دلایل و اهداف سفر نخست وزیر عراق به ایران

محمدشیاع سودانی، نخست وزیرعراق سفری دو روزه به ایران داشته و این سفر سومین سفر خارجی وی بعد از نخست وزیری است. ایران همواره برای مسئولان سیاسی عراق از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است و این اهمیت صرفا به دلایل سیاسی نیست. بلکه دلایل اقتصادی و نزدیکی آداب و رسوم و فرهنگ دو کشور نیز بر روی این مسائل تاثیرگذار بوده است. حال با تشکیل دولت عراق بعد از یک سال و رویکردهای جدید این دولت، نخست وزیر عراق سفری به ایران انجام داده که می توان دلایل آن را در موارد ذیل مطرح کرد:

1- منطقه اقلیم کردستان عراق: با توجه به آشوب های اخیر در داخل ایران که بر همگان تیز محرز شد که سازمان دهی آن توسط کشورهای خارجی و در برخی مناطق پیرامونی صورت گرفت، یکی از این مناطق که به نوعی مرکز سازمان دهی و گسیل تروریست ها به داخل ایران بوده، منطقه اقلیم کردستان عراق بوده است. چیزی نزدیک به ۵۰ پایگاه تروریست های تجزیه طلب کومله و... در داخل منطقه اقلیم وجود دارد که این مراکز به مکانی برای حضور و فعالیت سرویس های جاسوسی موساد و سیا تبدیل شده بود. یعنی آموزش و سلاح این تروریست ها توسط آمریکا و اسرائیل صورت می گرفت. اکنون ایران یکی از دستورالعمل هایی که در سفر السودانی به دنبال آن است، نظارت حاکمیت عراق بر این منطقه و جلوگیری از گسیل نیروهای تروریست به داخل خاک ایران است. البته طی روزهای گذشته و پس از توافق دولت مرکزی عراق با اقلیم کردستان مبنی بر حضور نیروهای مرزبانی عراقی در مرز ایران و مناطق کردنشین عراق، دو تیپ از مرزبانی این کشور با تجهیزات نظامی کامل به مرزهای عراق با ایران و ترکیه اعزام شدند.

2- افزایش تعاملات اقتصادی و انرژی: از موضوعات مهم در این سفر بحث همکاری‌های دوجانبه و کمیسیون مشترک عالی بین دو کشور است که با وقفه تقریبا دو، سه ساله همراه بوده و موضوعات همکاری‌های سیاسی، اقتصادی و منطقه‌ای و بین‌المللی در دستور کار خواهد بود. تمدید قراردادهای اقتصادی بین ایران و عراق در دستور کار قرار گرفت زیرا دولت عراق معاهدات گازی و برقی بسیاری با ایران دارد. از این رو ایران پشتوانه اصلی تأمین این نیاز عراق است که البته بهای آن باید پرداخته شود. هرچند عراق سعی کرده نیازش را از چندین کشور منطقه رفع کند اما اولویت و تأمین‌‌کننده اصلی برق و گاز او جمهوری اسلامی ایران است، از این رو از هر فرصتی استفاده می‌کند که این معاهدات دوجانبه را حفظ و تقویت کند. از سوی دیگر عراق سعی می‌‌کند روابط اقتصادی‌اش با ایران محدود به حوزه انرژی نماند و گستره‌ آن افزایش یابد. چنانچه پیش‌تر دامنه‌ روابط اقتصادی ایران و عراق تا 9 میلیارد دلار بوده اما امروزه عراق سعی دارد این توافقات را به سقف 20 میلیارد دلار افزایش دهد. با توجه به شرایط و بازار داخلی عراق، این کشور به‌علت خلأیی که در تأمین کالای اساسی خود دارد، سعی می‌کند افزایش سقف روابط و توافقات خود با ایران را از طریق تامین کالای اساسی خود دنبال کند. گذشته از دو حوزه انرژی و کالای اساسی، تکمیل راه‌آهن خرمشهر- بصره جزء قراردادهای اقتصادی این دو کشور محسوب می‌شود. این خط راه‌آهن خرمشهر را به بصره متصل می‌کند و سپس تا استان الانبار امتداد خواهد یافت و با عبور از استان دیرالزور در سوریه به بنادر سوریه در دریای مدیترانه خواهد رسید. همان‌گونه که در بالا اشاره شد جمهوری اسلامی تلاش می‌کند تا از فرصت روی کار آمدن دولت مقاومت در عراق بیشترین استفاده را به نفع دو کشور و به نفع محور مقاومت ببرد.

4- مسائل منطقه ای: عراق به عنوان کشوری ایفای نقش کرده که در برخی موارد تسهیل کننده بوده است. نمونه بارز آن میانجی گری این کشور در بحث مذاکرات ایران و عربستان سعودی است که با میانجی عراق تاکنون پنچ دور مذاکراتی بین ایران و عربستان صورت گرفته است.  شاید بتوان این احتمال را مطرح کرد که یکی از دلایل سفر سودانی انتقال پیامی از سمت عربستان برای ایران در خصوص ادامه مذاکرات باشد. زیرا بخاطر اقدامات اخیر عربستان سعودی در حمایت و تحریک از آشوب ها در ایران و همچنین اعدام شیعیان در این کشور، روند مذاکراتی دو طرف متوقف شده بود.

5- خروج آمریکا از عراق: باتوجه به اینکه گرایش دولت‌ جدید عراق به سمت مقاومت است، ایران از نخست وزیر این کشور انتظار دارد که مصوبه پارلمانی نمایندگان عراقی مبنی بر خروج آمریکایی ها از این کشور را اجرا کند. حضور آمریکا در عراق حتی برای دولت و ملت عراق مضر است و این خواسته ای طرفینی است که بین دو کشور وجود دارد. زیرا حضور آمریکا در عراق به عنوان یک تهدید بالفعل برای این کشور به حساب می آید.

در مجموع باید گفت که روابط ایران و عراق روابط راهبردی و استراتژیکی است که در طول ادوار گذشته همواره روندی روبه رشد و صعودی داشته است. ظرفیت های دو کشور در سطوح مختلف برای ارتقای این تعاملات وجود دارد و سفر نخست وزیری عراق به ایران نشان دهنده همین موضوع است. این سفر را باید به عنوان مقدمه ای برای آغاز دور جدیدی از تعاملات ایران و عراق به حساب آورد، زیرا دولت مرکزی عراق بعد از مدت ها مستقر شده است.