در اقدامی غافلگیرانه و بدون مقدمات رسانه ای، وزیر دفاع آمریکا مارک اسپر ووزیر دفاع تونس ابراهیم البرتاجی، در تاریخ 30/09/2020 (9 مهرماه 1399) در تونس ، یک توافق نامه 10 ساله "همکاری نظامی" را امضا کردند که عبارت است از یک نقشه راه که جزئیات آن فاش نشده است. این توافق نامه در عنوان گسترده خود ، توسعه روابط دو کشور در زمینه های مربوط به امور نظامی وامنیتی است.
وزیر دفاع آمریکا گفت که هدف سفرش به تونس تقویت روابط با این متحد "بزرگ" در منطقه وبحث در مورد تهدیدهای سازمان های مسلح مانند داعش والقاعده برای تونس است.
همچنین تعهد کرد که در مقابله با رفتار پکن ومسکو که روش‌های خبیث ومنفی را برای تضعیف موسسات آفریقایی، تضعیف حاکمیت‌های ملی کشورها، برهم زدن ثبات وآرامش وسوء استفاده از منابع در مناطق مختلف منطقه دنبال می‌کنند، همکاری خواهد کرد.
وزیر دفاع آمریکا گفت که همکاریهای کشورش با کشورهای آفریقایی از روی حسن نیت ونگاهی صادقانه مبنی بر ایجاد آفریقایی امن‌تر، با ثبات تر وشکوفاتر همراه با احترام به حاکمیت همه کشورها انجام میشود.
موضع آمریکا در مورد این توافق نامه
طبق اظهارات وزیر دفاع آمریکا وسفارت آمریکا در تونس، هدف این توافق نامه عبارت است از:
1- مقابله با افراط گرایان از سوی گروه های مسلح مستقر در لیبی والجزایر که تهدیدی برای منطقه به حساب می آیند.
2- مقابله با رقبای استراتژیک مانند چین وروسیه که "رفتار بدی" علیه منافع آمریکا در آفریقا دارند.
3- افزایش سطح همکاری با تونس به دلیل اهمیت وجایگاه این کشور در مواجهه با بحران لیبی.
4- نظارت بر اوضاع وتغییرات در منطقه ، زیرا آمریکا نگران امنیت منطقه است.
موضع دولت تونس در مورد توافق نامه
سرعت همکاری های نظامی بین تونس وآمریکا، به ویژه در دوره رئیس جمهور سابق باجی قاید سبسی، بسیار افزایش یافت واین توافقنامه نتیجه این توسعه واقدام مشترک با هدف:
1- توسعه توانایی های ارتش تونس از نظر آموزش وبالا بردن سطح آمادگی رزمی.
2- تهیه تجهیزات وملزومات نظامی مدرن از "کشوردوست".
3- توسعه توانایی ها ومهارت ها برای مبارزه با تروریسم با توجه به افزایش فعالیت گروه های مسلح وابسته به القاعده و داعش.
4- حفظ مرزهای کشور با لیبی به دلیل درگیریهای مسلحانه میان جناح های لیبی، وبا الجزایر به دلیل اوضاع ناپایدار وفعالیت گروههای مسلح پس از سقوط رژیم بوتفلیقه ومرگ احمد قاید صالح رئیس ستاد مشترک آرتش الجزایر.
5- محافظت از مرزهای دریایی وجلوگیری از مهاجرت غیرقانونی از تونس به ایتالیا.
6- آفزایش روابط نظامی تونس وآمریکا به سطح "یک شریک استراتژیک" ، پس از آن که از سال 2015 عنوان "شریک مهم" دریافت کرد.
7- افزایش همکاری اطلاعاتی با آمریکا بر اساس تجربه پنج سال گذشته، که به گفته مقامات کشور تونس "مثبت" است چون عملیات آرتش از سال 2015 با استفاده از اطلاعات امنیتی دریافتی از آمریکا وبرخی کشورهای اروپایی منجر به کاهش وحتی برچیده شدن شبکه های گروه های مسلح در سراسر کشورشد.
مواضع جریان های سیاسی در قبال توافق
احزاب مهم مانند جنبش النهضه، قلب تونس، تحیا تونس، جنبش الشعب وجریان دموکراتیک (التيار الديمقراطي) موضع خود را در مورد این توافق نامه، توسعه همکاری های نظامی بین تونس آمریکا وتأثیر آینده آن بر امنیت ملی اعلام نکردند. حتی احزاب ناسیونالیست وچپ مانند حزب کارگر، اتحادیه کارگران وبرخی سازمانهای غیردولتی سکوت اختیار کردند، اگر چه انها در موارد قبلی شبیه این توافق نامه را رد کردند چون اکثر بندهای آن مخفی نگه داشته شد ونسبت به خطر حضور نظامی آمریکا در خاک تونس وتبدیل کشور به یک پایگاه نظامی برای نیروهای آمریکایی وکشاندن تونس در چالش های منطقه ای هشدار دادند.
