اهداف اردوغان در سفر به کشورهای عربی

به گزارش طنین سنتر؛ رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه به تازگی به سه کشور عرب حاشیه خلیج فارس یعنی عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر سفر کرده است. بسیاری از ناظران و تحلیلگران مسائل خاورمیانه و البته حوزه سیاست خارجی ترکیه بر این باورند که اردوغان در پی این سفر، اهداف چندگانه ای را در دستورکار قرار داده است که خوانشِ دقیق آن ها به ویژه با توجه به روندهای سیاسی و ژئوپلیتیکی جدید حاکم بر منطقه غرب آسیا، بایستی با دقت انجام شود.

در این راستا اینطور به نظر می رسد که به طور خاص می توان 2 هدف عمده و اصلی اردوغان از سفر اخیرش به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را مورد شناسایی قرار داد.

1: نیاز شدید ترکیه به جذب سرمایه گذاری های خارجی

بر کسی پوشیده نیست که ترکیه چندین سال است که با بحران اقتصادی قابل توجهی دست و پنجه نرم می کند. در این راستا، جدای از کسری بودجه و کاهش ذخایره ارزی این کشور، شاهد افت قابل ملاحظه ارزش لیر ترکیه در برابر ارزهای مهم بین المللی نظیر دلار آمریکا نیز بوده ایم و به تازگی نیز رکورد شکنی های تازه ای از این مسأله به ثبت رسیده است.

در این چهارچوب، رجب طیب اردوغان که در بحبوحه انتخابات ریاست جمهوری اخیر ترکیه، وعده های فراوانی را مبنی بر مهار بحران اقتصادی در کشورش سر داده و در عین حال، با سیلی از تعهدات مالی و اقتصادی دولت ترکیه چه در حوزه اقتصاد داخلی و چه بدهی های خارجی رو به رو است و اقتصاد ترکیه نیز هنوز خود را از تبعات منفی پاندمی کرونا و جنگ اوکراین رها نکرده، هیچ راهی جز جذب منابع مالی قابل توجه دولت های عرب حاشیه خلیج فارس در قالب سرمایه گذاری گسترده در حوزه های مختلف اقتصادی ترکیه که در نوع خود می تواند اقتصاد این کشور را تحریک کرده و به پیش براند، پیش پای خود نمی بیند.  

اهمیت این مسأله زمانی مشخص می شود که بدانیم روابط ترکیه با جهان غرب چندان گرم نیست و البته که با قدرت های شرقی نظیر چین و روسیه نیز با نوسان های مختلفی همراه است. در این چهارچوب، برخی ناظران و تحلیلگران حتی از عزم جدی اردوغان جهت جذب 100 میلیارد دلار سرمایه گذاری از سوی دولت های ثروتمند عرب حاشیه خلیج فارس در ترکیه خبر داده اند. موضوعی که ترکیه حقیقتاً تشنه آن است و در عین حال، اعتبار و آبروی سیاسی اردوغان و حزبش یعنی عدالت و توسعه نیز به آن گره خورده است.

در عین حال، انتظار می رود که اردوغان رایزنی هایی را نیز جهت جذب کمک های مادی کشورهای ثروتمند عرب حاشیه خلیج فارس در زمینه بازسازی مناطق زلزله زده ترکیه نیز در دستورکار قرار داده باشد. موضوعی که آن هم یک بارِ سنگین برای دولت ترکیه است و می تواند کفه تعهدات مالی آن را در بحبوحه فشارهای اقتصادی که بر آن وارد می‌شود، سنگین تر و غیرقابل تحمل کند.

2: هماهنگی با روندهای جدید تنش زدایی منطقه ای

منطقه خاورمیانه در سال های اخیر شاهد اوج گیری تنش ها و اصطکاکات قابل توجهی بوده است با این حال پس از امضای توافق تنش زدایی ایران و عربستان، عملاً موجی از تنش زدایی در این منطقه تشویق و تقویت شده است. در این راستا، نه فقط ایران و کشورهای عربی منطقه بلکه در خودِ جهان عرب نیز شاهد تسهیل روندهای تنش زدایانه بوده ایم.

به عنوان مثال، سوریه بار دیگر به چهارچوب اتحادیه عرب بازگشته و زمزمه های مختلفی در مورد قریب الوقوع بودن پایان رسمی جنگ یمن و حصول توافق در این رابطه میان سعودی ها و انصار الله یمن نیز به گوش می رسد. در این فضا، ترکیه نیز که به دلیل درگیری های امنیتی خود در سوریه و البته دیگر حوزه های جنگ و درگیری در خاورمیانه، تا حدی فرسوده شده سعی دارد تا با روندهای جدید تنش زدایی منطقه ای همراه شود و از منافع اقتصادی آن بهره برده و اندکی خود را تقویت کند.

البته که اردوغان در جریان سفر اخیر خود به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به نوعی سعی داشت تا زمینه را برای دیدار با بشار اسد رئیس جمهور سوریه نیز فراهم کند. دیداری که رئیس جمهور سوریه به شدت در برابر آن مقاومت کرده و تاکید کرده تا زمانی که بخش هایی از خاک سوریه در تصرف ترکیه است، این دیدار معنا ندارد.

تردیدی نیست که بهبود روابط ترکیه با سوریه می تواند بار اقتصادی قابل توجهی را از دوش دولت ترکیه به ویژه در مساله مهاجران سوری و تسهیل روند بازگشت آن ها از ترکیه به سوریه، بردارد. در عین حال، اردوغان با نزدیکی به کشورهای مهم عرب منطقه که در مدت اخیر روابط سردی را با کشورهای جهان غرب و به ویژه آمریکا تجربه کرده اند، سعی دارد از فضای ایجاد شده در این رابطه استفاده کند و کفه قدرتِ خود را به ضرر کنشگران غربی به واسطه توسعه روابط با دولت های عرب منطقه تقویت کند.