افزایش اعتراضات در اروپا؛ دلایل و پیامدها

اروپا در آستانه زمستان سرد با یک آزمون اجتماعی بزرگ روبرو است، به‌طوریکه نارضایتی‌های فزاینده - ناشی از افزایش قیمت های انرژی - در سرتاسر این قاره به‌ویژه در کشورهای بزرگ آن مانند فرانسه، آلمان، بریتانیا و نروژ قابل مشاهده است. برای نمونه، گروه‌های مردمی در بریتانیا خواستار عدم پرداخت هزینه انرژی شده‌اند. همچنین با حمایت اتحادیه‌های کارگری، مجموعه‌ای از تجمعات و اقدامات را در اواسط آگوست آغاز و خواستار پرداخت حقوق‌های شد.

تشدید بحران هزینه زندگی در سراسر اروپا باعث شده که کارگران در فرانسه، اسپانیا و بلژیک در بخش‌های حمل‌ونقل عمومی، بهداشت و حمل‌ونقل هوایی دست به اعتصاب زده و به دنبال دستمزدهای بالاتر برای مقابله با تورم سرسام‌آور باشند.

براساس داده‌های یورواستات (دفتر آماری اتحادیه اروپا) تورم منطقه یورو در ماه سپتامبر به بالاترین حد سطح یعنی ۱۰ درصد رسید. این رقم در ماه آگوست ۹.۱ درصد و پیش بینی کارشناسان نیز ۹.۷ درصد بود. این داده‌ها همچنین نشان می‌دهد که افزایش و بی‌ثباتی قیمت مواد غذایی و انرژی به تقریباً تمام بخش‌های اقتصاد اتحادیه ۱۹ عضوی گسترش یافته است.

قیمت انرژی نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴۰.۸ درصد و ماه  آگوست ۳۸.۶ درصد افزایش یافت. هرچند نرخ تورم بدون احتساب مواد غذایی و انرژی، ۴.۸ درصد است اما بیشتر اقتصاددانان انتظار دارند که وضعیت در حال بدتر شدن است. همچنین بانک مرکزی اروپا به دنبال افزایش شدید نرخ بهره است که احتمال رکود طولانی‌ت و عمیق در منطقه یورو را افزایش می‌دهد.

 همچنین، نرخ بیکاری در منطقه یورو در ماه آگوست به ۶.۶ درصد رسید که نسبت به ژوئیه تغییری نکرده و شواهد نشان می‌دهد که بازار کار به‌رغم رکود قریب الوقوع و بحران انرژی که قاره را فرا گرفته، انعطاف‌پذیر باقی مانده است.

افزایش اعتراضات و اعتصابات

در رومانی، معترضان برای ابراز ناراحتی از افزایش هزینه‌های زندگی، بوق می‌زنند و بر طبل کوبیدند. مردم در سراسر فرانسه به خیابان‌ها آمدند و خواستار افزایش دستمزدها شدند. تظاهرکنندگان در چک علیه مدیریت بحران انرژی توسط دولت تظاهرات کردند. کارکنان راه آهن بریتانیا و خلبانان آلمانی اعتصاب کردند تا دستمزد بالاتری دریافت کنند. این تصویری از قاره سبزی است که درگیر بحران انرژی، تورم بالا و افزایش هزینه‌هاست.

بسیاری بر این باور هستند که این اعتراضات اقتصادی می تواند منجر به آشفتگی سیاسی نیز شود همانطور که در بریتانیا، لیز تراس، نخست وزیر، نتوانست دو ماه در این سمت دوام بیاورد و نهایتا مجبور به استعفا شد که دلیل اصلی آن نیز ریشه در مسائل اقتصادی دارد.

اروپایی‌ها به دلیل جنگ روسیه در اوکراین شاهد افزایش هزینه انرژی و قیمت مواد غذایی خود بوده‌اند و باوجود کاهش قیمت گاز طبیعی از بالاترین رکورد تابستانی و اختصاص ۵۷۶ میلیارد یورو (بیش از ۵۶۶ میلیارد دلار) از سوی دولت‌ها برای کمک به خانوارها و مشاغل از سپتامبر ۲۰۲۱ تاکنون، هنوز بسیاری از مردم ناراضی هستند.

