سومین نشست دو مقام ارشد آذربایجان و ارمنستان

الهام علی‌اف و نیکول پاشینیان بعد از ظهر چهارشنبه 17 فروردین ماه سال جاری در حالی در بروکسل با ابتکار عمل چارلز میشل رئیس شورای اروپا با هم دیدار و گفتگو کردند که این سومین نشست دو مقام ارشد طی شش ماه گذشته می‌باشد. در این نشست موضوعات مربوط به اجرای بیانیه‌های سه جانبه 9نوامبر2020، 11ژانویه 2021، 26نوامبر2021 و همچنین توافقات به دست آمده در نشست سه جانبه در 14 دسامبر در بروکسل مورد بحث و بررسی قرار گرفت. براساس نتایج حاصل از این نشست؛ دو طرف توافق کردند که تا پایان ماه آوریل(10 اردیبهشت) که در توافقنامه سوچی در تاریخ 26نوامبر 2021 به آن اشاره شده است یک کمیسیون دو جانبه میان دو کشور برای تعیین حدود مرزی بین ارمنستان و آذربایحان تشکیل شود که علاوه بر آن، صلاحیت تامین ثبات و امنیت مرز را نیز داشته باشد و همچنین وزرای خارجه دو کشور موظف شدند که برای مذاکرات صلح آمادگی‌های لازم را ایجاد نموده و نسبت به نگارش پیش نویس توافقنامه صلح اقدام نمایند. رهبران دو کشور درخصوص بازسازی زیرساخت‌های ارتباطی فی ما بین نیز گفتگو کردند و اراده‌ی خود را نسبت به غیرنظامی سازی منطقه اعلام داشتند.

در بیانیه شورای اروپا نیز آمده است که دو مقام ارشد پس از آخرین دیدار خود در بروکسل در دسامبر2021 و کنفرانس ویدئویی با مکرون در فوریه 2022 را بررسی و اجرای تعهدات را مورد بحث قرار داده و بر لزوم رعایت کامل مفاد بیانیه سه جانبه 9نوامبر 2020 تاکید کردند. رئیس شورای اتحادیه اروپا حفظ فاصله مناسب نیروها را عنصری مهم در پیشگیری از درگیری‌ها و کاهش تنش‌ها خواند. این نشست حدود 4ساعت به طول انجامید.

چارلزمیشل بعد از این نشست طی یک توئیت، دیدار با رهبران آذربایجان و ارمنستان را "شب تعیین کننده و سازنده" خواند و بر روی یک توافق صلح در آینده که همه مسائل ضروری را حل کند متعهد شد.

پیش از برگزاری این نشست، رئیس جمهور روسیه در 31 مارس با هریک از طرفین تماس تلفنی برقرار کرده بود. گذشته از این در روز 30مارس براساس حکم دادگاه عالی آذربایجان یک شهروند ارمنی که دسامبر2020 در هادروت بازداشت شده بود نیز آزاد شدکه هریک از این رویدادها نویدبخش دستیابی به یک توافق عملی در بروکسل را می‌دهد. البته با توجه به فشارهای طرف آذری بر جامعه ارمنی ساکن در قره‌باغ که با استفاده از ایجاد اختلال در شبکه گاز و برق منطقه انجام می‌پذیرد، موجب شده که مقامات ارمنستان به این نتیجه قطعی رسیده باشند که جمهوری آذربایجان با استفاده از ابزارهای موجود می‌تواند در آینده‌ی نه چندان دور نسبت به کنترل کامل زیرساخت‌های انرژی قره‌باغ اقدام نموده و موجبات مشکلات عدیده‌ای را برای ساکنین این منطقه فراهم آورد. لذا مقامات رسمی ارمنستان در مورخه 28مارس خواهان آغاز فوری مذاکرات صلح شدند. این در حالی است که پیش از این طرف آذری نیز پیشنهاد 5 ماده‌ای صلح را که مشتمل بر صرفنظر کردن از هرگونه ادعای سرزمینی، به رسمیت شناختن مرزهای بین المللی، چشم پوشی از عامل زور و تهدید، تعیین مرزها و احیاء خطوط حمل و نقل و ارتباطات را ارائه کرده بود که برخلاف تمامی ارزیابی‌های کارشناسان، ارمنستان با پذیرش تمامی مفاد صلح اعلام شده از سوی آذربایجان از عزم جدی خود برای حصول یک توافق صلح پرده برداشت و در حقیقت بسته پیچیده قره‌باغ یک گام دیگر برای نیل به یک صلح پایدار نزدیک شد. اگرچه این اقدام ارمنستان اعتراضات مخالفان سیاسی داخلی و اردوکشی خیابانی ایشان را در این کشور بدنبال داشت.

در طرف دیگر میزبانی نشست فعلی از سوی شورای اروپا و همچنین‌ گمانه‌زنی درخصوص تضعیف موقعیت سیاسی روسیه در سطح بین‌المللی از بعد از جنگ اوکراین، موجب آن شد که برخی تحلیل‌گران از کاهش تاثیر روسیه در قفقازجنوبی و افزایش بازیگری غرب سخن به میان آورند، ولی با توجه به مباحث مطرح شده در این نشست و همچنین حمایت سخنگوی کرملین از آن و هماهنگی‌های سران هریک از دو کشور ارمنستان و آذربایجان قبل از نشست با مسکو، هرگونه شائبه در زمینه‌ی کم رنگ شدن حضور روسیه در روندهای سیاسی- نظامی در قفقاز جنوبی را مطرود کرد. البته تماس تلفنی مجدد علی‌اف و پاشینیان با پوتین و ارائه‌ی گزارش نشست بروکسل به وی، بر نقش محوری این کشور در موضوع قره‌باغ تاکید کرد.

لذا نشست بروکسل اگرچه با محوریت شورای اروپا برگزار شد ولی باید آن را تداوم نشست سوچی و بررسی تکمیلی توافقات آن دانست.