علیه پیشنهاد شرم آور و ضدحقوق بشری ترامپ باشیم.