نفوذ در شام

طی چند وقت اخیر خبری مبنی بر سفر محرمانه رئیس سازمان اطلاعات عربستان سعودی به سوریه در رسانه ها منتشر شد. سفرهایی در این سطح معمولا در عرف سیاسی رسانه ای نمی شود و بدون هیچ گونه بازتاب رسانه ای منتشر می شود. اما این سفر نه تنها رسانه ای شد، بلکه مانور گسترده ای از سمت رسانه های سعودی به آن داده شده است که منتج به تحلیل های مختلفی از سمت سایر رسانه ها نسبت به اتفاقات گذشته شده است. دررابطه با این سفر و ابعاد دیگر روابط عربستان و سوریه ذکر چند نکته قابل تامل است:

• عربستان بنابر حمایت از گروه‎های تروریستی و کمک های مالی و تجهزراتی به این گروه ها، جزء مظنونین اصلی اتفاقات رخ داده شده در سوریه است. ریاض با هماهنگی برخی کشورهای عربی ،حمایت های نظامی آمریکا و کمک های اطلاعاتی رژیم صهیونیستی به تجهیز، تقویت و حمایت از گروه های تروریستی پرداخت. با شکس ت طرح های سعودی در عربستان و ابقای بشار اسد در حکومت، از سال 2018، عربستان راهبرد" تعامل دوسویه" را با سوریه برگزید. براساس این راهبرد عربستان در ابتدا عدم هرگونه مداخله را در پیش گرفت و در مرحله دوم مترصد ارتباطات مستقیم با دولت سوریه شد. در این مرحله عربستان برای تاثیرگذاری بر روند معادلات سیاسی و نظامی سوریه باید به صورت مستقیم وارد تعاملات می شد که در این راستا سفر برخی مقامات سعودی به سوریه قابل تبیین است. در آینده نیز و برپایه این تعاملات به احتمال زیاد روابط در ابعاد سیاسی به شکل گسترده‎تری ادامه پپدا کند.
• نگاه عربستان به مساله ارتباط با سوریه، صرفا یک نگاه سرزمینی و دولت محوری نیست. در کنار طرح نفوذ عربستان در سوریه، در وهله دوم طرح نفوذ گسترده در لبنان مدنظر ریاض است. جمله مشهوری در سوریه هست که می‌گوید سعودی‌ها در هر ابتکارعملی در مورد لبنان سعی کرده و شکست می‌خورند، تا زمانی که رضایت دهند و با سوری‌ها کار کنند، نه علیه آنها. "میدل ایست آی" در گزارشی پیرامون این مساله می نویسد: پس از سقوط بانک‌های لبنانی و داستان بازداشت حریری، ریاض کم و بیش لبنان را در لیست اولویت‌های خود نوشت. از آن زمان، محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی به طور پیوسته و به طور حتم به سمت آن حرکت کرده که ریاض را دوباره بازیگر اصلی در لبنان کند. بن سلمان نمی‌خواهد در لبنان پس زده شده و مقابل ایران تسلیم شود. بدین ترتیب، به نظر می رسد او هم همچون بسیاری از سلف‌های خود که تاریخشان به ابن سعود می رسد، برای ثبات در لبنان به سمت دمشق رفته باشد».
• عربستان براساس راهبرد "توازن قوا" به مسائل منطقه ای برمبنای رویکرد همگرایی به ارتباط با کشورهای عربی همچون سوریه روی آورده است. از منظر عربستان رقبای منطقه ای اش همچون ایران و ترکیه در صورت منفعل بودن ریاض، جای عربستان را در منطقهه شامات خواهند گرفت. در واقع عربستان به دنبال آن است که در یک رویکرد دوگانه محوری( از یک سو ارتباط با دولت سوریه و از سوی دیگر عدم برهم خوردن توازن منطقه ای به نفع رقبایش) مسائل منطقه ای را پیش ببرد. در رویکرد همگرایی منطقه ای اصل مهم تاکید بر قاعده تسری است. براسا این قاعده چنانچه ارتباط یک بازیگر با بازیگر دیگر در یک سطح به ویژه در ابعاد اقتصادی آغاز گردد، طبق قاعده دومینو این ارتباطات به سایر حوزه ها همچون مسائل سیاسی نیز کشیده خواهد شد. عربستان بر مبنای همین رویکرد ابتدا در سطح گسترده ای به تعامل با عراق روی آورده و اکنون همین سناریو را براساس مدل همگرایی از ابعاد سیاسی و امنیتی با سوریه آغاز کرده است. هرچند تا قبل از این عربستان تمایل خود را برای فعالیت های اقتصادی در سوریه اعلام کرده بود.