ردپای طرح جیم هنسن از سوریه تا زنگزور

❇️ در سال‌های اخیر، خاورمیانه با موجی از تحولات پرچالش و امنیتی مواجه بوده که بسیاری از ناظران آنها را نشانه‌هایی از اجرای خزنده طرح‌هایی مانند «جیم هنسن» می‌دانند؛ طرح‌هایی که با هدف تجزیه و تضعیف دولت‌های مستقل منطقه و تقویت منافع راهبردی غرب و اسرائیل به پیش رانده می‌شوند. این سناریو‌ها عمدتاً بر بستر تنش‌های قومی و مذهبی و بی‌ثبات‌سازی داخلی کشور‌ها اجرا شده و چهره ژئوپلیتیک منطقه را به طور محسوسی دستخوش تغییر قرار داده‌اند.

۱️⃣در سوریه، از زمان آغاز بحران در سال ۲۰۱۱، شاهد قدرت‌گیری گروه‌های مسلح قومی و مذهبی و شکل‌گیری دولت‌های محلی در شمال هستیم. پروژه‌های خودگردانی کرد‌ها و ایجاد مناطق حائل توسط ترکیه، عملاً اقتدار حکومت مرکزی را محدود کرده و زمینه تجزیه تدریجی این کشور را فراهم آورده است. حضور همزمان نیرو‌های آمریکا، ترکیه، روسیه و ایران در بخش‌های مختلف کشور نیز موجب ایجاد نوعی موازنه ساختگی و سردرگمی ژئوپلیتیک شده که رفع آن به این سادگی‌ها نیست.

۲️⃣عراق نیز پس از سقوط صدام با ساختار دولت فدرال، زیر فشار دائمی اختلافات شیعه و سنی و تمایلات قوم‌گرایانه کرد‌ها قرار داشته است. استقلال طلبی اقلیم کردستان به همراه دخالت‌های مستقیم و غیرمستقیم آمریکا و متحدانش، به تضعیف بیشتر دولت مرکزی و گسترش واگرایی سرزمینی دامن زده است؛ وضعیتی که می‌تواند الگوی خطرناکی برای سایر نقاط منطقه شود.

۳️⃣در لبنان هم بحران‌های مالی، سیاسی و اختلافات عمیق حزبی، در کنار تلاش‌هایی از جانب غرب برای خلع سلاح حزب‌الله و تقویت گفتمان فدرالیسم، چشم‌انداز آشوب و حتی فروپاشی ساختاری را افزایش داده است. جریانات غرب‌گرا در این کشور گاه علناً بر طبل تقسیم سرزمینی می‌کوبند و قالب سوئیسی را یک مدل مطلوب جلوه می‌دهند.

۴️⃣از سوی دیگر، موضوع کریدور زنگزور میان جمهوری آذربایجان و ترکیه می‌تواند وضعیت شکننده و پرخطر تازه‌ای نه تنها برای ارمنستان بلکه برای ایران و سایر بازیگران منطقه رقم بزند. اگر این پروژه با بی‌ثباتی شمال غرب ایران یا حذف عمق راهبردی ارمنستان پیش برود، با سناریو بی‌ثبات‌سازی و تضعیف موقعیت محور مقاومت نیز هم‌راستا خواهد شد.

❇️ ارزیابی نهایی

در جمع‌بندی، باید تأکید نمود که امروز اجرای عملی ایده‌ها و راهبرد‌های مبتنی بر تجزیه، چه به نام طرح جیم هنسن و چه بدون برچسب خاص، به یک واقعیت میدانی در خاورمیانه بدل شده است. سناریو‌های آینده منطقه را می‌توان در تداوم تضعیف دولت‌های مرکزی، تشدید بحران‌های قومی و مذهبی و شکل‌گیری کریدور‌های ژئوپلیتیکی جدید تصور کرد. مقابله مؤثر با این روند، نیازمند هشیاری، انسجام داخلی، تقویت محور مقاومت و توسعه دیپلماسی منطقه‌ای فعال است تا نقشه‌های تجزیه‌طلبانه غرب با شکست رو‌به‌رو شود.