ابعاد و نتایج مذاکرات ریاض- صنعا

سفر ناگهانی محمد بن سلمان به عمان پس از پایان نشست گروه 20 در دهلی‌نو، گمانه‌زنی‌ها در خصوص از سرگیری مذاکرات صلح یمن از کانال مسقط را افزایش داده است. تنها چند روز پس از حضور ولیعهد سعودی در عمان، هیاتی عالی‌رتبه از مقامات دولت نجات ملی یمن به همراه میانجی‌گرایان عمانی برای ادامه گفتگوهای صلح با طرف سعودی راهی ریاض شدند. براساس اخبار منتشر شده از این نشست به نظر می‌رسد طرفین بر سر توافقی گسترده‌تر بر پایه از سرگیری فعالیت فرودگاه- بنادر، صادرات منابع هیدروکربن یمن، از سرگیری گفتگوهای یمنی- یمنی، یکپارچه سازی سیستم مالی- بانکی، آزادسازی تمامی زندانیان، پرداخت حقوق کارمندان و در نهایت ایجاد آتش‌بس و صلحی فراگیر به توافقات اولیه دست یافتند. برهمین اساس در ادامه این یادداشت به واکاوی نتایج سفر هیاتی یمنی به ریاض و چالش‌های صلح پایدار در یمن خواهیم پرداخت.

به گزارش خبرگزاری «روس الیوم» شاهزاده خالد بن سلمان وزیر عربستان در حساب کاربری خود در «x» از دیدار با هیات دولت نجات ملی یمن در ریاض خبر داد. گفتگوهای صلح سعودی- یمنی با میانجی‌گری عمان پس از پنج روز به پایان رسید و هیانی یمنی به کشور خود بازگشتند. خبرگزاری رسمی عربستان این دیدار را در امتداد ابتکار سعودی در مارس 2021 و ادامه گفتگوهای هیات عربستانی به ریاست محمد الجابر سفیر سعودی در یمن در مورخ 8 الی 13 آوریل اعلام کرد.

در واکنش به این سفر، متیو میلر سخنگوی وزارت خارجه آمریکا ضمن استقبال از دیدر هیات سعودی- یمنی اعلام کرد که واشنگتن از احیای روند سیاسی یمنی- یمنی تحت نظارت سازمان ملل متحد برای پایان یافتن درگیری‌ها حمایت می‌کند. هفته گذشته هیات آمریکایی به عربستان، عمان و امارات سفری انجام دادند تا به بررسی امکان صلح در یمن بپردازند. این اظهارات در حالی از سوی مقامات آمریکایی مطرح می‌شود که واشنگتن از ابتدای بحران یمن یکی از شرکای اصلی در ارائه کمک‌های اطلاعاتی و بمب‌باران زیرساخت‌های این کشور فقیر در شبه جزیره عربستان بوده است. حال پس از گذشت هشت سال از فاجعه بشری یمن آمریکایی‌ها سعی دارند خود را در قامت قهرمان صلح معرفی کنند، بی‌آنکه هیچ اشاره‌ای به فروش تسلیحات پیشرفته به عربستان و امارات داشته باشند.

توافق پکن و عادی‌سازی میان پادشاهی عربی سعودی و جمهوری اسلامی ایران فرصت کم‌نظیری برای کاهش تنش‌های منطقه‌ای و حرکت دولت‌های خاورمیانه به سمت همکاری و توسعه یکپارچه فراهم کرده است. با گذشت هفت‌ماه از دیدار مقامات امنیتی- سیاسی ایران و سعودی، حال عربستانی‌ها پس از عادی‌سازی روابط با سوریه به دنبال پایان دادن به جنگ یمن و بازسازی روابط با دولت نجات ملی یمن هستند. با آنکه روند تشکیل دولت آتی یمن و توافق تمامی گروه‌های یمنی بر سر تشکیل دولت وحدت ملی مسیری سخت و طولانی به نظر می‌رسد اما اراده بازیگران منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای برای خاموش شدن بحران در این کشور عربی می‌تواند کمک شایانی به روند مذاکرات صلح کند. به عبارت دیگر حمایت سیاسی- اقتصادی تهران و ریاض از طرف‌های درگیر در یمن زمینه کاهش تنش‌های محلی و بازشگت تمامی طرف‌ها به میز مذاکره را تسهیل خواهد نمود.

با وجود تاثیر مثبت توافق ایران- سعودی بر روند پایان یافتن جنگ یمن اما صلح پایدار در این کشور با چالش‌های جدی مواجه است. شاید مهم‌ترین مانع در این مسیر حمایت امارات و رژیم صهیونیستی از نیروی تجزیه‌طلب شورای انتقالی جنوب باشد. اماراتی‌ها قصد دارند از طریق تجزیه یمن کنترل بخشی از بنادر و منابع طبیعی این کشور غنی را به دست بگیرند. همچنین نیروهای ابوظبی- تل‌آویو با حضور در مجمع الجزایر استراتژیک سقطری سعی دارند تا پایگاهی مهم در آستانه اتصال اقیانوس هند به خلیج عدن، شاخ آفریقا و تنگه باب المندب داشته باشند. این موضوع سبب می‌شود تا روند گفتگوهای یمنی- یمنی صنعا و عدن مسیر پرچالشی برای اعلام پایان جنگ، یکپارچگی و حرکت به سمت راه‌وحل سیاسی پایدار داشته باشد.

بهره سخن

پس از گذشت هجده ماه دوره آرامش و کاهش درگیری‌ها میان دولت قانونی یمن و همسایه شمالی این کشور یعنی عربستان سعودی به نظر می‌رسد لحظه اعلام پایان جنگ در مراحل  پایانی خود قرار دارد. با کاهش تنش‌ها میان تهران- ریاض حال طرفین منازعه خود را آماده آتش‌بس طولانی و اعلام رسمی پایان جنگ می‌کنند. با وجود تلاش روند مثبت مذاکرات صلح اما بسیاری از تحلیل‌گران معتقدند که بحران یمن به دلیل ابرمشکلاتی همچون تسلط شورای انتقالی جنوب بر امور بخش‌های از جنوب یمن، تشدید بحران انسانی، تخریب گسترده زیرساخت‌ها و مراکز صنعتی، عدم پرداخت حقوق کارمندان دولت و خطر تجزیه یمن همچنان دارای چشم اندازی مبهم است و معلوم نیست پایان جنگ بتواند به حل‌وفصل این مشکلات کمکی کند. به عبارت دیگر تا زمانی که تمام بازیگران داخلی و خارجی بحران یمن به اجماع نظر بر سر راه‌حلی ایجابی برای بازسازی زیرساخت‌ها و توسعه یمن دست پیدا نکنند، اعلام آتش‌بس طولانی مدت کمک زیادی به کاهش مشکلات این کشور جنگ زده نخواهد کرد.