شاید تنها حزبی که درباره این توافق نظر داد، حزب جمهوری باشد كه از عدم افشای مفاد توافق نامه نظامی ابراز تعجب كرد و از دولت خواست محتوای توافق را به افكار عمومی اعلام كند. این حزب همچنین کمیته های امنیتی، دفاعی و روابط خارجی در پارلمان را فراخواند تا وزیر دفاع را دعوت کرده وصحبت های ایشان در مورد این توافق نامه شنیده بشود. حزب جمهوری گفت ، تونس نمی تواند روابط بین الملل خود را بر اساس منافع آمریکا ودرگیری خود با برخی از کشورها مانند چین وروسیه تنظیم کند وتونس باید روابط قوی وگسترده با آنها برقرار کند. حزب جمهوری اظهارات وزیر دفاع آمریكا رد کرد چون نشان دهنده دخالت آشكار در ترسیم سیاست خارجی تونس می باشد.
در واقع، دیدار وزیر دفاع آمریكا از تونس وملاقات وی با رئیس جمهور قیس سعید، سپس گفتگوهای وی با وزیر دفاع ابراهیم البرتاجی وامضای توافق نامه نظامی، مورد توجه گسترده رسانه ای وسیاسی قرار نگرفت. به نظر می آید آشفتگی سیاسی ودرگیری میان گروهای دولت، مشکلات اقتصادی واجتماعی بزرگ و گسترش روزافزون ویروس کرونا، توجه تونسی ها را به سمت مسائل دیگه معطوف نکرده است. طبقه سیاسی ورسانه های محلی چندان درگیر تحقیق در مورد جزئیات توافق نامه نظامی جدید نبودند، وحتی فراکسیون های پارلمانی وکسانی که تعهد به حاکمیت واستقلال کشور دارند، توجهی نداشتند و از دولت برای محتوای واقعی توافق نامه سوالی مطرح نکردند.
موضع فرانسه در مورد توافق نامه
سالها فرانسه به طور فزاینده ای در مورد گسترش فعالیت های نظامی آمریکا در تونس نگران بوده است ومطبوعات فرانسه هنگام صحبت در مورد توافق نامه جدید وبیان جنبه های آن، این نگرانی را منعکس کردند:
2- موند افریک - mondafrique ، در مورد شخصیت های سیاسی صحبت کرد که پس از انقلاب تونس عادی سازی روابط نظامی تونس وآمریکا بدون در نظر گرفتن منافع فرانسه با تونس زمینه ساز کردند. وبه چهره هایی مانند محسن مرزوق مشاور سیاسی رئیس جمهور پیشین باجی قاید سبسی ووزیر دفاع پیشین عبدالکریم زبیدی اشاره کرد.
3- فرانس انفو - France info، در مورد "اتحاد نظامی نزدیک" بین آمریکا وتونس صحبت کرد، جایی که واشنگتن در تلاش مخفیانه به سمت افزایش همکاری نظامی با تونس است ودر مورد معامله برای تمرکز پایگاه آمریکایی در خاک تونس در ازای تأمین هواپیماهای جنگی مودل AT-6 Wolferine و دیگر تجهیزات نظامی.
4- آژانس اقتصادی اکووان - aquaneconomics، گفت که تونس برای تأمین هزینه خرید هواپیماهای جنگی وسبک از واشنگتن 500 میلیون دلار وام درخواست کرده است.
5- جون آفریک - Jeune Afrique، به افزایش کمک های نظامی آمریکا وتونس در سال های گذشته اشاره کرد علاوه بر مشارکت نیروهای نظامی آمریکا در عملیات نظامی در چارچوب مبارزه با تروریسم در "کوه شعانبی" در مرز غربی تونس با الجزایر واعزام 150 سرباز آمریکایی به تونس به طور دائم و پرواز پهپادهای در خاک تونس اشاره کرد.
موضع الجزایر در مورد این توافق نامه
مانند رسانه های تونس، رسانه های الجزایر نیز به سفر وزیر دفاع آمریکا اهمیتی ندادند ، اگرچه وی ارشدترین مقام آمریكایی است كه از سال 2006 به الجزایر سفر كرده است. اما مقامات الجزایر مانند فرانسه نگران افزایش سرعت فعالیت های نظامی آمریكا در تونس ، به ویژه در بخش های كه امنیت ملی این كشور را تهدید می كند هستند.
در سال 2017 ، اطلاعات الجزایر عملیات جاسوسی اسرائیلی روی تاسیسات نظامی با هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی که از تونس حرکت کرد، کشف کرد. مقامات الجزایر پس از اطلاع از مخفی نگه داشتن موضوع توسط مقامات رسمی تونس، خشم خود را از آنچه اتفاق افتاد ابراز کردند.
محافل رسمی الجزایر نیز پس از رواج اخبار در مورد تمایل نیروهای افریکوم برای انتقال مقر خود از غرب آفریقا به شمال آفریقا نگرانی خود را ابراز داشتند. که موضوع به طور رسمی توسط تونس نفی شده است وپیام اطمینان توسط وزیر امور خارجه سابق خمیس جهیناوی به مقامات الجزایر منتقل کردند.
برای اینکه تونس به یک پایگاه عقب وحیات خلوت برای آمریکایی ها برای نظارت بر الجزایر تبدیل نشود، الجزایر برنامه پشتیبانی از سیستم نظامی در تونس به سرعت تدارک دید تا این کشور در روابط نظامی وامنیتی خود با آمریکا به راهی کشیده نشود که امنیت الجزایر را تهدید کند.