به گفته موسسه مشاوره ریسک Verisk Maplecroft، پیامدهای جنگ در اوکراین به شدت خطر ناآرامی های داخلی در اروپا را افزایش داده است. رهبران اروپایی قویاً از اوکراین حمایت کرده‌اند و به این کشور تسلیحات می‌فرستند و متعهد یا مجبور شده‌اند که اقتصاد خود را از نفت و گاز طبیعی ارزان روسیه کنار بگذارند، اما این انتقال آسان نبوده و حمایت عمومی را تهدید می‌کند.

 برای نمونه ماه گذشته در جمهوری چک، جمعیت عظیمی در پراگ تجمع کردند و از حمایت این کشور از تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه روسیه انتقاد کردند. همچنین کارگران راه آهن بریتانیا، پرستاران، کارگران بندر، وکلا و سایرین در ماه‌های اخیر اعتصاب‌های زنجیره‌ای را برای افزایش دستمزدها برگزار کرده‌اند که دلیل تورم ۱۰.۱ درصدی و بالاترین سطح چهار دهه اخیر است.

براساس برآورد محافظه کارانه، ۱۰۰۰۰ اعتراض از این دست در سراسر جهان از نوامبر گذشته رخ داده است، که انتظار می‌رود در آینده‌ای بیشتر هم شود.

انتخاب‌های سخت

در همین حال، اتحادیه اروپا متعهد شده است که واردات سوخت فسیلی روسیه را به میزان دو سوم و تقاضای گاز را تا پایان سال ۱۵ درصد کاهش دهد. برخی از اقتصاددانان باور دارند که نیاز فوری به فعال نگه داشتن برق و گرمایش اروپا، باید بر اهداف میان مدت تا بلندمدت مانند استفاده از انرژی پاک و مهار تغییرات آب و هوایی، به ویژه در ماه‌های سردتر زمستانی اولویت یابد.

اما برخی از کارشناسان هشدار می‌دهند که دولت‌ها هر مسیری را انتخاب کنند، زمستان پیش رو با ناآرامی‌های اجتماعی مواجه خواهد شد. در مواجهه با خطر قطع برق، کشورهای اتحادیه اروپا مجموعه‌ای از اقدامات بهره‌وری انرژی را برای کمک به کاهش قبوض برق ارائه کرده‌اند.

آلمان، کشور اتحادیه اروپا که بیش از همه به سوخت روسیه وابسته است، محدودیت گرمایش ۱۹ درجه سانتیگراد را در زمستان برای ساختمان‌ها عمومی و استخرها را اعلام کرده است، همچنین شهرهایی مانند آگسبورگ در حال بررسی هستند که کدام چراغ راهنمایی را خاموش کنند. این تلاش‌ها بخشی از تلاش گسترده‌تر اتحادیه اروپا برای کاهش تقاضای گاز را تشکیل می‌دهد.

اما صرفه جویی در انرژی هنوز نتوانسته فشار ناشی از افزایش هزینه آب و برق را کاهش دهد و اعتراضات پاییزی از مادرید تا لندن در پاسخ به بحران هزینه‌های زندگی برنامه‌ریزی شده است.

به باور کارشناسان اغلب اعتراضات اقتصادی به یک اعتراض سیاسی تبدیل می‌شود، مانند سریلانکا، که در آن اعتراض علیه یک بحران اقتصادی منجر به برکناری رئیس‌جمهور در ماه ژوئیه شد. همچنین ناآرامی‌ها می‌توانند احزاب راست افراطی یا چپ را تقویت کنند، چون احزاب میانه‌رو معمولاً از کنترل قیمت‌ها یا گسترش خدمات عمومی خودداری می‌کنند.

با افزایش نگرانی‌ها در مورد ناامنی انرژی؛ آلمان، ایتالیا، اتریش و هلند اعلام کرده‌اند که اجازه بازگشایی نیروگاه‌های تعطیل شده زغال‌سنگ را صادر می‌کنند. اما طرفداران سبز استدلال می‌کنند که تکیه بر سوخت‌های فسیلی برای روشن نگه داشتن برق این قاره، حتی در کوتاه مدت بحران قیمت انرژی را بدتر می‌کند و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای را به خطر می‌اندازد.