سیاست خارجی ترامپ

با پیروزی دوباره دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴، آمریکا وارد مرحله‌ای تازه از حیات سیاسی خود شده است؛ مرحله‌ای که بسیاری آن را «دوران ترامپیسم تثبیت‌شده» می‌نامند. ترامپ سه اولویت اساسی را در صدر برنامه‌های داخلی و خارجی خود قرار داده است: ۱. مهندسی قدرت در داخل؛ بازنویسی نظم سیاسی آمریکا: ترامپ این‌بار دیگر فقط به دنبال ریاست‌جمهوری نیست؛ او به دنبال نهادینه‌سازی نوعی نظم سیاسی نوین با محوریت «ترامپیسم» است. در ماه‌های نخست بازگشتش به قدرت، موجی از تغییرات مدیریتی در نهاد‌های امنیتی، قضایی و رسانه‌ای آمریکا آغاز شد. بسیاری از مدیران ارشد مخالف یا مستقل، از سمت خود برکنار شدند و چهره‌های وفادار به گفتمان ترامپ جایگزین آنان شدند. ۲. سیاست تهاجم اقتصادی: تحریم ها، سازمان‌های نظیر بریکس و شانگهای، ظهور رمز ارز‌ها و قدرت گرفتن برخی ارز‌ها نظیر یوآن، ترامپ را به این چالش انداخته که دیگر دلار نمی‌تواند آینده آمریکا را تضمین کند لذا سیاست تهاجم اقتصادی را در عرصه بین الملل در پیش گرفته است و اقداماتی نظیر جنگ تعرفه ها، جایگزین کردن کشور‌های عربی با اروپا برای منافع اقتصادی، نگاه بر کشور‌های دارای منابع و معادن نظیر اوکراین و کشور‌های آفریقایی و ... در این راستا ارزیابی می‌گردد. 3. مهار چین با تمام ابزار‌های ممکن: در سیاست خارجی، ترامپ چین را تهدید شماره یک برای نظم جهانی تحت رهبری آمریکا می‌داند. این نگاه، اگرچه در دوره اول نیز وجود داشت، اما در سال اول دوره دوم به مرحله تهاجمی‌تری رسیده است.

وقتی خلیج فارس در قلب نبرد ژئوپلتیک می‌تپد در شبی که همه نگاه‌ها به ریاض بود، ترامپ نه از خلیج فارس گفت و نه از جعلی‌ترین نامش، «خلیج عربی». اما پشت این سکوت، صدای یک استراتژی تازه شنیده شد؛ طرحی پیچیده برای تقویت رقبای منطقه‌ای ایران، منزوی‌سازی تهران و حفظ هژمونی آمریکا در خاورمیانه. از قرارداد ۱۴۲ میلیارد دلاری تسلیحاتی با عربستان تا لغو تحریم‌های سوریه و تهدید به «صفر کردن صادرات نفت ایران»، همه چیز از بازی بزرگی خبر می‌دهد که هدفش تضعیف موقعیت استراتژیک ایران است. اما در این میان، خلیج فارس نه‌ فقط یک اسم، بلکه نماد هویت ملی ماست. سکوت ترامپ درباره تغییر نام، شاید نشانه احتیاط دیپلماتیک باشد، اما واقعیت ژئوپلتیک، چیز دیگری می‌گوید: بازی شروع شده، و ایران باید با اتحاد ملی، استقلال اقتصادی و دیپلماسی فعال، آماده پاسخ باشد. خلیج فارس، تنها یک نام نیست!

