تاثیر جنگ غزه بر اقتصاد اروپا

بلافاصله پس از شروع جنگ اسرائیل علیه غزه، اقتصاددانان این پرسش را مطرح کردند که این جنگ چه تأثیری بر اقتصاد اروپا خواهد داشت. بطوریکه تداعی کننده تهدیدهای بحران‌های نفتی سال 1973 و تحریم صادرات نفت به کشورهای حامی رژیم صهیونیستی توسط کشورهای عربی بود. با گذشت بیش از یک ماه از جنگ غزه، تحلیلگران وضعیت کنونی را متفاوت ارزیابی می‌کنند و انتظار عواقب اقتصادی بزرگی برای اروپا را ندارند. البته، این در صورتی است که جنگ مهار و گسترش نیابد.

تهدید امنیت انرژی اروپا

 با این حال تداوم جنگ کنونی بدون گسترش آن نیز بدون تردید اقتصاد کشورهای منطقه را تحت تاثیر قرار خواهد داد. بر اساس اطلاعات رسمی اتحادیه اروپا، اسرائیل بیست و پنجمین شریک تجاری بزرگ اتحادیه اروپا است که ۰.۸ درصد از کل تجارت کالاهای اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۲ را شامل می‌شود. در مقابل، اتحادیه اروپا بزرگترین شریک تجاری اسرائیل بوده که ۲۸.۸ درصد از تجارت کالاهای آن را در سال ۲۰۲۲ به خود اختصاص داده است. ۳۱.۹ درصد از واردات اسرائیل از اتحادیه اروپا و ۲۵.۶ درصد از صادرات این رژیم به اتحادیه اروپا بوده است.

همچنین پس از بحران اوکراین، اقتصاد اروپا و امنیت انرژی آن به کشورهای منطقه خاورمیانه به ویژه در بخش صادرات LNG افزایش یافته است. بنابراین هرگونه تشدید در این منطقه و انسداد احتمالی تنگه‌های هرمز و باب المندب، می‌تواند اقتصاد این منطقه را در آستانه فصل زمستان تحت تاثیر قرار دهد.

برای نمونه، درگیری در اوکراین منجر به افزایش ۲ درصدی مصرف نفت اروپا در مقایسه با دوره قبل از جنگ شد. داده‌های واردات نفت اتحادیه اروپا در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۳ نشان داد که عربستان سعودی، لیبی، عراق و الجزایر کشورهای پیشرو صادرکننده نفت به اتحادیه اروپا بودند و مجموعا بیش از یک چهارم نفت مورد نیاز آن را تامین کردند. در مقابل، مصرف گاز اروپا در همین مدت ۱۵ درصد کاهش یافت. داده‌های واردات گاز اتحادیه اروپا در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که الجزایر، قطر، عمان، لیبی، ترکیه و مصر تامین کنندگان اصلی گاز اتحادیه اروپا به صورت مایع یا خط لوله بوده‌اند. در مجموع، این کشورها بیش از یک سوم نیاز گاز اتحادیه را تامین می‌کردند.

افزایش ده برابری صادرات تسلیحات آلمان به اسرائیل

یک از بخش‌های اروپا که احتمالاً در زمان جنگ غزه تقویت می‌شود، صنعت تسلیحات آن است. آلمان در واکنش به جنگ اوکراین، ۱۰۰ میلیارد یورو بودجه اضافی برای ارتش خود در نظر گرفته است. در همین حال، شرکت‌های تسلیحاتی مانند راین متال پس از آغاز جنگ غزه شاهد افزایش قیمت سهام خود در بازار سهام بوده‌اند. صادرات تسلیحات از آلمان به اسرائیل در سال جاری ده برابر افزایش یافته که بیشتر آن پس از 7 اکتبر توسط دولت فدرال تایید شده است. این جنگ می‌تواند تأثیر بیشتری بر نوآوری‌های نظامی، به ویژه در حوزه امنیت سایبری و توسعه بیشتر هواپیماهای بدون سرنشین داشته باشد.

تشدید رکود اقتصاد اروپا

 اقتصاد آلمان پس از ایالات متحده آمریکا، چین و ژاپن چهارمین اقتصاد بزرگ جهان است. با وجود این، دولت فدرال آلمان تایید کرده که اقتصاد آن برای سه فصل متوالی در رکود بوده است. این یک پیش‌بینی مشکل‌ساز برای اقتصاد آلمان است. در گزارش اخیر شرکت مشاوره مالی کپیتال اکونومیکس مستقر در لندن آمده است:  «گمان می‌کنیم که مصرف خانوارها و دولت در آلمان بسیار ضعیف خواهد بود و سرمایه گذاری کاهش می یابد.:»

با توجه به اینکه آلمان بزرگترین اقتصاد اروپا است،  می‌توان استدلال کرد که این رکود اقتصادی برای اتحادیه اروپا (EU) نیز مشابه است. در حالی که سایر کشورهای اروپایی نیز از نظر اقتصادی آسیب دیده‌اند، کشورهای ضعیف اقتصادی مانند یونان به طور نامتناسبی آسیب بیشتری دیده‌اند. علاوه بر این، کاهش 0.5 درصدی تولید ناخالص داخلی آلمان (GDP) تأثیر منفی بسیار بیشتری بر دیگر اقتصادهای شکننده اروپایی خواهد داشت.

