اسنپ‌بک

در روانشناسی اجتماعی مفهومی وجود دارد تحت عنوان «امنیت ادراکی»؛ یعنی احساس جامعه نسبت به ثبات و پیش‌بینی‌پذیری محیط اجتماعی، حتی اگر تهدید واقعی چندان بزرگ نباشد، اگر امنیت ادراکی مختل شود، جامعه دچار اضطراب، بی‌اعتمادی و فرسایش می‌شود. اتفاقات روزهای اخیر، از فشار روانی ناشی از اسنپ‌بک گرفته تا تهدیدهای گاه و بی گاه، دقیقاً در همین چارچوب قابل تحلیل است. وقتی جامعه ایرانی در روز گذشته با درک از ناکارآمد بودن اسنپ بک در حال تجربه کاهش تنش بود، ورود پیام‌های تهدیدآمیز تازه از سوی نتانیاهو و ترامپ مبنی بر امکان حمله مجدد به ایران دوباره امنیت ادراکی را برهم زد. این همان چیزی است که در نظریه «جنگ روانی» مطرح می‌شود: ایجاد چرخه‌های مداوم نگرانی و عدم اطمینان برای فرسایش روحیه جمعی و فروپاشی جامعه.

❇️ بنابراین، می توان گفت، الگوی فشار بر ایران از یک بُعد (اقتصادی) به یک ساختار چندبعدی (اقتصادی، سیاسی و نظامی) ارتقا یافته است. در این میان، بعد نظامی پیشران است؛ اگر محاصره نظامی شکسته شود، امکان مانور برای کاستن از فشارهای سیاسی و اقتصادی فراهم می‌شود. اما اگر این حلقه محکم‌تر شود، محاصره اقتصادی و سیاسی هم به طور خودکار شدیدتر خواهد شد و امکان و احتمال مصالحه سیاسی به شدت کاهش پیدا می کند.‌ ❇️ ایران برای کاهش فشارهای اقتصادی و سیاسی، ناگزیر است ابتدا در سطح نظامی بازدارندگی مؤثر ایجاد کرده و حلقه محاصره منطقه‌ای را تضعیف کند.

❇️ در فضای سیاسی و رسانه‌ای امروز، آنچه با عنوان « #مکانیزم_ماشه » مطرح می‌شود، بیش از آنکه یک اتفاق حقوقی-اقتصادی جدید باشد، در حقیقت یک پروژه‌ی روانی است. چرا؟ چون واقعیت اقتصادی ایران سال‌هاست در شرایط تحریم به سر می‌برد و بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت، تغییر ماهوی در این وضعیت ایجاد نمی‌کند. ❇️ نکته کلیدی اینجاست: اسنپ‌بک یک تهدید نیست، یک روایت‌سازی است. دشمن تلاش می‌کند با القای «بحران قریب‌الوقوع» ذهن مردم را #تسخیر کند و فضای داخلی کشور را درگیر تردید و دلسردی سازد.

پنج دور مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در عمان و رم، گرچه به لحاظ فنی پرجزئیات و حرفه‌ای توصیف شده‌اند، اما بر سر دو گره اصلی یعنی غنی‌سازی صفر و برنامه موشکی متوقف مانده‌اند. تهران بر حق غنی‌سازی تأکید دارد و واشنگتن، تحت فشار لابی اسرائیل، حاضر به عقب‌نشینی نیست. بازی شطرنج اسنپ‌بک و کارت خروج از NPT نیز مانورهای دیپلماتیک پرریسکی هستند که می‌توانند پیامدهای وخیمی برای عدم اشاعه هسته‌ای و ثبات منطقه‌ای داشته باشند. فعال‌سازی اسنپ‌بک توسط اروپا که اهرم قانونی آن را در اختیار دارد، می‌تواند به خروج ایران از NPT منجرشود. پنجره دیپلماتیک به سرعت در حال تنگ‌تر شدن است و با نزدیک شدن به ضرب‌الاجل اکتبر ۲۰۲۵، فشار برای دستیابی به نوعی توافق افزایش می‌یابد.