سیاست خارجی ایران

❇️ جمهوری آذربایجان در طول سه ده اخیر با بهره‏ برداری از الگوی «سیاست متوازن همه‏جانبه‏گرا و دیپلماسی مؤثر منفعت‏گرا»، توانستند اهداف مهمی نظیر بازپسگیری مناطق اشغالی و حفظ تمامیت ارضی، تقویت مشروعیت ساختار حاکم و تضعیف نیرو‌های اپوزیسیون، تضعیف جایگاه برتر فدراسیون روسیه و جایگزین کردن قدرت‏ های ثالث جهت توازن بخشی قدرت در منطقه قفقاز جنوبی، اتصال به کریدور‌های انتقال انرژی و بهره ‏برداری حداکثری از منابع انرژی، جامه عمل ببخشند. ❇️بعد از تحولات سوریه، رهبران باکو در تلاش‌اند این سیاست متوازن را فراتر از سپهر داخلی، در عرصه خارجی و منطقه‌ای هم متحقق کنند. در این راستا در خصوص مسئله سوریه به دنبال تحقق دیپلماسی مؤثر منفعت گرا با میانجی گری در قبال رژیم صهیونیستی و ترکیه هستند. به نظر می‌رسد جمهوری آذربایجان تلاش می‌کند از امتیاز ارتباطات گسترده و عمیق با رژیم صهیونیستی، ۵ هدف اصلی و راهبردی را متحقق کند: ۱. دستیابی به منفعت حداکثری در قبال معادلات سوریه و تحولات نوظهور منطقه‌ای ۲. توزان بخشی میان قدرت‌های مدعی العموم و انضمام طلب ۳. حفظ سیاست توازن در قبال رژیم صهیونیستی و ترکیه با ایجاد پرونده‌های جدید منطقه‌ای ۴. ایجاد توازن بین ایالات متحده و ترکیه ۵. برقراری ارتباطات جدید با ایالات متحده آمریکا

چهارمین دور مذاکرات هسته ای میان مقامات دو کشور ایران و آمریکا در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ماه در شهر مسقط، پایتخت عمان، برگزار شد. این مذاکرات در حالی انجام شد که تنش ها در منطقه افزایش یافته و فشارهای سیاسی زیادی از سوی بازیگران مختلف بین المللی بر دو طرف وارد می شود. ❇️به طور کلی می‌توان 3 محور اصلی برای چهارمین دوره از مذاکرات هسته ای ایران و آمریکا در مسقط در نظر گرفت: 1. موضوع مربوط به غنی سازی اورانیوم 2. موضوع مربوط به تحریم‌های اعمال شده علیه ایران 3. موضوع مرتبط با برنامه موشکی ایران. ❇️ عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، مذاکرات را«صریحتر و جدیتر» از دوره های قبل توصیف کرد و اظهار داشت که بحث‌های مفیدی در این دوره مطرح شده است. در مقابل، استیو ویتکوف، نماینده ویژه آمریکا، نیز مذاکرات را مثبت ارزیابی کرد. ❇️با این حال می توان با توجه به روند برگزاری چهار دوره مذاکرات اخیر چند سناریوی اصلی را برای آینده مذاکرات میان دو کشور طرح کرد: 1. شکل گیری توافق گام به گام در سطح محدود 2. شکست کامل مذاکرات و تشدید تنش میان دو کشور 3. ادامه مذاکرات بدون نتیجه قطعی و نهایی. ❇️با این حال موضوعات مهمی مانند: 1. سفر ترامپ به خاورمیانه 2. تنش های منطقه ای می تواند تا حد زیادی چشم اندازه آینده مذاکرات میان آمریکا و ایران را تغییر دهد.

سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در سفر اخیر به مسکو با سرگئی لاوروف و ولادیمیر پوتین دیدار کرد. این مذاکرات در چهار محور کلیدی انجام شد: ۱. انتقال پیام رهبر ایران به پوتین: تأکید بر تقویت همکاری‌های امنیتی و اقتصادی در شرایط تشدید تحریم‌های غرب، با توجه به سند همکاری ۲۰ ساله دو کشور. ۲. برنامه هسته‌ای ایران: روسیه به عنوان حامی ایران در شورای امنیت، نقش کلیدی در تعدیل فشارهای غرب و احیای برجام دارد. ۳. وضعیت سوریه: هماهنگی دو کشور برای حفظ ثبات و مقابله با تهدیدات امنیتی در منطقه. ۴. قفقاز و کریدورهای تجاری: ایران با طرح کریدور خلیج فارس-دریای سیاه، به دنبال کاهش وابستگی به ترکیه و تقویت جایگاه ترانزیتی خود است. این سفر نشان‌دهنده تلاش تهران و مسکو برای تبدیل همکاری‌های موقت به اتحاد استراتژیک در مقابل هژمونی غرب است، اما چالش‌هایی مانند تنش‌های روسیه با غرب و اختلافات داخلی می‌تواند بر نتایج آن تأثیر بگذارد.