دیدگاه ناظران وتحلیلگران نسبت به اهداف آمریکا از این توافق نامه:
سوالی که اکثر ناظران در تونس مطرح کردند زمان سفر وزیر دفاع آمریکا است، زیرا این مسئله دارای نقاط پرسشگری زیادی است. بنابراین چه چیزی می تواند باعث سفر مارک اسپر به کشورهای شمال آفریقای باشد در حالی که تنها چند روز از سفر فرمانده افریکوم در منطقه می گذرد؟ چه عاملی باعث شده است که او در این شرایط خاص، یعنی چند هفته قبل از انتخابات آمریکا، به آنجا سفر کند که ممکن است دولت فعلی ترامپ در چند ماه بعد نباشد؟
ازبرجسته ترین مواضع تحلیلگران در مورد توافق، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- نقشه راه این اتفاق نظامی قصد دارد تونس را به پایگاه عقب پنتاگون در لیبی طی ده سال آینده تبدیل کند.
2- علاقه مجدد آمریکا به تونس وجود دارد زیرا این منطقه در سالهای اخیر بعد از افزایش فعالیات گروههای مسلح در لیبی ومنطقه ساحل وورود بازیکنان جدید مانند روسیه، چین وترکیه، به یک منطقه استراتژیک تبدیل شده است.
3- آمریکا موقعیت خود را در تونس وکشورهای شمال آفریقا بدون درنظرگرفتن جایگاه فرانسه تقویت کرد.
4- آمریکا از طریق توافق نامه تلاش خواهد کرد تا کنترل مرزهای زمینی، دریایی وهوایی تونس را تشدید کند، علی رغم مخالفت های نیروهای سیاسی کشور تونس با این موضوع.
5- آمریکا تلاش خواهد کرد تا از فضای هوایی وزمینی تونس برای حمله نظامی استفاده کند.
6- آمریکا تلاش خواهد کرد دکترین ارتش برای ایفای نقش امنیتی ونظامی در خارج از مرزها وهمچنین ایفای نقش سیاسی در داخل، تغییر دهد.
7- این توافق نامه از سیاست استراتژیک افریکوم خارج نمی شود، چون آنها نظریه "جنگ با صفر قربانی"را دنبال می کنند وکسانیکه جنگ را بجای نیروهای آمریکا یی انجام خواهند داد سربازان کشورهایی که با افریکوم همکاری دارند. افریکوم می کوشد ارتشهای محلی ومنطقه ای راسامان دهد وبه جای نیروهای آمریکایی به جنگ بفرستد.
توسعه همکاری های نظامی آمریکا وتونس از سال 2011
آمریکا حمایت خود را از انقلاب تونس از روز اول سقوط رژیم زین العابدین بن علی اعلام کرد. مسؤولين ومقامات آمريكايي در رده های مختلف از مسیر انتقال دموکراسی در تونس در چهار سطح: سیاسی، اقتصادی، اجتماعی وامنیتی پشتیبانی وحمایت می کردند، لذا کمک های خود را به سه بخش هدایت کرد: پشتیبانی نظامی، اعتبارات مالی، وبرنامه های همکاری.
برنامه همکاری بر اساس طرحی است که شامل شش محور است:
1- امنیت مرزهای زمینی، دریایی وهوایی.
2- توسعه قابلیت های عملیاتی وآموزش در چندین زمینه از جمله مبارزه با تروریسم، قاچاق ومقابله با جرایم سازمان یافته.
3- ادغام نیروی هوایی با نیروهای زمینی درحین عملیات مشترک.
4- تهیه تجهیزات وملزومات سازگار با تهدیدات غیر کلاسیک وآموزش عملیات تعمیر ونگهداری.
5- پشتیبانی از استعلامات امنیتی وتبادل اطلاعات.
6- همکاری در زمینه جنگ پیشگیرانه وامنیت پیشگیرانه از تهدیدهای غیر کلاسیک وافزایش فعالیت های مشترک وکیفی.
در سطح نظامی، ارتش تونس در سالهای اخیر کمکهای زیادی از آمریکا دریافت کرده است وطبق گفته سفارت آمریکا در تونس، 70 درصد تجهیزات نظامی ارتش ساخت آمریکا است که اینجا به برخی از همکاری ها اشاره می کنم:
1- تونس در سال 2014 توافق نامه ای برای خرید 12 بالگرد بلک هاوک Black Hawk منعقد کرد وارزش این معامله 700 ملیون دلار بود.
2- پنتاگون از زمان انقلاب 2011 تاکنون نزدیک به یک میلیارد دلار برای تقویت ارتش تونس اختصاص داده است.
3- نیروهای آمریکایی به طور منظم وبدون وقفه در تمرینات مشترک با ارتش تونس شرکت می کردند.
4- امضای تفاهم نامه در سال 2015 که شامل چهار بخش در زمینه همکاری های امنیتی، پیشرفت اقتصادی، حمایت از دستاوردهای دموکراتیک وهمکاری های استراتژیک بین تونس وآمریکا است.
دو طرف توافق کردند که همکاری های نظامی را از طریق برنامه هایی با هدف تقویت توانایی های امنیتی تونس برای مقابله با چالش های منطقه ای وهمچنین تاکید بر خرید تجهیزات وخدمات نظامی آمریکایی برای تونس آسان ومیسر کنند.
5- امضای سند دوم در سال 2015 با عنوان "برگه واقعیت" که یک روز پس از امضای تفاهم نامه توسط کاخ سفید منتشر شد وشامل مهمترین اقدامات دولت آمریکا در سالهای گذشته ومواردی که قصد دارد انجام دهد، با هدف افزایش فعالیت خود در تونس در زمینه های مختلف ومتعهد به ارائه وام جدید 500 ملیون دلار برای "حمایت از برنامه اصلاحات در تونس".
