روابط ترکیه و آمریکا

ترکیه با اتخاذ سیاستی محافظه‌کارانه، روابط خود با دولت ترامپ را به‌دقت مدیریت کرده است. با تشدید تنش‌های منطقه‌ای و نقش اسرائیل، این رویکرد محتاطانه در معرض چالش جدی قرار دارد.

ترکیه یکی از کشور‌های نیمه پیرامونی منطقه است که در این گذار تاریخی عوامل زیادی موقعیت ژئوپلیتیک این کشور را تحت الشاع قرار خواهد داد. برای ترکیه محدودیت‌هایی در قدرت خود دارد، در دو دهه اخیر سیاست گشایش روی چند محور عملاً منافع این کشور را دچار تهدید‌های بالقوه و در برخی مناطق بالفعل نموده و از دستیابی به منافع حداکثری محروم مانده است. امروز ترکیه به‏رغم تحمل هزینه هنگفت توسعه و گسترش که در محور جنوبی به قصد «بازیساز شدن» انجام داده است، در تلاش است تا با تهدیدات جدیدی که در نتیجه این گسترش پدید آمده است، مقابله کند. روندی که به نظر می‌رسد در صورت تشدید درگیری‌ها و افروخته شدن آتش جنگ در منطقه خاورمیانه، موقعیت ژئوپلیتکی ترکیه را با بحران عمیق مواجه خواهد کرد. موضوع مهم دیگری که بر ژئوپلیتیک ترکیه تأثیر منفی می‌گذارد این است که دولت حزب عدالت و توسعه ایدئولوژی حزب خود را بر ابتکارات ژئوپلیتیکی استوار می‌کند. دولت حزب عدالت و توسعه ایدئولوژی حزب «نئو عثمانی و اخوان المسلمین» را به ایدئولوژی دولتی تبدیل کرد و ارزش‌های این ایدئولوژی را جایگزین منافع ملی ترکیه در ابتکارات خاورمیانه و آفریقا نمود. وقتی ضعف فزاینده در جبهه داخلی به این تأثیرات منفی اضافه شود، ماحصل سیاست خارجی ترکیه در یک دهه اخیر (از سال‌های ۲۰۱۰ به بعد) این است که «ژئوپلیتیک ترکیه در معرض فشار و تهدیدات خارجی» قرار گرفته و ترس «تنهایی ژئوپلیتیک» ذهن رهبران آنکارا را همواره به خود مشغول کرده است. امروز ترکیه در تحقق منافع خود در جبهه خارجی از جمله در خاورمیانه، سوریه، آمریکا، اتحادیه اروپا و مسئله پ. ک. ک-YPG مورد حمایت اسرائیل، مدیترانه شرقی و دریای اژه با مشکل مواجه است. رهبران آنکارا برای نجات و رهایی ژئوپلیتیک ترکیه می‌بایست در نوع و شیوه سیاست ورزی در دو جبهه داخلی و خارجی بازنگری کنند؛ وگرنه ممکن است مجبور باشند بار دیگر همانند یک دهه گذشته که پس از شکست آمال و نقشه‌های اردوغان برای سرنگون کردن رژیم بشار اسد و درست در زمانی که آمریکا و اروپا، ترکیه را تنها گذاشتند و حاضر نبودند به ساز آنکارا برقصند؛ عبارت «تنهایی ارزشمند» (değerli yalnızlık) را [که ابراهیم کالن آن موقع برای انحراف افکار عمومی و یا اقناع سازی درونی بکار برد]، تکرار کنند. موضوع تلخی که این روز‌ها رهبران آنکارا نه تنها در غرب آسیا بلکه در حوزه آسیای مرکزی هم کم و بیش نشانه‌های آن را احساس می‌کنند. در صورت عدم تغییر سیاست، در منطقه قفقاز و بالکان هم، «تنهایی» به سراغ رهبران آنکارا خواهد آمد.

یکی از مهم‌ترین موضوعات مورد اختلاف دو کشور، حمایت آمریکا از نیروهای کُرد در شمال سوریه است. ترکیه امیدوار است در دوره جدید ترامپ، آمریکا نیروهای خود را از شرق فرات خارج کند و حمایت از یگان‌های مدافع خلق را کاهش دهد. در حوزه نظامی، خرید سامانه دفاع موشکی اس-۴۰۰ از روسیه همچنان یکی از موانع اصلی در روابط دو کشور است. هرچند آمریکا اخیراً با فروش جنگنده‌های اف-۱۶ به ترکیه موافقت کرده، اما بازگشت ترکیه به برنامه جنگنده های اف-۳۵ منوط به کنار گذاشتن سامانه روسی است. در زمینه اقتصادی، ترکیه امیدوار است روابط تجاری با آمریکا که در حال حاضر حدود ۳۰ میلیارد دلار است، گسترش یابد. البته نگرانی‌هایی در مورد سیاست‌های حمایت‌گرایانه ترامپ و احتمال اعمال تحریم‌های جدید وجود دارد.