۱۰ سال پیش، دولت وقت با شعار مذاکره روی کار آمد و عملاً مجبور به توافق با آمریکا بود. تحریم‌های بی‌سابقه، فروش نفت و انتقال ارز را فلج کرده و دولت در تنگنای شدید قرار داشت. آمریکا نیز تنها درگیر ایران و منطقه غرب آسیا بود و با تمام توان بر ایران متمرکز شده بود. اما امروز ایران با تجربه یک دهه تحریم، توانسته نفت بفروشد و ارز وارد کند. جبهه تحریم‌شدگان با حضور روسیه و چین گسترده شده و محور مقاومت از مدیترانه تا باب‌المندب شکل گرفته است. در مقابل، آمریکا امروز با چند بحران هم‌زمان در غرب آسیا، شرق اروپا و شرق آسیا روبه‌روست و تمرکز گذشته را ندارد. ایران باید با شناخت دقیق شرایط جهانی و داخلی، از اهرم‌های قدرت خود در مذاکرات بهره بگیرد، بر خطوط قرمز پای بفشارد و با حفظ انسجام ملی، جنگ شناختی دشمن را خنثی کند.

ایران در قالب پاسخ اخیر خود به نامه ترامپ، عملاً افق‌هایی را ترسیم کرده که در قالب آن‌ها (بر اساس آنچه برخی منابع گفته‌اند)، درس گرفتن از گذشته نکته برجسته بوده است. به بیان ساده تر، ایران فعالانه این نکته را مورد اشاره قرار داده که اگر قرار باشد بدعهدی‌ها و روند‌های غلط گذشته از سوی آمریکا دنبال شود، هیچ چشم انداز روشنی پیش رو نخواهد بود. نامه ترامپ به ایران را فرستاده اماراتی به دست مقام‌های کشورمان رساند با این حال، ایران پاسخ نامه ترامپ را به طرف عمانی داده است. عمان سال هاست که به فعالیت میانجی گری میان ایران و قدرت‌های غربی مشغول است و تهران همواره این کشور را به مثابه یک میانجی‌گر مطمئن ارزیابی کرده است. همچنین پاسخ ایران به نامه ترامپ کاملاً جامع بوده است. بسیاری از منابع آگاه و البته تحلیلگران تاکید دارند که ایران گزاره خلع سلاح حود را رد کرده و البته که تاکید کرده که نفوذ منطقه‌ای این کشور نیز قابل مذاکره نیست و نیرو‌های جبهه مقاومت در منطقه از ایران دستور نمی‌گیرند و مذاکره بایستی صرفاً بر معادله هسته ای ایران متمرکز باشد.

که اساساً هر گونه مذاکره با آمریکایی‌ها دارای سه متغیر اصلی در داخل ایالات متحده است: 1) رئیس جمهور فعلی آمریکا 2) روسای جمهور بعدی آمریکا 3) مجلس کنگره و سنا آمریکا. به نظر می‌رسد که دلیل اصلی اینکه ایالات متحده قابل اعتماد نیست و پیمان شکن است به خاطر این است که هر کدام از سه متغیر پیشتر ذکر شده توانایی تغییر دادن سیاست‌ها و بازپس گیری امضاها به صورت یکجانبه را دارند لذا مذاکره و بر سر میز نشستن در چنین شرایطی عاقلانه محسوب نمی‌شود. گفتنی است ایران در واکنش به تحولات بین‌المللی و تجربه‌های گذشته، رویکردی محتاطانه و مبتنی بر راستی‌آزمایی را اتخاذ کرده است. ایران، تقریباً مشابه روسیه و چین، با تکیه بر درس‌هایی که از مذاکرات تحقیرآمیز برخی کشورها مانند اوکراین، مکزیک و کانادا گرفته، شرط اصلی خود برای ورود به مذاکره مستقیم را پایبندی عملی طرف مقابل به وعده‌ها اعلام کرده است. این در حالی است که وعده‌های کشورهای غربی در مواردی نظیر اوکراین، غزه و حتی در قبال روسیه، بارها متزلزل و غیرقابل اعتماد بوده است. . ایران تأکید کرده است که در شرایط فشار حداکثری، حتی این روزنه محدود مذاکرات غیرمستقیم نیز ممکن است کاملاً بسته شود. این پیام آشکارا نشان‌دهنده اهمیت احترام به حقوق و منافع ملی ایران در هرگونه مذاکره و تعامل آینده است. در حوزه منطقه‌ای آنچه که از آن با عنوان نیروی‌های نیابتی ایران توسط آمریکایی‌ها یاد شده است به صراحت اعلام شده است که چنین نیست و دولت‌ها و گروه‌های مقاومت حاضر در منطقه مستقلاً در برابر زیاده خواهی‌های آمریکایی و تجاوزات و جنایات رژیم غاصب صهیونی عملیات انجام می‌دهند و برای هر گونه مذاکره‌ای با ایشان نیاز است تا آمریکایی‌ها مستقلاً با هر کدام از آن‌ها مذاکره داشته باشد. در خصوص ادعاها و درخواست ترامپ مبنی بر مذاکره بر سر مسائل دفاعی و موشکی هم موضع گیری ایران ثابت و اصولی و هوشمندانه است. رهبر انقلاب در سال ۱۳۹۸ طی یک سخنرانی به‌طور شفاف و قاطعانه تأکید کردند که توانایی دفاعی و نظامی کشور از مسائل اصلی و حیاتی انقلاب اسلامی است و مذاکره درباره این موضوع به هیچ وجه پذیرفتنی نیست. و در نهایت پاسخ جمهوری اسلامی ایران به بخش پایانی نامه که احتمالاً تهدید نظامی ایران می‌باشد نیز قاطع و هوشمندانه بوده و رونمایی از تونل‌های موشکی جدید و موضع گیری های اخیر فرماندهان سپاه و ارتش در برابر یاوه گویی ها و هرگونه تهدید خارجی نیز در همین زمینه قابل بررسی و تحلیل است. در نهایت، آنچه که امروز بیش از هر چیز دیگری نیاز است، هوشیاری و اتحاد ملی است. تنها با همبستگی و آگاهی می‌توانیم در برابر تهدیدات ایستادگی کنیم و آینده‌ای روشن برای کشورمان بسازیم.