6- "برگه واقعیت" همچنین پیش بینی کرد که دولت آمریکا 30 میلیون دلار اضافی تحت عنوان بودجه نظامی خارجی با هدف تقویت توانایی های تونس در مبارزه با تروریسم، کنترل مرزها وهماهنگی مشترک امنیتی اختصاص دهد.
7- همچنین در همان سند ذکر شد که "برنامه فروش نظامی خارجی"، دستیابی تونس به 8 بالگرد UH60-AM Black Hawk را با هدف ایجاد ظرفیت برای خنثی کردن تهدیدات خارجی، افزایش توانایی های دفاعی وحمایت از عملیات مقابله با تروریسم، تسهیل کرد.
8- در نظر گرفتن تونس به عنوان "متحد مهم" از سال 2015 بدون عضویت در ناتو. این عنوان زمینه را برای کشورهایی باز می کند که در زمینه های خرید تجهیزات پیشرفته نظامی وهمکاری نظامی برخوردار می شوند. در مقابل حضور نیروهای آمریکایی در کشورهایی که این وضعیت را دارند تسهیل می کند. از میان 15 کشوری که این عنوان قبل از تونس بدست آوردن، 11 کشور حضور نظامی آمریکا را با روش های مختلف در کشور خود داشتند ویا همکاری نزدیک با آمریکا بر علیه دیگر کشورها. آنها عبارتند از: ژاپن ، رژیم صهیونیستی (قبل از اینکه عنوان یک متحد استراتژیک بدست بیاورد)، کره جنوبی، مصر، فیلیپین، تایلند، کویت، بحرین، اردن، افغانستان وپاکستان.
9- تونس در سال 2015 توافقنامه با شرکت آمریکایی "Northrop Grumman System Corporation" را امضا کرد تا ناوگان تونس از هواپیمای "F-5E / F Tiger II" را با هزینه 32 میلیون دلار نوسازی کند.
10- در سال 2015 ، ارتش تونس با آژانس همکاری امنیتی دفاعی (Defense Security Cooperation Agency)، معروف به DSCA ، وابسته به وزارت دفاع آمریکا، برای مدرن سازی ناوگان F-5 های منسوخ شده وافزایش توانایی خود در مقابله با تهدیدها ، قرارداد را امضا کرد. تونس در سال های 1984 و 1985 و در سال 1989 هواپیما های مودل "F-5" را خریداری کرده است.
11- آمریکا یک سیستم نظارت ومراقبت الکترونیکی متحرک وثابت در امتداد مرز تونس با لیبی، که حدود 500 کیلومتر است، با همکاری آلمان ایجاد کرد. هزینه این سیستم تاکنون به 65 میلیون دلار رسیده است. این سیستم بصورت شبانه روزی کار می کند وتوانست بیش از 95 درصد عملیات قاچاق ورفت وآمد پنهانی بین دو مرز را از بین ببرد. در 2016 مرکز عملیات ویژه سیستم نظارت الکترونیکی در پایگاه نظامی "باب بحر" در استان قابس، با حضور سفیران آمریکا وآلمان ووزیر دفاع عبد الکریم زبیدی افتتاح شد. این سیستم شامل ساختن دیوار، حفر سنگر، نصب سیم خاردار، نصب دوربین های حساس وحرارتی، سیستم نظارت الکترونیکی جهت تجزیه وتحلیل اطلاعات بود.
12- همچنین آمریکا یک سیستم نظارت الکترونیکی ساحلی به طول 1300 کیلومتری برای نظارت بر مرزهای دریایی تونس ایجاد کرد. برای این پروژه رادارها وایستگاه های نظارت ساحلی از مرز تونس - لیبی تا مرز تونس - الجزایر مجهز به دوربین های دوربرد با وضوح بالا نصب کرد.
13- اعزام یک تیم نظامی متخصص در کار با هواپیماهای بدون سرنشین در سال 2017، که در یک پایگاه در استان بنزرت مستقر شدند.
14- افریکوم در ماه مه سال 2020 اعلام كرد كه قصد دارد نیروهای جنگی را به بهانه وخامت اوضاع در لیبی به تونس بفرستد، كه این امر همراه با اعتراض گسترده مردم تونس بود.
15- 150 تفنگدار آمریکایی، از جمله یک تیم عملیات ویژه، در آموزش عملیات ضد تروریسم با ارتش تونس همکاری کردند.
16- جلسات منظم سالانه بین دو کشور در چارچوب کمیته مشترک نظامی تونس وآمریکا که تاکنون به 34 مورد رسیده ودر مشورت بین دو کشور برگزار می شود. تعداد فعالیت های توصیه شده توسط کمیته مشترک فقط در سال 2018 حدود 220 فعالیت در زمینه های آموزش، تمرینات مشترک، اطلاعات، دستیابی به تجهیزات سازگار با تهدیدات غیر کلاسیک، تعمیر وبازسازی وتوسعه توانایی های عملیاتی، با توجه به نیازهای دو نهاد نظامی در زمینه های مبارزه با تروریسم و قاچاق و مبارزه با جرایم سازمان یافته بوده است.
