دیپلماسی ایران

ترامپ که در اولین سفر خارجی دوره اول ریاست جمهوری خود در سال 2017 به عربستان سعودی سفر کرده بود، مجدداً در سال 2025 و در اولین سفر خارجی دور دوم ریاست جمهوری‌اش، منطقه خلیج فارس و کشور عربستان سعودی را انتخاب کرده است. موضوعی که در ابتدای امر نشان دهنده نگاه فرصت محورانه ترامپ به منطقه دارد. بنابر گزارش‌ها، توافق‌نامه دفاعی که بین دو کشور عربستان و آمریکا در کاخ سلطنتی یمامه ریاض امضا شد، ارزشی نزدیک به ۱۴۲ میلیارد دلار دارد که به موجب آن ریاض تجهیزات و خدمات پیشرفته‌ای از شرکت‌های آمریکایی دریافت خواهد کرد. بر پایهٔ اطلاعات منتشرشده از سوی کاخ سفید، این توافق دفاعی بخشی از تعهد سرمایه‌گذاری ۶۰۰ میلیارد دلاری عربستان در ایالات متحده است. این توافق همچنین شامل صادرات توربین‌های گازی و راهکارهای انرژی شرکت «جی‌ای» به ارزش ۱۴.۲ میلیارد دلار و هواپیماهای مسافربری بوئینگ ۷۳۷–۸ به ارزش ۴.۸ میلیارد دلار نیز می‌شود. کاخ سفید همچنین اعلام کرد که شرکت سعودی «دیتاولت» قصد دارد ۲۰ میلیارد دلار در مراکز داده و زیرساخت‌های انرژی مرتبط با هوش مصنوعی در ایالات متحده سرمایه‌گذاری کند. در همین زمینه ذکر چند نکته حائز اهمیت است: 1) جذب تریلیون ها دلار سرمایه از کشورهای ثروتمند عربی منطقه در دوره اول و دوم ریاست جمهوری ترامپ در حالی هنرنمایی سیاسی و اقتصادی او را نشان می‌دهد که میلیاردها دلار مالیاتِ مالیات دهندگان آمریکایی صرف هزینه‌های جنگی و نسل کشی و پاکسازی قومی در فلسطین و غزه می‌شود و احتمالاً عایدی و سود حاصل از سرمایه گذاری‌های سخاوتمندانه کشورهای عربی منطقه در ایالات متحده نیز مجدداً در قالب موشک و بمب‌های پیشرفته بر سر زنان و کودکان بی دفاع فلسطینی و یمنی و ... ریخته خواهد شد. 2) نکته دیگر این است که اگرچه ترامپ در کنفرانس خبری دیروز در ریاض، سخنرانی همراه با توسعه و امیدواری برای کشورهای عربی منطقه داشت اما در عمل ثابت کرده است که نگاه او به منطقه و کشورهای آن صرفاً یک نگاه ابزاری و فرصت طلبانه است و در بزنگاه‌های سیاسی ابایی از خالی کردن پشت متحدین منطقه‌ای خود ندارد. تصاویر تاریخی دیدار زلنسکی با ترامپ در اتاق بیضی شکل کاخ سفید به وضوح نمایشگر غیرقابل اعتماد بودن ترامپ و اشتباه و خطای استراتژیک در دست دوستی دادن با اوست. 3) نکته دیگر اینکه با این جذب سرمایه خارجی تریلیون دلاری عملاً دست ترامپ پُر شده و هنگام بازگشت به ایالات متحده، به عنوان اولین دستاورد سیاسی و اقتصادی او در بهبوهه بحران‌های بین المللی و داخلی گریبانگیر آمریکا قلمداد خواهد شد. عدم توانایی حل مسائل و بحران‌های کوچک و بزرگ داخلی و خارجی ایالات متحده توسط ترامپ علیرغم شعارها و وعده‌های پوپولیستی او، فشار زیادی را روی دولت و کابینه او قرار داده بود و حال فضا کمی تغییر خواهدکرد.

چهارمین دور مذاکرات هسته ای میان مقامات دو کشور ایران و آمریکا در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ماه در شهر مسقط، پایتخت عمان، برگزار شد. این مذاکرات در حالی انجام شد که تنش ها در منطقه افزایش یافته و فشارهای سیاسی زیادی از سوی بازیگران مختلف بین المللی بر دو طرف وارد می شود. ❇️به طور کلی می‌توان 3 محور اصلی برای چهارمین دوره از مذاکرات هسته ای ایران و آمریکا در مسقط در نظر گرفت: 1. موضوع مربوط به غنی سازی اورانیوم 2. موضوع مربوط به تحریم‌های اعمال شده علیه ایران 3. موضوع مرتبط با برنامه موشکی ایران. ❇️ عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، مذاکرات را«صریحتر و جدیتر» از دوره های قبل توصیف کرد و اظهار داشت که بحث‌های مفیدی در این دوره مطرح شده است. در مقابل، استیو ویتکوف، نماینده ویژه آمریکا، نیز مذاکرات را مثبت ارزیابی کرد. ❇️با این حال می توان با توجه به روند برگزاری چهار دوره مذاکرات اخیر چند سناریوی اصلی را برای آینده مذاکرات میان دو کشور طرح کرد: 1. شکل گیری توافق گام به گام در سطح محدود 2. شکست کامل مذاکرات و تشدید تنش میان دو کشور 3. ادامه مذاکرات بدون نتیجه قطعی و نهایی. ❇️با این حال موضوعات مهمی مانند: 1. سفر ترامپ به خاورمیانه 2. تنش های منطقه ای می تواند تا حد زیادی چشم اندازه آینده مذاکرات میان آمریکا و ایران را تغییر دهد.

ایران در قالب پاسخ اخیر خود به نامه ترامپ، عملاً افق‌هایی را ترسیم کرده که در قالب آن‌ها (بر اساس آنچه برخی منابع گفته‌اند)، درس گرفتن از گذشته نکته برجسته بوده است. به بیان ساده تر، ایران فعالانه این نکته را مورد اشاره قرار داده که اگر قرار باشد بدعهدی‌ها و روند‌های غلط گذشته از سوی آمریکا دنبال شود، هیچ چشم انداز روشنی پیش رو نخواهد بود. نامه ترامپ به ایران را فرستاده اماراتی به دست مقام‌های کشورمان رساند با این حال، ایران پاسخ نامه ترامپ را به طرف عمانی داده است. عمان سال هاست که به فعالیت میانجی گری میان ایران و قدرت‌های غربی مشغول است و تهران همواره این کشور را به مثابه یک میانجی‌گر مطمئن ارزیابی کرده است. همچنین پاسخ ایران به نامه ترامپ کاملاً جامع بوده است. بسیاری از منابع آگاه و البته تحلیلگران تاکید دارند که ایران گزاره خلع سلاح حود را رد کرده و البته که تاکید کرده که نفوذ منطقه‌ای این کشور نیز قابل مذاکره نیست و نیرو‌های جبهه مقاومت در منطقه از ایران دستور نمی‌گیرند و مذاکره بایستی صرفاً بر معادله هسته ای ایران متمرکز باشد.