ترامپ که در اولین سفر خارجی دوره اول ریاست جمهوری خود در سال 2017 به عربستان سعودی سفر کرده بود، مجدداً در سال 2025 و در اولین سفر خارجی دور دوم ریاست جمهوری‌اش، منطقه خلیج فارس و کشور عربستان سعودی را انتخاب کرده است. موضوعی که در ابتدای امر نشان دهنده نگاه فرصت محورانه ترامپ به منطقه دارد. بنابر گزارش‌ها، توافق‌نامه دفاعی که بین دو کشور عربستان و آمریکا در کاخ سلطنتی یمامه ریاض امضا شد، ارزشی نزدیک به ۱۴۲ میلیارد دلار دارد که به موجب آن ریاض تجهیزات و خدمات پیشرفته‌ای از شرکت‌های آمریکایی دریافت خواهد کرد. بر پایهٔ اطلاعات منتشرشده از سوی کاخ سفید، این توافق دفاعی بخشی از تعهد سرمایه‌گذاری ۶۰۰ میلیارد دلاری عربستان در ایالات متحده است. این توافق همچنین شامل صادرات توربین‌های گازی و راهکارهای انرژی شرکت «جی‌ای» به ارزش ۱۴.۲ میلیارد دلار و هواپیماهای مسافربری بوئینگ ۷۳۷–۸ به ارزش ۴.۸ میلیارد دلار نیز می‌شود. کاخ سفید همچنین اعلام کرد که شرکت سعودی «دیتاولت» قصد دارد ۲۰ میلیارد دلار در مراکز داده و زیرساخت‌های انرژی مرتبط با هوش مصنوعی در ایالات متحده سرمایه‌گذاری کند. در همین زمینه ذکر چند نکته حائز اهمیت است: 1) جذب تریلیون ها دلار سرمایه از کشورهای ثروتمند عربی منطقه در دوره اول و دوم ریاست جمهوری ترامپ در حالی هنرنمایی سیاسی و اقتصادی او را نشان می‌دهد که میلیاردها دلار مالیاتِ مالیات دهندگان آمریکایی صرف هزینه‌های جنگی و نسل کشی و پاکسازی قومی در فلسطین و غزه می‌شود و احتمالاً عایدی و سود حاصل از سرمایه گذاری‌های سخاوتمندانه کشورهای عربی منطقه در ایالات متحده نیز مجدداً در قالب موشک و بمب‌های پیشرفته بر سر زنان و کودکان بی دفاع فلسطینی و یمنی و ... ریخته خواهد شد. 2) نکته دیگر این است که اگرچه ترامپ در کنفرانس خبری دیروز در ریاض، سخنرانی همراه با توسعه و امیدواری برای کشورهای عربی منطقه داشت اما در عمل ثابت کرده است که نگاه او به منطقه و کشورهای آن صرفاً یک نگاه ابزاری و فرصت طلبانه است و در بزنگاه‌های سیاسی ابایی از خالی کردن پشت متحدین منطقه‌ای خود ندارد. تصاویر تاریخی دیدار زلنسکی با ترامپ در اتاق بیضی شکل کاخ سفید به وضوح نمایشگر غیرقابل اعتماد بودن ترامپ و اشتباه و خطای استراتژیک در دست دوستی دادن با اوست. 3) نکته دیگر اینکه با این جذب سرمایه خارجی تریلیون دلاری عملاً دست ترامپ پُر شده و هنگام بازگشت به ایالات متحده، به عنوان اولین دستاورد سیاسی و اقتصادی او در بهبوهه بحران‌های بین المللی و داخلی گریبانگیر آمریکا قلمداد خواهد شد. عدم توانایی حل مسائل و بحران‌های کوچک و بزرگ داخلی و خارجی ایالات متحده توسط ترامپ علیرغم شعارها و وعده‌های پوپولیستی او، فشار زیادی را روی دولت و کابینه او قرار داده بود و حال فضا کمی تغییر خواهدکرد.

به تازگی شاهد اوج گیری قابل توجه اختلافات میان دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا و بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم اشغالگر قدس بوده ایم. جالب اینکه تنها اندکی پس از بمباران بندر الحدیده یمن و فرودگاه صنعا توسط اشغالگران اسرائیلی، ترامپ در موضع گیری در کاخ سفید اعلام کرد که با حوقی های یمنی به توافق آتش بس رسیده و البته که هیچ مشکلی ندارد اگر یمنی ها، اسرائیل را هدف قرار دهند! منابع آگاه در فلسطین اشغالی و البته رسانه های این رژیم نیز تایید می کنند که روابط آمریکا و اسرائیل به پایین‌ترین حد ممکن رسیده است. ترامپ به نوعی این ادراک را دارد که نتانیاهو و لابی های اسرائیلی سعی دارند تا جای ممکن در دولت وی نفوذ کنند و بر دستورکارها و اولویت های دولتش اثرگذاری مستقیم داشته باشند. در جریان برکناری مایک والتز مشاور امنیت ملی ترامپ شاهد بودیم که واشینگتن‌پست فاش کرد یکی از دلایل مهم برکناری والتز، هماهنگی او با نتانیاهو در مساله ایران بود. موضوعی که نوعی بی‌احترامی به رئیس جمهور آمریکا بود و ترامپ در این معادله، حس تحقیر کرده است. ترامپ در آستانه سفر به منطقه غرب آسیا و دیدار با رهبران کشورهای عربی منطقه است. در این فضا، او با فاصله گرفتن از نتانیاهو و تشدید تنش ها علیه وی، قصد دارد این پیام را به سران کشورهای عربی منطقه برساند که چک سفید امضا به نتانیاهو نداده و در صورت لزوم جلوی وی نیز خواهد ایستاد. موضوعی که به زعم ترامپ می تواندحکام عرب منطقه را قانع کند تا سرمایه گذاری های قابل توجهی را در خاک آمریکا انجام دهند و موجب دستاوردسازی اقتصادی برای ترامپ و دولتش شوند. موضوعی که رئیس جمهور آمریکا به شدت به آن نیاز دارد.

دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در آینده نزدیک به منطقه غرب آسیا سفر خواهد کرد. منابع آگاه گزارش داده اند که مقصد اول سفر او به منطقه، عربستان سعودی است. گفته شده که ترامپ احتمالا در عربستان در نشستی مشترک با سران کشورهای عربی منطقه حضور پیدا خواهد کرد. گزارش ها حاکی از این هستند که ترامپ بنا دارد در تاریخ 23 اردیبهشت وارد عربستان شود و در ادامه به قطر و امارات نیز سفر می کند. * پیشتر شاهد بودیم که ترامپ در دولت نخست خود از عربستان به عنوان گاوی شیرده یاد کرده بود و در روزهای نخست دولت جدیدش هم با اشاره به کشورهایی نظیر عربستان و یا بحرین به این موضوع پرداخت که آن ها باید منابع مالی قابل توجهی را در خاک آمریکا سرمایه گذاری کنند. از این رو، اولویت اصلی و اولیه ترامپ در جریان دیدار با سران کشورهای منطقه، جلب سرمایه گذاری های آن ها برای آمریکا است. موضوعی که می تواند موقعیت ترامپ در حوزه سیاست داخلی آمریکا را تقویت کند. ترامپ در جریان رایزنی های خود با سران کشورهای منطقه، تا حد زیادی معطوف به اقناع آن ها جهت همکاریشان با واشینگتن در قالب طرح و برنامه های خود و دولتش علیه ایران است. کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس خاطره خوبی از پشتیبانی ترامپ از خود در قالب مسائل منطقه ای ندارند و درست به همین دلیل در مدت اخیر شاهد بوده ایم که در بحبوحه شاخ و شانه کشیدن های ترامپ برای ایران، آن ها خود را کنار کشیده اند و تاکید کرده اند که اجازه نمی دهند از طریق خاک یا حریم هوایی آن ها اقدامی علیه ایران صورت گیرد. ترامپ سعی دارد این روند را معکوس کند. به نظر می رسد ترامپ در جریان سفر خود به منطقه غرب آسیا تا حد زیادی نیز مطعوف به پیشبرد دستورکارش با محوریت عادی سازی روابط کشورهای عربی با رژیم اشغالگر قدس باشد. طرحی که او در دولت نخست خود بنیان آن را نهاد و در ادامه عقیم ماند. حال رئیس جمهور آمریکا احتالا قصد دارد تا از طریق رایزنی های مستقیم با سران کشورهای عربی، آن ها را به سمت یک رویکرد ملایم‌تر در رابطه با رژیم اشغالگر قدس سوق دهد.

طی هفته‌های اخیر، محبوبیت دونالد ترامپ در میان افکار عمومی آمریکا به طور چشمگیری کاهش یافته است. براساس نظرسنجی‌های واشنگتن‌پست، ای‌بی‌سی نیوز و ایپسوس، تنها ۳۹ درصد از مردم عملکرد وی را تایید می‌کنند؛ رقمی که در فوریه ۴۵ درصد بود. بحران اقتصادی و بی‌اعتمادی عمومی مهم‌ترین دلیل این کاهش، بحران اقتصادی ناشی از سیاست‌های نادرست ترامپ در دوره دوم ریاست‌جمهوری عنوان شده است. تعرفه‌های جدید تجاری، تنش با چین و نوسانات بازار موجب بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران و نارضایتی گسترده مردم شده است. تشدید شکاف اجتماعی و سیاسی افزایش لحن تهاجمی ترامپ در مواجهه با رقبای داخلی، تغییرات ناگهانی در قوانین مهاجرتی و محیط زیستی، و ادامه سیاست‌های یکجانبه در عرصه خارجی، شکاف‌های اجتماعی و بی‌ثباتی سیاسی را در آمریکا تشدید کرده است. مواضع منفی رسانه‌های داخلی از سوی دیگر، هجمه شدید رسانه‌های مطرح علیه ترامپ، با برجسته کردن ناکامی‌های اقتصادی، سیاست‌های پرتنش خارجی و سوابق حقوقی وی، تصویری منفی از او ساخته است. ادامه این روند، چالش‌های جدی برای آینده سیاسی ترامپ رقم خواهد زد.