17- در سپتامبر 2018 ، نیروهای افریکوم با حضور نمایندگان 13 کشور خارجی وسفیر آمریکا در تونس، سمینار منطقه ای در ارتباط به اطلاعات نظامی در کشورهای شمال وغرب آفریقا ترتیب دادند.
18- در مارس 2020 ، وزارت دفاع آمریکا برای اولین بار در تونس نمایشگاه بین المللی هواپیمایی نظامی را در جزیره جربه ترتیب داد. 70 شرکت بزرگ هوافضا و دفاعی جهان از سراسر جهان در این نمایشگاه شرکت کردند و صنایع فضایی نظامی و غیرنظامی خود را به نمایش گذاشتند. کشورهای شرکت کننده شامل آمریکا، فرانسه، انگلیس، روسیه، ترکیه وپاکستان وهمچنین 50 هیئت رسمی بودند. به گفته مقامات تونس، هدف از این نمایشگاه توسعه بخش های هواپیمایی ودفاعی در تونس وقاره آفریقا است.
در سطح آموزشی، کمک آموزشی آمریکا به تونس از طریق چندین کانال ایجاد شده است:
19- آمریکا بودجه بین المللی برای آموزش نظامی با ارزش بیش از 2 میلیون دلار در سال به تونس اختصاص داده است.
20- کمک ها بالغ بر 2.7 میلیون دلار از طریق برنامه "همکاریهای آموزشی برای مقابله با تروریسم" بین سال های 2012 تا 2016 برای تونس خرج شد ولی این بودجه در زمان دولت ترامپ کاهش پیدا کرد واحتمال می رود توزیع مجدد آن از طریق نهادهای دیگرانجام می شود.
21- ارتش تونس 65 میلیون دلار از بودجه کمک های نظامی خارجی آمریکا برای سال مالی 2019 دریافت كرد كه این مبلغ برای اولویت های تعریف شده بین دو کشور اختصاص داده شد. از جمله مقابله با تروریسم، امنیت مرزی، قدرت اطلاعاتی، آگاهی دفاعی، ایجاد نهادهای دفاعی، بهبود نیروهای کلاسیک ونیروهای اضطراری. این مبلغ بر اساس ماده 1206 وماده 2282 ودر حال حاضر طبق ماده 333 از آیین نامه وزارت دفاع آمریکا برای بخش آموزش، تمرین وتجهیز وبخشی از بودجه کلی بالغ بر 160 میلیون دلار می باشد.
در سطح امنیتی، با رسیدن "باجی قاید سبسی" به ریاست جمهوری در سال 2014 ، تغییر ساختار سرویس اطلاعات نظامی از طریق ایجاد "آژانس اطلاعات وامنیت دفاعی" (وكالة الاستخبارات والأمن للدفاع) با همکاری نیروهای افریکوم، جایگزین اداره کل امنیت نظامی (الإدارة العامة للأمن العسكري) شد. این نهاد وابسته به وزارت دفاع تونس ووظایف آن عبارتند از:
22- در سال 2017، دانشکده اطلاعات وامنیت نظامی (مدرسة الاستخبارات والأمن العسكري) در پایگاه العوینه تاسیس شد با هدف همکاری با سرویس های اطلاعاتی خارجی، به ویژه افریکوم، در زمینه آموزش وآماده سازی پرسنل نظامی متخصص بر اساس جدیدترین برنامه ها وتکنیک های، تبادل اطلاعات در مورد تهدیدات وچالش های امنیتی مشترک، علاوه بر آن آماده کردن اعضای نیروهای مسلح که برای ماموریت خارجی انتخاب شدند.
23- در سال 2017 ، پروژه ایجاد "مرکز اطلاعات ملی" (المركز الوطني للاستخبارات)، با همکاری آمریکا وناتو، تصویب شد وتابع نخست وزیر خواهد بود وماموریت آن جمع آوری اطلاعات، هماهنگی بین سازمان های مختلف اطلاعاتی و وترسیم نقشه های استراتژیک در زمینه امنیت است، که 9 وظیفه برای آن تعیین شده است:
24- در سال 2017 ، شش یگان ویک مرکز اطلاعاتی برای ناتو تأسیس شد که آمریکا عضو اصلی آن است. ساختار این مرکز به موارد زیر تقسیم می شود:
این بخشی از انواع کمک های امنیتی توسط موسسات ونهادهای مرتبط به آمریکا به تونس داده شد تا بتواند بخش های امنیتی خود را با هماهنگی نهادهای اهدا کننده مدیریت کند. همکاری امنیتی، که شامل آموزش نظامی، تمرینات، تبادل اطلاعات، تجهیزات وایجاد نهادهای جدید، بخشی از این فعالیت های امنیتی است.
وزارت دفاع آمریکا هر سه ماه، شش ماه ویک سال کمک های امنیتی خود را به تونس ارزیابی می کند تا نتایج برنامه های امنیتی را بر اساس عملکرد ارتش تونس در عملیات نظامی رزمی، کنترل مرزها وبالا بردن سطح حرفه ای وآمادگی نظامی ارزیابی کند. این ارزیابی با هدف شناسایی نقاط قوت، ضعف وشکاف در توسعه ارتش تونس و تعیین چگونگی کمک به بخش امنیت خارجی در دستیابی به بیشترین تأثیر ممکن است.