به گزارش کاپیتال اکونومیکس، آشفتگی و رکود اقتصادی آلمان احتمالا تا حدود شش ماه دیگر ادامه خواهد داشت. آخرین گزارش کپیتال می‌گوید: « اقتصاد در هر دو سه ماهه سوم و چهارم کاهش خواهد یافت.» به عبارت دیگر، پیش بینی می‌شود که رکود در آلمان به طول می‌انجامد.

در این زمینه می‌توان گفت که رکود اقتصادی برلین ارتباط تنگاتنگی با جنگ روسیه و اوکراین دارد. به دلیل جنگ روسیه و اوکراین، تحریم‌های بسیاری از سوی کشورهای غربی به ویژه آمریکا علیه روسیه اعمال شده است. بنابراین، اقتصاد روسیه تحت تاثیر منفی قرار گرفت، روبل در برابر دلار دچار افت قابل توجهی شد و بیش از هزار شرکت از بازار روسیه خارج شدند. با این حال، وابستگی انرژی اروپا به مسکو نیز باید در نظر گرفته شود.

وابستگی اروپا به گاز طبیعی روسیه و سیستم چند دولتی آن نیز آسیب‌پذیری‌هایی را ایجاد و تردیدهایی را در مورد اعمال نامحدود تحریم‌ها ایجاد می‌کند. کشورهای اروپایی حدود 40 درصد گاز طبیعی خود را از روسیه وارد می‌کنند و کاهش عرضه گازپروم تأثیر منفی بر اقتصاد کشورهای اروپایی دارد. در جولای 2022، سران کشورهای اروپایی تصمیم گرفتند مصرف گاز طبیعی را تا 15 درصد کاهش دهند. در بلندمدت، کشورهای اروپایی می‌توانند پایانه‌های گازی جدید بسازند و با تامین‌کنندگان جدید قراردادهای گازی جدید امضا کنند. اما این مدت زمان زیادی طول خواهد کشید. در کوتاه مدت، رکود اقتصادی اجتناب ناپذیر به نظر می‌رسد.

در نتیجه، تا زمانی که جنگ روسیه و اوکراین ادامه دارد و تحریم‌های بلوک غرب علیه مسکو ادامه دارد، می‌توان پیش بینی کرد که رکود اقتصاد آلمان و در کل اتحادیه اروپا ادامه یابد.

پیامدهای احتمالی جنگ غزه

بانک جهانی مطالعه‌ای مبنی بر تحلیل تاثیر ریسک ژئوپلیتیکی درگیری فلسطین و اسرائیل بر قیمت جهانی نفت انجام داد. این مطالعه تداوم تنش را در سه سطح کوچک، متوسط ​​و بزرگ طبقه بندی کرد. در سناریوی «تنش کوچک» مشابه جنگ ۲۰۱۱ در لیبی، بانک جهانی کاهش عرضه جهانی نفت را بین ۰.۵ تا ۲ میلیون بشکه در روز پیش بینی کرده که منجر به افزایش ۳ تا ۱۳ درصد قیمت نفت یعنی بین ۹۳ و ۱۰۲ دلار در هر بشکه می‌شود.

در سناریوی «تنش متوسط»، مشابه با جنگ عراق در سال ۲۰۰۳، عرضه جهانی نفت بین ۳ تا ۵ میلیون بشکه در روز کاهش می‌یابد که باعث افزایش ۲۱ تا ۳۵ درصدی قیمت نفت می‌شود. در نهایت، در سناریوی «تنش بالا» مانند تحریم نفتی اعراب در سال ۱۹۷۳، بانک جهانی کاهش عرضه جهانی نفت را بین ۶ تا ۸ میلیون بشکه در روز پیش بینی می‌کند که منجر به افزایش قیمت نفت از ۵۶ تا ۷۵ درصد خواهد شد که نرخ آن را بین ۱۴۰ تا ۱۵۷ دلار در هر بشکه افزایش می‌دهد.

بنابراین در هر صورت، اقتصاد اروپا از منظر انرژی به ویژه بخش نفت تحت تاثیر جنگ غزه قرار خواهد گرفت که پیامدهای تورمی و رکودی شدیدی می‌تواند برای اروپا در پی داشته باشد. البته این امر بسته به چشم انداز تداوم جنگ، از شدت و ضعف برخوردار است. در واقع اگر جنگ گسترش و به آبراه‌های حیاتی سرایت کند، آنگاه با افزایش قیمت نفت و گاز، امنیت انرژی و اقتصادی اروپا به تهدید جدی مواجه خواهد شد.