امضای «معاهده مشارکت جامع راهبردی» میان ایران و روسیه نشان‌دهنده تلاش دو کشور برای تعریف چارچوبی بلندمدت در روابط دوجانبه است. این معاهده که شامل همکاری در حوزه‌های اقتصادی، نظامی، علمی و فرهنگی است، می‌تواند بستر مناسبی برای تقویت تعاملات فراهم کند. با این حال، تحقق اهداف این معاهده نیازمند رفع موانع موجود و اعتمادسازی بیشتر میان دو طرف است. روابط ایران و روسیه نمونه‌ای از پیچیدگی‌های سیاست بین‌الملل است که در آن منافع مشترک و رقابت‌ها به طور همزمان وجود دارد. روابط ایران و روسیه ترکیبی از فرصت‌ها و تهدیدهاست. هرچند همکاری‌های دو کشور در زمینه‌های مختلف می‌تواند به تقویت موقعیت ایران کمک کند، اما تهران باید همواره هوشیار باشد تا منافع ملی خود را قربانی بازی‌های ژئوپلیتیکی قدرت‌های بزرگ نکند. سیاست خارجی مستقل، تنوع‌بخشی به شرکای بین‌المللی و تعریف دقیق نقش ایران در نظم جدید منطقه‌ای می‌تواند راهگشای آینده‌ای پایدارتر برای کشور باشد.

بی اعتمادی، پیوست دائمی مذاکرات احتمالی بین ایران و امریکا است. بی‌اعتمادی ایرانی‌ها به آمریکا، واقعیتی است که نه تنها در میان مردم عادی، بلکه در بین نخبگان سیاسی و حتی در میان تحلیل‌گران بین‌المللی نیز مورد تأیید قرار گرفته است. این بی‌اعتمادی ریشه در وقایع تاریخی و تجربیات تلخ گذشته دارد و به سادگی قابل اغماض نیست. همانطور که ملاحظه می‌کنید رهبر انقلاب به‌رغم وجود دلایل آرمانگرایانه در خصوص عدم اعتماد به امریکا به تجارب واقع گرایانه کف میدان یعنی تجربه تلخ بدعهدی امریکا، غشّ در معامله و عدم تحقق مقصود مذاکره یعنی رفع تحریم‌ها و ضرر و زیان در تحصیل منافع ملی می‌پردازند و با تاکید بر کلیدواژه‌های عقلانیت، هوشمندی و امثال آن همه ایرانیان با هر دین و آئین و مرام و مسلک را مخاطب خود قرار می‌دهند. مایه بسی تعجب و تأسف است که با منطقی به این روشنی هنوز عده‌ای از مسئولین کشور تنها گزینه رفع مشکلات مردم را تعامل با غرب خصوصا مذاکره با آمریکا می‌دانند بدون آنکه به تجارب تلخ مذاکرات دهه ۹۰ بین ایران و غرب (به ویژه آمریکا) اشاره نمایند. حال آنکه با هر عینکی به این ماجرا نگاه کنیم (عینک آرمانگرایی/ عینک واقع گرایی) مذاکره با امریکا نه تنها فایده‌ای ندارد و مشکلی را حل نمی‌کند بلکه اقتصاد را به حالت تعلیق درآورده، بازار ایران را شرطی کرده و مشکلات کشور را پیچیده‌تر می‌کند. تنها راه غلبه بر آمریکا و مقابله با فشار حداکثری ترامپ مقاومت حداکثری و قوی شدن جمهوری اسلامی است