ارتش تونس از حاشیه تا متن
ارتش تونس در سال 1956 تأسیس شد و از آن زمان ، نقش ارتش تونس محدود به حفاظت از مرزها بود ، اگرچه در برخی از ناآرامی های اجتماعی که در اواخر دهه هفتاد وآغاز دهه هشتاد قرن بیستم در دوران حبیب بورقیبه رخ داد، به طور محدود درگیر بود. اما ارتش نقشی تعیین کننده در موفقیت انقلاب داشت وبه سرنگونی دولت زین العابدین بن علی در ژانویه 2011 کمک کرد بویژه زمانی که از سرکوب تظاهرکنندگان امتناع ورزید.
آمار وتوانایی
براساس گزارش های رسانه ای، ارقام غیر رسمی منتشر شده در سال 2015 نشان می دهد که تعداد سربازان شاغل در ارتش تونس به 41 هزار نفر رسیده است، در حالی که ذخیره به 12 هزار نفر رسیده است. تعداد تانک های متعلق به ارتش حدود 180 ، تعداد خودروهای زرهی 679 دستگاه و دارای 138 هواپیمای جنگی، 75 هلی کوپتر و حدود 50 شناور دریایی است. کل هزینه های سالانه ارتش 1.2 میلیارد دلار است.
در حال حاضر ارتش تونس در رده بندی قدرتمندترین ارتش های جهان برای سال 2020 طبق رتبه بندی سالانه سازمان (globalfirepower) در رتبه 78 جهان در میان 138 کشور جهان قرار دارد. همچنین در جهان عرب رتبه دهم و در آفریقا رتبه یازدهم است. ارتش تونس نیرو در قالب نیروهای حافظ صلح MINUSMA به کشور مالی اعزام کرد. این نیرو واکنش سریع متشکل از 750 سرباز ویک گروهان پلیس نظامی متشکل از 120 پرسنل و 75 افسر از ارتش هوانوردی.
تغییر دکترین (عقیده) ارتش
هنگامی که فرمانده نیروهای افریکوم گفت که کشورش می خواهد به همکاری با ارتش تونس ادامه دهد زیرا این تنها نیروی غیر سیاسی در کشور است. وهنگامی که مارک اسپر وزیر دفاع آمریکا بر اهمیت دور نگه داشتن ارتش تونس از سیاست تأکید می کرد، او در حقیقت می خواست نگرانی در داخل و خارج از کشور را نسبت به اینکه همکاری نظامی بین تونس وآمریکا منجر به اینکه ارتش وارث نقش سیاسی وزارت کشور در طول نیم قرن نشود، واز طرف دیگر به ارتش نقشی داده نشود تا خارج از پادگان خود وخارج از کشور خود حضور داشته باشد.
با نگاهی به اصلاحات و برنامه هایی که آمریکایی ها در حال اجرای آن هستند، همه چیز تأیید می کند که آمریکایی ها در تشکیل دکترین نظامی جنگی جدید برای ارتش تونس وهمچنین دکترین دفاعی برای کشور جدی هستند، به گونه ای که منافع حیاتی واستراتژیک خود را تضمین کند.
سیاست عمومی افریکوم این است که به دنبال تشکیل چارچوب برای ارتشهای محلی ومنطقه ای باشد وآنها را به جنگ بفرستد. واین همان چیزی است که رئیس سابق این نیروها ، ویلیام وارد ، در یک کنفرانس مطبوعاتی در تونس گفت: هدف وجود ما در آفریقا آن نیست تا بتوانیم عملیات نظامی مستقیم در مقابل تهدیدات انجام دهیم، هدف ما پشتیبانی از توانایی های این کشورها برای مقابله با تهدیدهای غیر قانونی است.
بنابراین، آمریکا کارگاه های آموزشی زیادی را در دانشگاه دفاع ملی در واشنگتن برگزار کرد همچنین جلسات مشورتی را با مقامات ارشد نظامی وغیرنظامی در تونس تدارک کرد. که هدف آن ترسیم استراتژی دفاعی مبتنی بر مهارت در برنامه ریزی استراتژیک است.
همه این فعالیت های نظامی، امنیتی وسیاسی نشانه هایی از تغییر در دکترین تشکیلات نظامی تونس را به وجود آورده است، که در چندین نقطه قابل مشاهده است، از جمله:
1- انتقال اداره ارتش از حکومت شخصی رئیس دولت به کانالهای غیر متمرکز.
2- پایان دادن به امتیازات افسران مناطق ساحل (سوسه والمنستیر) پس از تغییر نظام سیاسی بعد از انقلاب که حبیب بورقیبه وزین العابدین بن علی از آنجا بودند.
3- تهدیدهای شدید امنیتی، دولت های پس از انقلاب را به تقویت بودجه ارتش، خرید سلاح، روابط بین الملل ارتش، توانایی های نهادی و نفوذ سیاسی مجبور کرده است.
4- افزایش نفوذ ارتش با توجه به چالش های امنیتی وعدم تجربه نظامی در میان رهبران سیاسی در تونس، از سال 2016 آغاز شد.
5- افسران ارتش سابق وکهنه کار از عدالت انتقالی بیشتر بهره بردند نسبت به سایر تونسی ها، مانند قربانیان استبداد وخانواده های شهدا.
6- افسران بازنشسته اعضای فعال جامعه مدنی شدند وبه گروه فشار سیاسی ورسانه ای جدیدی در اختیار ارتش تبدیل شدند وبه دنبال پیشبرد منافع ارتش شدند.
