سنگ اندازی به سبک تروئیکای اروپایی

با افزایش زمزمه‌ها در خصوص احتمالی رسیدن ایران و آمریکا به ایستگاه «توافق موقت» بار دیگر تروئیکای اروپایی فرآیند اظهارنظر‌های تهاجمی و سهم خواهی از تهران را آغاز کردند. این سیاست ضدایرانی تنها از بروکسل، پاریس یا لندن دنبال نمی‌شود بلکه حتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در نقش «پلیس بد» به ایفای نقش می‌پردازد. ژان نوئل بارو وزیر خارجه فرانسه در جریان جلسه پرسش‌وپاسخ در مرکز «شورای آتلانتیک» شروط سه‌گانه‌ای را برای توافق با ایران مطرح کرد. وی علاوه بر برنامه اتمی ایران، خواستار گنجانده شدن فعالیت‌های منطقه‌ای و توان موشکی ایران در هر توافق احتمالی شد. وزیر خارجه فرانسه در ادامه با بیان اظهاراتی بی‌سابقه تبدیل به صدای رژیم صهیونیستی شد و اعلام کرد که شهر مارسی فرانسه در تیررس موشک‌های ایرانی قرار دارد! این در حالی است که ایران بار‌ها اعلام کرده برد موشک‌های بالستیک، به دلیل ملاحظات سیاسی- امنیتی فراتر از سه هزار کیلومتر (فلسطین اشغالی) نخواهد رفت! برهمین اساس در ادامه این یادداشت سعی خواهیم کرد تا به بررسی نقشه اروپایی‌ها در روند مذاکرات اتمی؛ به ویژه با نزدیک شدن موعد گزارش فصلی آژانس و تاریخ انقضا «مکانیزم ماشه» بپردازیم.

در آخرین روز‌های ماه فروردین ۱۴۰۴، مارکو روبیو وزیر خارجه آمریکا پس از دیدار با سران کشور‌های اروپایی در پاریس گفت که اروپایی‌هایی باید تصمیم بگیرند با توجه به نزدیک شدن ایران به احتمال ساخت سلاح هسته‌ای می‌خواهند تحریم‌ها علیه این کشور بازگردند یا خیر. به نظر می‌رسد بیان این اظهارات در میانه مذاکرات اتمی غیرمستقیم در مسقط نشان دهنده تغییر رویکرد دولت دوم ترامپ در مقایسه با تجربه دوره نخست ریاست جمهوری وی است. در دوران جدید واشنگتن با درک جایگاه اروپا در شورای امنیت و نهاد‌های بین‌المللی قصد دارد تا برای ایجاد «اهرم فشار» علیه تهران به سمت سیاست «اجماع سازی» حرکت کرده و ایران را مجبور به پذیرش شروط غیرعادی همچون محدود شدن فعالیت موشکی کند. در این میان اروپایی‌ها نیز با وجود اختلافات با ترامپ بر سر پرونده‌های اوکراین، چین و جنگ تعرفه‌ها، اما به نظر می‌رسد در پرونده ایران دارای اشتراک نظر جدی به واشنگتن هستند.

در سال پایانی دولت روحانی و دو سال ابتدایی دولت شهید رئیسی گفت‌و‌گو‌های غیرمستقیم میان ایران و اعضای برجام در پایتخت کشور‌های اروپایی، به ویژه وین برگزار می‌شد. در آن دوران با وجود نزدیک شدن طرفین به لحظه توافق، اما عدم التزام دموکرات‌ها به ارائه تضمین، حمله روسیه به اوکراین و در نهایت عدم اقدام جدی از سوی اروپایی‌ها برای رساندن انتفاع به اقتصاد ایران سبب شد تا پروژه احیای برجام با شکست مواجه شود. در آن دوران قدرت‌های اروپایی (به اشتباه) بر آن تصور بودند که تهران با قرار گرفتن در کنار مسکو حامی روس‌ها در جنگ اوکراین است به همین دلیل در ماجرای آشوب‌های ۱۴۰۱ و سپس وضع تحریم‌های جدید علیه ایران وارد فاز تهاجمی شدند! شاید این بازه زمانی را بتوان دوران رکود در روابط تهران- بروکسل و حرکت طرفین به سمت تشدید تنش توصیف کرد. شاید اوج این تیرگی روابط را بتوان در لغو تمام پرواژ‌های مستقیم ایران به مقصد پایتخت‌های اروپایی مشاهده کرد. با وجود کاهش این محدودیت‌ها، اما همچنان نسبت به شهروندان ایرانی در قاره سبز بسیار شدید است. اقدام مشکوک پلیس انگلیس در دستگیری چند شهروند ایرانی یکی از نشانه‌های بلندتر شدن این دیوار بی‌اعتمادی است.

فرا رسیدن سال پایانی اجرای برجام سبب شده است تا بار دیگر کشور‌های حوزه یوروآتلانتیک برای «مهار ایران» به اجماع رسیده و به دنبال محدود کردن مولفه‌های قدرت تهران باشند. رشد صعودی ایران در دهه هفتاد و هشتاد شمسی سبب شد تا غربی‌ها نسبت به خیزش «امپراتوری ایران» احساس خطر کرده و در «جنگ تمدنی» با فلات ایران خواستار محدود کردن تهران به مرز‌های جغرافیایی و تبدیل آن به کشوری کنترل شده باشند. براساس گزارش منتشر شده از سوی «تایمز اسرائیل» تیم آمریکایی در توافق احتمالی با ایران به دنبال تمدید مدت اعتبار توافق جدید تا ۲۵ سال آینده (۲۰۵۰) است! در چنین شرایطی اروپایی‌ها علاوه بر رسیدن به نقطه توافق «کنترل تسلیحات» با ایران قصد دارند تا بتوانند در بزنگاه رفع تحریم‌ها بیشترین امتیاز و سود را به دست آورند. در چنین شرایطی لازم است تا دستگاه وزارت خارجه به قدرت‌های اروپایی هشدار دهد که اگر می‌خواهند در فردای رفع تحریم‌ها سهم قابل توجهی از بازار ایران به دست آورند، باید از «بازی در زمین» آمریکا خودداری کرده و به سمت گزینه فعال کردن مکانیزم ماشه حرکت نکنند.