موضع‌گیری های اخیر ترامپ در قبال مسئله اوکراین به خوبی این موضوع را واضح و مبرهن ساخته است که رئیس‌جمهور آمریکا بیشتر از آنکه به فکر کمک برای شکل‌گیری یک توافق صلح اساسی میان روسیه و اوکراین باشد به منافع خودش فکر و توجه می کند. برای ترامپ نه این موضوع که اوکراین ملزم به تسلیم بخشی از سرزمین‌هایش به روسیه شود، حائز اهمیت است و نه این موضوع که پایان جنگ برای این کشور هم دستاوردی به همراه داشته باشد. همچنین اولویت سیاست خارجی ترامپ نیز بر پایه سیاست اول آمریکا شکل گرفته است. او بدون هیچ اقدام و برنامه مشخصی مدام از لزوم برقراری توافق صلح اوکراین و روسیه صحبت می کند و در اظهاراتش تنها به این موضوع فکر می کند که چطور امتیازاتی را از اوکراین گرفته و در راستای تامین منافع کشورش آنها را در دست گیرد.

ترامپ از زمان اعلام مواضعش در قبال جنگ غزه این موضوع را به خوبی عیان ساخته که تصمیم دارد ضمن اعلام همسویی کامل با منافع دولت بنیامین نتانیاهو، تمام ابزارهای لازم را جهت پس زدن تمامی عناصر ضد اسرائیلی در منطقه به کار گیرد. در همین راستا، او ظرف مدت زمانی اندکی از آغاز به کار دولتش امتیازات مهمی را برای رژیم صهیونیستی قائل شده است. بر این اساس، منابع نزدیک به دولت ترامپ از اقدام وی برای از سرگیری روند ارسال بمب های دو هزار پوندی برای اسرائیل خبر داده اند که ارائه شان در دولت بایدن تحت تاثیر خرابی های مرگبار و خساراتی که می توانستند در نوار غزه به بار آورند، متوقف شد. از ابتدای آغاز آتش|‌بس در غزه ترامپ مدام بر برنامه خود جهت پاکسازی غزه تاکید کرده است و تاکنون چندین بار از مردم فلسطین خواسته تا جهت تحقق برنامه پاکسازی به کشورهای همسایه مانند مصر و اردن رفته و موقتا در این کشورها ساکن شود. ایده ای که جدا از مقاومت صریح ساکنان فلسطین با واکنش انتقادی مقامات دولت اردن و مصر مواجه شد و حتی جامعه جهانی نیز آن را پیشنهادی نشدنی و غیرممکن خوانده است. ترامپ در حالی ایده کوچ اجباری مردم فلسطین را مطرح می‌کند که منتقدان برجسته ای پیشنهادش را در این رابطه نقض آشکار حقوق بشر دانسته و راهی برای پاکسازی قومی در غزه عنوان می‌کنند.

در موضوع چین، بازگشت ترامپ ممکن است منجر به اعمال تعرفه ۶۰ درصدی بر کالاهای چینی شود که ضربه‌ای جدی به اقتصاد این کشور محسوب می‌شود. . نگرانی پکن از سیاست‌های پیش‌بینی‌ناپذیر ترامپ همچنان وجود دارد، اما این چالش‌ها ممکن است روابط اقتصادی بین چین و اروپا را تقویت کنند. علاوه بر این، کم‌علاقگی ترامپ به حمایت از تایوان ممکن است فرصتی برای پکن باشد تا در مسائل مربوط به این جزیره فشار بیشتری بر واشنگتن وارد کند.اینکه ترامپ به دنبال اجرای سیاست حمایت گرایی داخلی، تلاش خواهد کرد تا هزینه‌های حمایت از اسرائیل را از نتانیاهو گرفته و هزینه‌های ادامه جنگ را دیگر بر ایالات متحده تحمیل نکند. به نظر می‌رسد که ترامپ تلاش خواهد کرد تا در راستای سیاست انزوا‌گرایی که در چهار سال اول ریاست جمهوری خود داشت، بحران‌های بین المللی را با متحدین نیابتی خود مدیریت کند بنابراین در بحران جنگ غزه با کاهش نفوذ آمریکا در اسرائیل و جنگ تلاش خواهد کرد تا این بحران به دست خود رژیم صهیونیستی حل و فصل شود. همچنین ترامپ تلاش خواهد کرد تا با تحت فشار قرار دادن جبهه مقاومت و با انجام بازی رسانه‌ای و سیاسی و تبلیغاتی، توافق نامه آتش بس و صلحی که همراه با امتیازات بسیار زیاد برای اسرائیل باشد را اجرایی کند.با وجود بحران‌های جاری مانند اوکراین و تایوان، ترامپ وعده داده که با رویکردی سریع و قاطع به این مسائل پایان دهد.. در نهایت، سیاست خارجی ترامپ با عدم قطعیت همراه خواهد بود که در کوتاه‌مدت ممکن است موفقیت‌هایی به ارمغان بیاورد، اما می‌تواند به تضعیف موقعیت آمریکا در صحنه بین‌المللی منجر شود.