7- ظهور احزاب سیاسی با پشتیوانه نظامی، مانند حزب "هلموا تونس" (به تونس بیا)، که توسط سربازان بازنشسته تأسیس شد ویا کاندیدای اشخاصی مانند وزیر دفاع سابق عبد الکریم الزبیدی برای انتخابات ریاست جمهوری. برخی ابراز نگرانی کرده اند که این حزب پلی برای دستیابی ارتش به قدرت خواهد بود به دور از کودتاهای نظامی وبرخی دیگر نوعی پیوند صیغه ای تفنگ ودیمکراسی توصیف کردند.
نگرانی فرانسه از روابط نزدیک تونس وآمریکا
اگرچه روابط نظامی فرانسه در آفریقا وتونس همچنان قوی است، جایی که توافق نامه های مهم نظامی واقتصادی بین دوکشور از طریق شرکت های اسلحه سازی، نفت وگاز وجود دارد. اما تغییرات جدیدی که این قاره تجربه می کند ممکن است منجر به کاهش این نقش نسبت به بازیگران جدید مانند آمریکا، چین، روسیه، ترکیه شود وحتی برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس که با خواست ویا توصیه دنبال ایفای نقش مهمی در تغییرات سیاسی جدید در کشورهای شمال آفریقا دارند.
منطقه شمال افریقیا اکنون در یک شرایط جدید کاملا متفاوت از مسیر انقلاب های2011 در یک
جو ژئوپلیتیکی جدید تحت عنوان جنگ اقتصادی استراتژیک بین آمریکا ، چین وروسیه ونقش رو به افزایش نهادهای نظامی در واقعیت های سیاسی عربی - آفریقایی در حال حرکت است. پروژه "رونق آفریقا" که توسط جان بولتون در برابر چین و روسیه اعلام شد، نتیجه معکوس نسبت به نقش سنتی مناطق نفوذ فرانسه داشت.
درگیری منطقه ای بین فرانسه وآمریکا در تونس آغاز شد هر چند پنهان است، زیرا واشنگتن پس از احساس خطر گسترش نفوذ روسیه در سواحل مدیترانه وتمرکز آن بر لیبی به عنوان ایستگاه دوم پس از سوریه. همینطور فرانسه تلاش می کند جای خود را در شمال آفریقا تأمین کند با حل بحران لیبی طبق اصل انحصار در بهره بردن از پروژه های بازسازی وقراردادهای نفتی از طریق شرکت توتال. از اینجا، تونس برای فرانسه وآمریکا در درگیری های داخلی لیبی اهمیت استراتژیک دارد، زیرا همسایه لیبی ونزدیکترین شهر به پایتخت، طرابلس است.
سیاست مداران تونس در مناسبت های متعدد تلاش کردند نگرانی فرانسه نسبت به توسعه روابطش با آمریکا را برطرف کند. چند بار از ایجاد پایگاه های نظامی خارجی در این کشور اعلام موضع منفی کرده است وهر بار جزئیات پشتیبانی نظامی آمریکا وحتی نوع سلاح هایی را که با پول خود خریداری می کند یا به عنوان هدیه از آمریکا ویا آلمان دریافت می کند، رسانه ای می کرد.
آمریکا وآلمان دو کشوری که بیشترین پشتیبانی را در کنترل مرز تونس دارند، که بزرگترین نگرانی دولت در سالهای اخیر بوده است. تونس بر این باور است که فرانسه پس از تماشای وخامت اوضاع امنیتی در تونس سال های 2012 تا 2015 وبدون ارائه کمک های لازم، مجبوراست با آمریکا همکاری کند. البته عقب نشینی فرانسه از حمایت تونس بعد 2011 که مشهود بوده ممکن است به دلیل مشکلات داخلی خود فرانسه ویا کاهش حمایت پاریس از بسیاری از کشورهای آفریقا، از جمله تونس، یا شاید دیدگاه های متفاوت دو کشور در مورد آنچه در لیبی اتفاق می افتد.
در حالی که فرانسه در کنار خلیفه حفتر بود، تونس گفت فائز سراج وخلیفه حفتر بخشی از بحران وجنگ وهمچنین بخشی از صلح وراه حل است، اما آنها فقط نیستند زیرا جریان های موثر دیگه نیز وجود دارد مانند "قبایل" که نباید از راه حل بحران لیبی خارج شوند. به نظر می رسد فرانسه از دیدگاه تونس در لیبی راضی نیست، به ویژه که در ماه های اخیر از دولت سراج حمایت کرد علیرغم اینکه خطوط ارتباطی با حفتر قطع نکرد.
جمع بندی
هنگامی که فرانسه تا آخرین لحظه از زین العابدین بن علی رئیس جمهور برکنار شده پشتیبانی می کرد، که این امر باعث ناراحتی تونسی ها شد، آمریکا آغاز دوره جدیدی با تونس را اعلام کرد. سلطه فرانسه زمانی شروع به لرزیدن کرد که رئیس جمهور پیشین آمریکا باراک اوباما از اعضای کنگره درخواست کرد به احترام انقلاب تونس بایستند ونمایندگان برای تونس کف زدند. در آن زمان باجی قاید سبسی به عنوان اولین نخست وزیر پس از انقلاب، گفت: وقتی اوباما در مورد تونس صحبت می کند واعضای کنگره بلند کف می زنند، این بدان معنی است که ما در مسیر درست قرار گرفته ایم ونباید از این مسیر منحرف شویم.
رویدادهای بعدی نشان داد که تونس واقعاً در راه تغییر چتر فرانسوی با چتر آمریکایی است ومسوولین کشور برنامه آمریکایی را برای تقویت حضور خود در صحنه آفریقای شمالی دنبال می کنند.
آمریکا امروز، تونس را نه تنها به عنوان یک بازار اقتصادی یا فرهنگی می داند، بلکه اهمیت آن در موقعیت استراتژیک آن در شمال آفریقا، هم مرز با لیبی والجزایر، جایی که ثروت وذخایر استراتژیک موجود در آنها، از جمله نفت وگاز است. همچنین تونس برای آمریکایی ها از اهمیت امنیتی وسیاسی برخوردار است ومی تواند برای تغییر سیاسی تحت عنوان دموکراسی لیبرال - ونه دموکراسی اسلامی برای بقیه کشورهای منطقه یک مدل موفقیت آمیز باشد.
بنابراین، تونس دریچه ایمنی برای موفقیت سیاست ها وبرنامه های آمریکایی در شمال آفریقا است. از اینجا، آمریکا برای ایجاد پایگاه های نظامی یا بهره گیری از پایگاه های نظامی موجود تحت هر عنوان وهر بهانه ای تلاش خواهد کرد. تونس با زبان اعداد وارقام گزینه های زیادی ندارد زیرا آمریکا از سال 2011 توافق نامه های همکاری نظامی وآموزشی با تونس به یک انحصار تبدیل کرده در مقابل فرانسه ودیگر کشورها اروپایی.
از طرف دیگر، براساس آمارهای سازمان تجارت جهانی وموسسه ملی آمار تونس، روابط اقتصادی آمریکا از سال 2011 شاهد تحول بزرگی در زمینه مبادلات تجاری به نفع آمریکا در مقایسه با فرانسه وسایر کشورهای اتحادیه اروپا بوده است.
به نظر می رسد آمریکا به نفوذ خود در بازار تونس بیشتر وبیشتر ادامه می دهد، مخصوصا از طریق ابزارهای مالی خود مانند صندوق بین المللی پول وبانک جهانی که به نظر می رسد تأثیر آنها در سطح اقتصادی وسیاسی بیشتر است. بدهی تونس در طی چهار سال گذشته از 25 میلیارد دینار (10 ملیار دلار) فراتر رفته است، که تقریباً 50٪ از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص دارد، این امر باعث شده است که بانک جهانی بتواند نویسنده استراتژی توسعه این کشور شود وچشم انداز آمریکایی ها برای اقتصاد آزاد را به تونس تحمیل کند.
برای تحقق این هدف آمریکا کاری کرد تا حضور اقتصادی خود را از طریق مؤسسه مالی بین المللی (IFC)، وابسته به بانک جهانی، تقویت کند. فعالیت این موسسه کمک وحمایت از سرمایه گذاری خصوصی در کشورهای در حال توسعه را دنبال می کند. از آنجا که فعالیت های آن محدود به تأمین مالی پروژه های متوقف شده، یا مشاوره مالی نبود IFC توانست حضور خود در تونس را از طریق عملیات سرمایه گذاری پی در پی که شامل بسیاری از بخش ها مانند بخش بانکی بود، تقویت کند، وتوانست جزء سهامداران عمده بانک "الامان"، همچنین در بخش صنعت 19% سهم شرکت fuba تولید کننده تراشه های الکترونیکی خريد كرده وهمچنین خرید هتل هایی که از نظر مالی رنج می برند، که کاملاً منطبق با سیاست های مقامات بین المللی پول وپشت سر آنها آمریکا برای کنترل اقتصاد تونس است.
واشنگتن چندین توافق نامه اقتصادی را امضا کرده است که به دنبال تحکیم وابستگی کشور به فناوری آمریکایی است، مانند تفاهم نامه همکاری، توافق نامه همکاری ومشارکت با دولت که توسط شرکت جنرال الکتریک آمریکا در نوامبر 2013 امضا شد وشامل زمینه های بهداشت، حمل ونقل وانرژی با تأمین اعتبار پروژه های بزرگ، علاوه بر توافق نامه همکاری بین تونس ومایکروسافت با هدف بهره برداری از سیستم عامل ها در چارچوب احترام کامل به حقوق مالکیت معنوی امضا کردند. این توافق نامه همچنین شامل ارائه برنامه هایی با ارزش افزوده در زمینه اقتصاد دیجیتال، انتقال فناوری وآموزش است.
آمریكا به محکم کردن ریشه های خود در تونس از طریق نهادهای نظامی، امنیتی، اقتصادی، مالی وسیاسی برای كنترل فرمان تصمیم گیری در این كشور ادامه می دهد وعلی رغم صداهای هشدار دهنده نسبت به رفتار دولت های متعاقب از سال 2015 تاكنون، این صداها هرچند مورد حمایت افكار عمومی مردم بوده در چارچوب حفظ حاكمیت کشور ولی هشدارها در بین تصمیم گیرندگان بی تأثیر ماند وسریال امضای توافق نامه های ناعادلانه با آمریکا ونهادهای مالی بین المللی ادامه داشت واگر این سیاست بدون بررسی ریسک های ناشی از آن ادامه یابد، کشور در کمتر از ده سال در باتلاق آمریکا فرو خواهد رفت.